مووسا کوڕی نوسەیر

موسا کوڕی نوسەیر
ناوی خۆماڵی	ئەبو عەبدولرەحمان موسا کوڕی نوسەیر
لەدایکبوون	(٦٤٠ز) (١٩کۆچی) فەڵەستین
مردن	(٧١٦ز) (٩٧کۆچی) حیجاز
دڵسۆزی	دەوڵەتی ئەمەوی
پلە	حاکمی ئیفریقیە
ژمارەی خزمەت	بۆ سوپای ئیسلام لە سەردەمی خەلیفە موعاویە کوڕی ئەبووسوفیان
پێکدادانەکان/جەنگەکان	داگیردکردنی ئیسپانیا لەلایەن ئەمەویەکان
مناڵەکان	عەبدولعەزیزی کوڕی موسا مەڕوان کوڕی موسا عەبدوڵڵا کوڕی موسا

ئەبوو عەبدولڕەحمان موسا کوڕی نوسەیر (١٩ی کۆچی / ٦٤٠ ز - ٩٧ کۆچی / ٧١٦ ز) سەرکردەیەکی سەربازی عەرەب بووە لە سەردەمی دەوڵەتی ئەمەویدا. موسا لە سەردەمی خەلیفە موعاویە کوڕی ئەبووسوفیان بەشداری لە فەتحی قوبرس کردووە، پاشان لەلایەن خەلیفە وەلید کوڕی عەبدولمەلیک بووە حاکمی ئیفریقیە، حوکمڕانی شانشینی ئیسپانیای کرد.

بۆچوونێکی جیاواز ھەیە لەسەر بنەچەی موسا کوڕی نەسیر، ئیبن بەشکوال باسی لەوە کردووە کە ناوی موسا کوڕی ناسر کوڕی عەبدولڕەحمان کوڕی زایدە، ھەندێک لە مێژوونووسان باسیان لەوە کردووە کە باوکی دڵسۆزی ھۆزی لاخم بووە، و دەوترێت کە ڕەچەڵەکی ئەوزیاتر ئەگەری ھەیە، و کە باوکی لە پاسەوانی موعاویە کوڕی ئەبووسوفیان بووە، بە پۆلیسی موعاویە دەگوترا کاتێک پارێزگاری شام بوو لە خەلافەتەکەی عومەر و عوسمان، دواتر بوو بە ڕاکەر- بۆ عەبدولعەزیز بن مەروان،بۆیە ئازادی کرد. ھەندێکی تر باسیان لەوە کردووە کە سەر بە بەنی بەکر بن وەعیل بووە، ھەروەھا نەسیری باوکی یەکێک بووە لەو کەسانەی کە لەشەڕی عەین تەمەر لە ساڵی ١٢ی کۆچی دا لەلایەن خالید کوڕی وەلیدەوە دیل کراوە. ھەندێکی تر باسیان لەوە کردووە کە خەڵکی ئەرەشای عەشیرەتی بالی بووە، باوکی لە سەردەمی السدیقدا لە چیای حەبرۆن لە شام بە دیل گیراوە، باوکی ناوی نەسر بووە، ئەویش بچووکتربووە، سەبارەت بە لەدایکبوونی موسا لە ساڵی ١٩ی کۆچی لەدایکبووە. لە سەردەمی موعاویە بن ئەبوو سوفیان، موسا فەرماندەییداگیرکردنی قوبرسی گرتە ئەستۆ. لە ساڵی ٧٣ی کۆچی دا عەبدولمەلیک کوڕی مەروان برای بشری لە سەرکردایەتی سوپای میسر گواستەوە بۆبەسرە، و وەک حاکمی ئەو سوپایە دامەزراند؛ بۆیە بشر موسای لەگەڵ خۆی برد بۆ ئەوەی یارمەتی بدات، و لە بنکەی پێشەوەی بەسرە دای نا. کاتێک ئەلحەجاج دەستی بەسەر بەسڕەدا گرت، موسا تۆمەتبار کرا بەوەی پارەی باجی بەسرە گەندەڵی کردووە، بۆیە خەلیفە عەبدولمەلیک کوڕی مەروان لێی تووڕە دەبێت و غەرامە دەکات و تەنھا عەبدولعەزیزی کوڕی مەروان ڕزگاری کرد لەم تۆمەتە، کە نیوەی غەرامەدارایییەکەی بەسەردا سەپێندرا، و لەگەڵ خۆیدا بردییە دەسەڵاتی دادوەری خۆی لە میسر.

ئەرکی ئەو بۆ ئیفریقیا

دوای ئەوەی لە میسر پەیوەندی بە عەبدولعەزیزی کوڕی مەڕوانەوە کرد، عەبدولعەزیز لە ساڵی ٨٤ی کۆچی دا بە ھەڵمەتێک دژی قرینایکائاڕاستەی کرد، بۆیە تێکی دا و بەدیل گیرا. پاشان عەبدولعەزیزی کوڕی مەروان بوو بە حاکمی میسر، موسا کوڕی نوسیر، وەکفەرمانڕەوای ئیفریقیە، لە ساڵی ٧٨ی کۆچی دا لە شوێنی حەسەنی کوڕی نوعمان گرتەوە، و لە ساڵی ٨٦ی کۆچی یان ٨٩ی کۆچی دا وترا. دوای ئەوەی بۆ یەکەمجار کرایەوە، لە موسڵمانان وەریان گرت، ئەویش غەنیمەتەکەی نارد بۆ عەبدولعەزیز، ئەویش لە بەرامبەردا ناردی بۆخەلیفە عەبدولمەلیک کوڕی مەروان، بۆیە توڕەیی عەبدولمەلیک لە دژی موسا کەم بووەوە. موسا ئارەزووی بڵاوکردنەوەی ئیسلام بوو لە نێوبەربەرەکان و ئاشتییان و سەرکەوتن بەسەر سەریاندا، بۆ ئەوەی دڵنیابێت لەوەی کە جارێکی دیکە ڕوو لە شۆڕش نەکەنەوە، بۆیە ھەزارانکەسیان دوای موسڵمانبوونیان چوونە ناو سوپاکەیەوە.

لەکاتێکدا بیزەنتینییەکان دوای دۆڕاندنی شەڕە وشکانییەکانیان پەنایان بردە بەر داگیرکاری دەریایی، موسا بەردەوام بوو لە دروستکردنیخانوویەکی پیشەسازی لە نزیک وێرانەکانی کارتاجێنا بۆ دروستکردنی بەلەمێکی بەھێز بۆ پاراستنی سنوورەکان. لە ساڵی ٨٩ی کۆچیداموسا ئاڕاستەی عەبدوڵڵای کوڕی دەکات بۆ داگیرکردنی دوورگەکانی بالیار، مایۆرکا و مێنۆرکای داگیرکرد، ھەروەھا ھەڵمەتی نارد بۆداگیرکردنی سەردینیا و سیسیلیا کە بە بارگاوی غەنیمەت گەڕایەوە. ھەروەھا توانی تەنجەر داگیر بکات و بەم شێوەیە لە مەغریبیدوور ھیچی تر نەما جگە لە سیوتا کە لەژێر دەسەڵاتی جوولیان گۆتدا بوو.