محەممەد عارف

محەممەد عارف بە کرمانجی (Muhammed Arif) هونەرمەندێکی وێنەکێشی کوردە، ساڵی ١٩٣٧ لە شارۆچکەی رەواندز لەدایک بووە، نووسەر و وەرگێری چەندین کتێبی بواری شێوەکاری بووە لە زمانی رووسیەوە بۆ زمانی کوردی، دوایین کتێبی گرافیکەکانی کوردستان کە لە دوای کۆچکردنی چاپکراوە، لە ساڵی ٩.١٠.٢٠٠٩ لە هەولێر کۆچی دوایی کرد. لە ساڵی ١٩٥٦ بروانامەی دبڵۆم لە هونەری شێوەکاری لە پەیمانگای هونەرە جوانەکانی بەغدا وەرگرتوە، لە دوایی دەچێتە وڵاتی رووسیا بۆ پەرەپێدان بە خوێندن لە بواری شێوەکاری بروانامەی ماستەر لە ساڵی ١٩٦٧ وەردەگرێت لە زانکۆی (سوریکۆڤ)ی مۆسکۆ. لە ٢٠٠٤ دامەزرێنەر و ڕاگری کۆلێژی هونەرە جوانەکانی زانکۆی سەلاحەدین هەولێر بووە کە خۆی لە چوار بەش دەگرێتەوە موسیک، شێوەکاری، شانۆ، سینەما، تا ساڵی ٢٠٠٩، وەهەر لەوێش بروانامەی دکتۆرا لە فەلسەفەی هونەر وەردەگرێت. مامۆستای هونەری وێنەکێشان بووە لە بەغدا و سعودیە و بابل، و زانکۆی سەلاحەدین لە هەولێر.

شێوازی کاری وێنەکێشی محەممەد عارف خۆی لە ڕیالیزمی، رۆمانتیکی، سیمبولیزمی، ئێکسپریسیۆنیزمی چڕ کردبوو، کە ئەویش دەگەرێتەوە بۆ سەرەتای خوێندنی لە مؤسکۆ کە ئەوکات لە وڵاتەکانی یکێتی سۆڤێت ئەم شێوازە باو بووە، بەڵام محەممەد عارف توانی ئەم شێوازە بۆ خزمەت کردنی هونەرەکەی و برسی گەلەکەی دابرێژێت ئەویش بە وێنەکێشانی چەندین تابلۆی لە سەر پرسی کورد و کەسایەتی کوردیەکان وەک سەلاحەدینی ئەییووبی و مەمم و زین و شیرین و فەرهاد و دوانزە سوارەی مەریوان و قەڵای دم دم و لە چاوەروانی شەودا و ئاشتی بۆ کوردستان و چەندینی تر. لە کاراکانیشی دا گرنگی زۆر بە لەیەنە مێژووەکان دەدا لە وە کە بەلایەنە تەکنیکیەکان.

ژیان

محەممەد عارف هەر لە کاتی خوێندنی لە مۆسکۆ ژنێکی رووسی دەخوازێت و کچیێکی لێ دەبێت بە ناوی ڤیان، لە ساڵی ١٩٦٩ دەگەرێتەوە بۆ بەغدا لە دوای کۆتایی خوێندنەکەی، لە سالی ١٩٧٤ لە بەغدا ئافرەتێک دەناسێ بە ناوی یاسمین بەرزەنجی خۆشی دەوێت و هەر هەمان ساڵ ژیانی لەگەڵ درووست دەکات، لەگەڵ یاسمین بەرزەنجی ٣ سێ کوڕیان دەبێت، ناویان سامان، ئالان، و میران. خێزانی محەممەد عارف هەردەم لەگەڵ هونەرەکەی پەروەردە بوون و هەردەم یاریدەدەری بوون لەگشت پێشانگاکاندا، هەرلە بەغدا لە ناو ماڵەکەی ژووری وێنەکێشانی دامەزراند و لە دوای گەرانەوەی بۆ هەولێر هەڵدەستێت بە دامەزراندنی گەلەریێکی تایبەت بە هونەرەکەی وەک ستۆدیۆێک کارە هونەریەکانی ڵی ئەنجام دەدا و نمایشی دەکرد کە نزیک ماڵەکەی بوو لە شاری هەولێر. محەممەد عارف لە کاتی کارکردنی هونەری بە رادەێکی زۆر خولیای موسیکی کلاسیکی بووە وەک موسیکی چایکۆفسکی و مۆزارت و لودڤیگ ڤان بێتھۆڤن.

