محەممەد کوڕی حەسەن ئەلمەھدی
محەممەد کوڕی حەسەن ئەلمەھدی محمد بن الحسن بن علي المهدي ١٢مین ئیمامی شیعەی دوازدە ئیمام | |
|---|---|
 | |
| لەدایکبوون | ١٥ شەعبان ٢٥٦ کۆچی[١] (نز. 18ی تەممووزی 870 زایینی) |
| ونبوون | شارانەوەی بچووک کاتی شارانەوە c. ٨٧٣ و تەمەنی ٥ ساڵی شارانەوەی گەورە نز. ٩٤١ سامەڕا, خەلافەتی عەبباسی |
| مۆنیومێنتەکان | Al-Sahlah Mosque, عێراق مەقامە غەیبەت, مزگەوتی جەمکەران, ئێران |
| وەکیل | |
| ناسراوە بە | شیعەی دوازدە ئیمام |
| کار | |
| وادە | ٨٧٤ زایینی– ئێستا |
| پێش | حەسەنی عەسکەری |
| بزاڤ | شیعەی دوازدە ئیمام |
| بەرامبەر(ەکان) | شەیتان, سۆفیانی, دەجاڵ |
| باوان(ەکان) | حەسەنی عەسکەری (باوک) نەرجێس (دایک)[٤] |
محەممەد کوڕی حەسەن ئەلمەھدی (بە عەرەبی: محمد بن الحسن بن علي المهدي) ناسراو بە حۆجەت کوڕی حەسەن (بە عەرەبی: حُجَّة ٱبْن ٱلْحَسَن) بەپێ باوەریی شیعەی دوازدە ئیمامٍ، دوازدەھەمین و دوایین ئیمام و ھەمان مەھدی مزگێنی دراوە. ئەو کوڕی حەسەنی عەسکەری، ئیمامی یازدەھەمی شیعەکان و وەکوو پەێغەمەری ئیسلام ناوی محەممەد و نازناوی ئەبۆلقاسمە.
شیعەکانی باوەڕیان وایە کە ئیمام مەھدی لە ١٥ی شەعبانی ٢٥٦ کۆچی لە سامەڕا لە دایکبووە و لە دووای کوژرانی باوکی، حەسەنی عەسکەری، لە تەمەنی ٥ ساڵی دا گەیشتە ئیمامەت.[٥] باوەر وایە ئەو پاش گەیشتنی بە ئیمامەت لە سامەڕا، لە ڕێگای ٤ بریکار لەگەڵ شوێنگرانی پەیوەندی ھەبووە. ئەم سەردەمە بەناوی سەردەمی شارانەوەی بچووک باس دەکرێت.[٦][٧]
زۆربەی سوننەکان ئەمە قبووڵ ناکەن و بڕوایان وایە مەھدی هێشتا لە دایک نەبووە.[٨]
ناونیشانەکان
[دەستکاری]ئەبو القاسم محمد کوڕی حەسەن العسکەری، فریادڕەسی ئیسکاتۆلۆژی لە دوانزە ئیسلامدا، بە چەندین نازناو ناسراوە، لەوانە المهدی ، ئەلقاعیم ، المۆنتازار، ساحێب الزەمان ، الغائیب ، الحججە/حوجەت الله ، صحیب العمر ، صحیب الحق ، بەقیەت الله .
نازناوی قاعیم ئاماژەیە بۆ سەرهەڵدان لە دژی ستەمکاری،[٩] هەرچەندە فەرموودەیەکی [وحید] ھەڵە: {{Transliteration}}: transliteration text not Latin script (pos 1: و) (یارمەتی) لە شەشەمەوە ئیمامی شیعە، جەعفەر السدیق، ئەم نازناوە دەبەستێتەوە بە سەرهەڵدانی ئەلقاعیم لە دوای مردنی. وەک فەرموودەیەکی [وحید] ھەڵە: {{Transliteration}}: transliteration text not Latin script (pos 1: و) (یارمەتی) ئەم ڕاپۆرتە لەلایەن شارەزایانەوە وەک جێی متمانە سەیر ناکرێت، مەجلەسی دەنووسێت، بەتایبەتی چونکە پێچەوانەی باوەڕی دوانزەیە کە زەوی ناتوانێت پووچەڵ بێت لە ئیمام لە هەر کاتێکدا، وەک [حجت الله] ھەڵە: {{Transliteration}}: transliteration text not Latin script (pos 1: ح) (یارمەتی) . هەروەها مەجلێسی پێشنیاری ئەوە دەکات کە ڕەنگە لەم فەرموودەدا مەبەستی مردن بە شێوەیەکی مەجازی بێت، ئاماژەیە بۆ یادەوەری لەبیرکراوی قاعیم دوای جادووگەرییە درێژخایەنەکەی.[١٠]
