لیشمانیا
 | لەوانەیە ئەم وتارە پێویستی بە بەسەرداچوونەوەی ڕێزمان، ڕێنووس، یان شێواز بێت. (ئاب ٢٠٢١) (فێربە کەی و چۆن ئەم داڕێژەیە لابەریت) |
 | ئەم وتارە بەزۆری یان بەتەواوی پشت بە تەنیا یەک سەرچاوە دەبەستێت. (فێربە کەی و چۆن ئەم داڕێژەیە لابەریت) |
 | ئەم وتارە لەوانەیە پێویستی بە خاوێنکردن ھەبێت تا بگات بە شێوازی ستانداردی نووسین. |
لیشمانیا (بە ئینگلیزی: Leishmania) دەبێتە ھۆی نەخۆشی لیشمانیاز (Leishmaniasis)، ئەم مشەخۆرە بە شێوەیەکی ئاسایی لە ناو لەشی مێیەی مێشوولەی Sand Fly ی تووشبوو بە مشەخۆرەکە دەژی و دوو ھێندەدەبێ.
کاتێ مێشوولەکە خانەخوێیەکە دەگەزێ کە دەکرێ مرۆڤ بێت مشەخۆرەکە دەچێتە ناو لەشی، ئەم مێشوولەیە لە ناوچەی خولگەیی و نیمچە خولگەیی دەژی لە وڵاتانی ئاسیاو خۆرھەڵاتی ئەفریقاو باشووری ئەمریکا.
بەگوێرەی شوێنی تووشبوونی خانەخوێیەکە بەھۆی ئەم مشەخۆرە ئەم پاراسایتە دەکرێتە سێ جۆر:
یەکەم: Cutaneous leishmaniasis
ئەم جۆرە دەبێتە ھۆی دروستبوونی برین و کێم لەسەر پێست، باوترین جۆری Leishmania ە. دیارترین نیشانەکانی برینی بێ ئازارە لەسەر پێست کە لەوانەیە دوای چەند ھەفتەیەکی کەم لە تووشبوون دەربکەوێ.
دووەم: Mucocutaneou Leihmaniasis
ئەوانە تووشی جۆر یەکەم دەبن چاک نەبنەوە جۆری دووەم ڕوودەدات کە مشەخۆرەکە دەچێتە شوێنی تری لەش وەک دەم و گەروو و گوێ، دەبێتە ھۆی تێکدانی ڕووکەشە شانەی ئەم شوێنانەی کە باسکران. ئەم جۆرەیان کەمتر باوە. نیشانە سەرەکییەکانی دروستبوونی برین لە دەم و لوت و لێو جگە لەمانە لەوانەیە نیشانەی تری وەک دروستبوونی لینجە ماددە لە لووت (چڵم) و خوێن بەربوونی لوت و ھەناسە تەنگی دەربکەوێ.
سێیەم: Visceral Lesishmaniasisis
ھەندێ جار پێیدەوترێ Systemic leishmaniasis یان Kala azar. ئەم جۆرەیان تووشی ئەندامکانی ناوەوە دەبێت وەک سپڵ – جگەر – مووخی ئێسک و کۆئەندانی بەرگری، دەبێتە ھۆی تێکشکاندنیان.
جگە لە ڕێگەی گەستنی مێشوولەی Sand Fly، لە ڕێگای گواستنەوەی خوێنی کوسی تووشبوو بۆ کەسێکی ترو پێداچوونی دەرزی پیسبوو ش دەگوازرێتەوە. زۆربەی کات نیشانە کانی دوای دوو تا شەش مانگ لە تووشبوون دەردەکەوێ وەک (بێھێزی – دابەزینی کێش – (تا) کە بۆماوەی ھەفتەیەک ھەتا مانگێک دەمێنێتەوە - گەورەبوونی سپڵ و جگەر – کەمبوونەوەی دروستبوونی خڕۆکە سوورەکانی خوێن – خوێن بەربوون – ھوڵئاوسانی لیمفە گرێکان).
دەستنیشانکردنی تاقیگەیی
[دەستکاری]بۆ دەستنیشانکردنی leishmaniasis بڕێکی کەم لە شانەکانی سەر برینی پێستەکە دەبڕدرێت و دەنێردرێت بۆ پشکنینی DNA یان پشکنینی بۆماوە بابەتی پاڕاسایتەکە.
بۆ Visceral Lesishmaniasisis پشکنینی فیزیایی بۆ نەخۆشەکە دەکرێ، بۆئەوەی بەدیار بکەوێ کە ئایا جگەر و سپڵی گەورە و ئەستوور بووە یا نا، ئینجا نموونەی شلەی موخ و خوێنی نەخۆشەکە وەردەگیرێ بۆ دەستنیشانکردنی مشەخۆری Leishmania.
- پێش وەرگرتنی پشکنینەکان پێویستە ھەموو زانیارییەک لە نەخۆشەکە وەربگیرێ کە ئایا سەفەری ھیچ وڵاتێکی کردووە کە ئەم مشەخۆرەی تێدا زۆرە. یان ھیچ مێشوولەیەک پێوەیداوە یان نا.
سەرچاوەکان
[دەستکاری]https://www.healthline.com/health/leishmaniasis
 |
کۆمنزی ویکیمیدیا، میدیای پەیوەندیدار بە لیشمانیا تێدایە. |