نووسینی کتێب و بڵاوکراوەکان

• گرافیکەکانی کوردستان گرافیک٢٨٢ بە زمانی کوردی ٢٠٠٨.
• گرافیکەکانی کوردستان بە زمانی کوردی ٢٠٠٩.
• کتێبێک لە سەر شاری هەولێر بە زمانی کوردی.
• چوار هونەرمەندی بلیمەت بە زمانی کوردی.
• هونەری هێلکاری لاوانی ناوچەی کوردستان بە زمانی کوردی.
• هونەری هێلکاری چاپی دووهەم بلاوکراوەکانی زانکۆی سەلاحەدین هەولێر بە زمانی کوردی.
• (الفنان محمد عارف) بە زمانی عەرەبی.
• هونەرمەند محەممەد عارف بە زمانی کوردی.
• (فن الرسم الیدوی) بە زمانی عەرەبی.
• لەگەڵ شاکارە نەمرەکاندا بە زمانی کوردی.
• (جمالیات الطبیعة فی کوردستان العراق و اثرها فی الرسم العراقی المعاصر) ٢٠٠٦ بە زمانی عەرەبی.
• (ئینگر)
• (الگرافیک الکردستانی) ٦٥٠ گرافیک بە زمانی عەرەبی.
• (فن التخطیط) بە زمانی عەرەبی.

وەرگێری کتێب و ئامادەکردنی لە زمانی رووسییەوە

• مایکڵ ئەنجیلۆ بە زمانی کوردی.
• ڕووبنس نووسینی (سمۆلسکایا) بە زمانی کوردی.
• کۆلفیچ بە زمانی کوردی.
• دیلاکروا بە زمانی کوردی.
• لە هونەرمەندە بلیمەتەکانی جیهان (جۆرجۆنی، داینێگا، لێناین بە زمانی کوردی.
• د. (باگدانۆڤ) هونەری هاوچەرخی عێراق.
• (میلیە) نووسینی (بریۆزینا) بە زمانی کوردی.
• بنکەکانی هونەری ئەکاددیمی، نووسینی (رۆستۆڤچیڤ) بە زمانی کوردی.
• (الفن العراقی المعاصر) نووسینی د. (بەگدانۆڤ) بە زمانی عەرەبی.
• (مبادئ الفن الأکادیمی) نووسینی (رۆستۆڤ ڤیچیڤ) ١٩٩٤، بە زمانی عەرەبی.

پێشانگای هونەری تایبەتی

• ١٩٦١ - ١٩٦٧ سێ پێشانگای لە یەکێتی سۆڤیەت.
• ١٩٧١ مۆزەخانەی نیشتیمانی بۆ هونەری سەردەم بەغدا.
• ١٩٧٦ کۆمەڵەی رۆشنبیری کوردی بەغدا.
• ١٩٧٧ پێشانگا لە هەولێر.
• ١٩٧٩ مۆزەخانەی نیشتیمانی بۆ هونەری سەردەم بەغدا.
• ١٩٨١ چەند روانگەێک لە سەر جیهان کاری ( ١٩٦١-١٩٨١) هۆڵی روواق بەغدا.
• ١٩٨٤ کاری (١٩٦١-١٩٨٤) مۆزەخانەی نیشتیمانی بۆ هونەری سەردەم بەغدا.
• ١٩٨٩ سیمفۆنیای چیاکان لە هۆڵی روواق بەغدا.
• ١٩٩٣ سیمفۆنیای هونەر لە هۆڵی میدیا هەولێر.
• ١٩٩٨ عاشقی کوردستان لە هۆڵی میدیا هەولێر.
• ١٩٩٩ کوردستانیم من هۆڵی مۆزەخانەی سلێمانی.
• ٢٠٠١ گەڕاندنەوە مۆزەخانەی نیشتیمانی بۆ هونەری سەردەم بەغدا.
• ٢٠١١ لە یادی کۆچی دوایی دوو پێشانگا لە هەولێر و سلێمانی.