سەچەدین ئاماژە بەوە دەکات کە نازناوی ئەلقاعیم و ساحیب العمر زیاتر جەختی سیاسییان لەسەرە لە نازناوی ئیسکاتۆلۆژی ئەلمەهدی.[١١] لە بەرامبەردا نازناوی الحجە تیشک دەخاتە سەر ئەرکی ئایینی فریادڕەس.[١٢] بەڕاستی هەموو ئیمامێکی شیعە وەک [١٣]، (بەرزترین) بەڵگەی خودا، کە لە ڕێگەیەوە مانای ناوەوەی قورئان لە دوای مردنی پێغەمبەرەوە دەستڕاگەیشتن دەبێت.[١٤] ئەم نازناوە زیاتر بۆ ئیمامی دوانزەهەم، بەڵام لەوانەیە بەهۆی فەرموودەیەکی پەیوەندیدارەوە بێت لە ئیمامی دەیەم، عەلی الهادی.[١٤]
پاشخانی مێژوویی
[دەستکاری]تا مردنیان، ئیمامە شیعەکانی دەیەم و یازدەهەم (عەلی الهادی و حەسەنی عەسکەری، بە ڕێککەوت) لە ژێر چاودێری ورددا لە شارۆچکەی گاریسۆنی سامەڕا لەلایەن عەباسییەکانەوە ڕاگیرابوون، [١٥][١٦] کە زۆرجار لە سەرچاوە شیعەکاندا بەرپرسیارن لە ژەهراویکردنی دوو ئیمامەکە.[١٧] ئەو دوو ئیمامە شاهیدی تێکچوونی خەلافەتی عەباسی بوون،[١٨] لەگەڵ گواستنەوەی دەسەڵاتی ئیمپراتۆری بە خێرایی بۆ دەستی تورکەکان،[١٩] بە تایبەتی دوای المتاوەکیل.[٢٠] هاوچەرخی ئیمامی دەیەم، عەباسی المتاوەکیل بە توندوتیژی شیعەکانیان دادگایی کرد،[٢١][٢٢] بەشێکیش بەهۆی دژایەتی نوێبوونەوەی زەیدیەوەیە.[٢٣] سیاسەتە سنووردارەکانی ئەلموتەواکیل بەرامبەر بە ئیمامی دەیەم دواتر لەلایەن کوڕەکەیەوە پەسەندکرا، al -معتەمید، کە باس لەوە دەکرێت کە ئیمامی یازدەهەمی لە ژێر دەستبەسەری ماڵەوەدا هێشتووەتەوە بەبێ ئەوەی هیچ سەردانکەرێک بێت.[٢٤] لەبری ئەوە، ئەلعەسکەری بەوە ناسراوە کە بە شێوەیەکی سەرەکی پەیوەندی لەگەڵ شوێنکەوتووانی خۆیدا کردووە لە ڕێگەی تۆڕێکی نوێنەرەوە.[٢٢][٢٥] لە نێوانیاندا عوسمانی کوڕی سەعید، . [٢٦] کە دەوترێت خۆی وەک فرۆشیاری چەوری چێشت لێنان پۆشیوە بۆ ئەوەی خۆی لە بریکارەکانی عەباسی بەدوور بگرێت، هەربۆیە نازناوی ئەلسەمان ناوی لێنراوە.[٢٧]
تەباتەبایی پێشنیاری ئەوە دەکات کە ئەم سنووردارکردنانە لەسەر ئەلعەسکەری دانراون چونکە خەلافەت لەبارەی نەریتەکانی ناو نوخبە شیعەکانەوە زانیبوو، پێشبینی ئەوە دەکات کە ئیمامی یازدەهەم دەبێتە باوکی مەهدیی کۆتایی.[٢٨]
لەدایک بوون و سەرەتای تەمەنی مهدی
[دەستکاری]
کاتێک ئەلعەسکەری مرد بەبێ ئەوەی میراتگرێکی ئاشکرای بەجێبهێڵێت، ئەو نەریت و پێشبینیانەی کە دەگەڕێندرێنەوە بۆ ئیمامەکانی پێشوو، تاڕادەیەکی زۆر بنەمای بوونی کوڕی عەسکەری وەک ئیمامی دوانزەهەم بوون ;[٢٩] بڕوانە دوانزە عەقیدەی جادووگەری.