مامۆستای هونەر

• ١٩٥٦ تا ١٩٦١ لە قوتابخانەی ئەیوبییە لە هەولێر.
• ١٩٦٧ تا ١٩٦٨ وەک چاودێرێکی هونەری لە سعودیە.
• ١٠،١٢،١٩٦٨ لە پەیمانگای هونەرەجوانەکانی بەغدا.
• ١٩٧٥ تا ١٩٧٧ لە کۆلێژی هونەرە جوانەکانی بەغدا.
• ١٩،٦،١٩٧٧ لە پەیمانگای جێبەجێکردن (معهد التطبيقي) بەغدا.
• ٢١،٦،١٩٨٣ خانەنشین بوو لەسەر داواکاری خۆی لە بەغدا.
• ٢،١١،١٩٩٢ دووبارە دادەمەزرێتەوە بە مامۆستای هونەر لە کۆلێژی ئاداب لەهەولێر.
• لە دواییدا لە کۆلێزی ئەندازیاری لە هەولێر وانەی (free Hand) دەگوتەوە.
• ٢٠٠٢ بە فەرمی وەک ڕاگری دامەزرا بۆ جێبەجیکردنی دامەزراندنی کۆلێزی هونەرەجوانەکانی زانکۆی سەلاحەدین هەولێر.
• ٢٠٠٤ تا ٢٠٠٧ لە زانکۆی سەلاحەدین لە کۆلێژی هونەرە جوانەکان هەولێر.
• ٢٠٠٧ دەستی لە کاری ڕاگری کێشایەوە لە کۆلێژی هونەرەجوانەکانی هەولێر.
• ٢٠٠٧ تا ٢٠٠٩ مامۆستای کۆلێژی هونەرەجوانەکان و مامۆستای قوتابی ماستەر بوو لە زانکۆی سەلاحەدین هەولێر

سەرچاوەکان

• iraqi Artist https://web.archive.org/web/20110703062804/http://iraqiartist.com/iraqiartist/Archive/mauhammd_arif/mauhammd_arif_bio.htm
• گۆڤاری بەیان ١٩٦٩.
• رژنامەی (الفن) ١٩٦٧ بەغدا.
• رۆژنامەی ( الأدب والثقافة الکوردیة) بەغدا .١٩٦٩
• کۆمەلەی رۆشنبیری کوردی لە بەغدا (جمعیة الثقافة الکوردیة) لاپەرە ١٦/٢٢ کانونی دووهەمی ١٩٧٦.
• ئێزگەی رادیۆ و تەلەفزیۆنی بەغدا ١٩٧١.
• رۆژنامەی (التأخی) بە زمانی عەرەبی ٢٥،١١،١٩٧١.
• رۆژنامەی (الجمهوریة) بە زمانی عەرەبی ژمارە ٤٥ ساڵی دووهەم تشرینی دووهەمی ١٩٧١.
• رۆژنامەی ( HOBOCTH)ی رووسی ژمارە ١٣٩، ساڵی ١٩٦٤.
• رۆژنامەی هاوکاری ژمارە ٤٣، ١٩، تشرینی دووهەمی ١٩٧١.
• رۆژنامەی هاوکاری ژمارە ٤٠، ٦ی تشرینی دووهەمی ١٩٧١.
• گۆڤاری (أ ب) عەرەبی ١٠، تشرینی دووهەمی بەغدا ١٩٧١.
• رۆژنامەی (أخبار) عەرەبی بەغدا ١٩٧١.
• رۆژنامەی (التأخی) بە زمانی عەرەبی لاپەرە ٦، ١٥،١٢،١٩٧١.
• رۆژنامەی برایەتی بە زمانی کوردی ژمارە ٨٠، ١٤،١٢،١٩٧٣.
• رۆژنامەی (العراق) عەرەبی، ژمارە ٤٦٠، ١٩، اب، ١٩٧٧.
• گۆڤاری ( الفنون التشکیلیة) لاپەرە ٣٦.٣٧، ١٩٧٨.
• رۆژنامەی (BAGHDAD OBSERVER) بە ئنگلیزی Vol. VII, No. 3375 / ١٤،٣، ١٩٧٩.
• https://web.archive.org/web/20160623111433/http://emrro.com/bomergi.htm سایتی ئمرۆ.
• رۆژنامەی ئاسۆ ساڵی شەشەم ژمارە ١٠٧٣، ١١،١٠،٢٠٠٩.
• رۆژنامەی هەولێر ژمارە ٦٢٦، ١٢،١٠،٢٠٠٩.
• سایتی چرا تیڤی http://www.youtube.com/watch?v=x-hKCUvDdFs