سەبارەت بە وردەکارییەکانی لەدایکبوونی، دوانزە سەرچاوە باس لەوە دەکەن کە کوڕی ئەلعەسکەری لە دەوروبەری ساڵی ٢٥٥ (٨٦٨) لەدایکبووە.[٣٠][٣١] ناوی ئەبو القاسم محمد، هەمان ناو و [[kunya (عەرەبی)|[شەرمەزاری] ھەڵە: {{Transliteration}}: transliteration text not Latin script (pos 1: ش) (یارمەتی)]] وەک پێغەمبەری ئیسلامی،[٣٢] مەزهەبەکان. هەروەها ململانێی وەسیەتنامەی عەسکەری کرد و دۆسیەکەی لای دەسەڵاتداران وروژاند.[٣٣] وادیارە عەسکەری بێ منداڵ بوو، بەم شێوەیەش حەدیس وەک تاکە میراتگر لە یاسای شیعەدا سەیر دەکرا.[٣٤][٣٣] بەڵام خەلیفە حوکمی دا کە میراتەکە لە نێوان فەرموودە و جەعفەردا دابەش بکرێت.[٣٥]
سەرچاوەکان
[دەستکاری]- 1 2 3 4 5 6 7 A Brief History of The Fourteen Infallibles. Qum: Ansariyan Publications. ٢٠٠٤. لاپەڕە ١٥٩.
- ↑ A Brief History of The Fourteen Infallibles. Qum: Ansariyan Publications. ٢٠٠٤. لاپەڕە ١٦٠.
- ↑ al-Qurashi، Baqir Shareef (٢٠٠٦). The Life of Imam al-Mahdi. Qum: Ansariyan Publications. لاپەڕە ٤٠.
- ↑ Sachedina، Abdulaziz Abdulhussein (١٩٨١). Islamic messianism : the idea of Mahdi in twelver Shīʻism (بە ئینگلیزی). Albany: State University of New York Press. ژپنک ٠٨٧٣٩٥٤٤٢٤. لە ٧ی کانوونی دووەمی ٢٠٢١ ھێنراوە.
- ↑ Ṭabāṭabāʼī، Muḥammad Ḥusayn (١٩٧٥). Shiʻite Islam, (بە ئینگلیزی) (چاپی [1st]). Albany,: State University of New York Press. لاپەڕە ٢١٠. ژپنک ٠-٨٧٣٩٥-٢٧٢-٣. لە ٧ی کانوونی دووەمی ٢٠٢١ ھێنراوە.
{{cite book}}: ڕاگرتنی شێوازی سەرچاوەی ١: خاڵبەندیی زیادە (بەستەر) - ↑ «ISLAM IN IRAN vii. THE CONCEPT OF MAHDI IN TW –». iranicaonline.org (بە ئینگلیزی). Encyclopaedia Iranica. لە ٧ی کانوونی دووەمی ٢٠٢١ ھێنراوە.
- ↑ Sachedina، Abdulaziz Abdulhussein (١٩٨١). Islamic messianism : the idea of Mahdi in twelver Shīʻism (بە ئینگلیزی). Albany: State University of New York Press. ژپنک ٠-٨٧٣٩٥-٤٤٢-٤. لە ٧ی کانوونی دووەمی ٢٠٢١ ھێنراوە.
- ↑ «المهدي وعيسى والدجال». www.saaid.net. لە ٧ی کانوونی دووەمی ٢٠٢١ ھێنراوە.
- ↑ Sachedina 1981، لاپەڕە 60.
- ↑ Sachedina 1981، لاپەڕەکانی 60–1.
- ↑ {{Sfn|Sachedina|1981|pp=59, 69} }
- ↑ Sachedina 1981، لاپەڕە 68.
- ↑ {{Transl|ar|hujjat Allah} سەیر دەکرێت. }
- 1 2 Sachedina 1981، لاپەڕە 67.
- ↑ Momen 1985، لاپەڕەکانی 43, 44.
- ↑ Sachedina 1981، لاپەڕەکانی 25, 26.
- ↑ سەچەدینە 1981، لاپەڕە 28.
- ↑ Sachedina 1981، لاپەڕە 25.
- ↑ دۆناڵدسۆن 1933، لاپەڕە 209.
- ↑ Sachedina 1981، لاپەڕە 26.
- ↑ Holt, Lambton & Lewis 1970، لاپەڕە 126.
- 1 2 Momen 1985، لاپەڕە 44.
- ↑ Amir-Moezzi 2016، لاپەڕە 65.
- ↑ Sachedina 1981، لاپەڕە 29.
- ↑ Hulmes 2013.
- ↑ Eliash 2022.
- ↑ Sachedina 1981، لاپەڕە 30.
- ↑ تەباتەبای 1975، لاپەڕەکانی 184, 185.
- ↑ Hussain 1986، لاپەڕە 70.
- ↑ Momen 1985، لاپەڕە 161.
- ↑ Donaldson 1933، لاپەڕە 229.
- ↑ Momen, 1985 & Sachedina 1981، لاپەڕە 90.
- 1 2 Hussain 1986، لاپەڕە 77.
- ↑ Amir-Moezzi 2007.
- ↑ Sachedina 1981، لاپەڕە 41.
