فیتنەی کوژرانی عوسمان

فیتنەی کوژرانی عوسمان، فیتنەی گەورە کە بە فیتنەی یەکەم ناسراوە، کۆمەڵێک نائارامی و پشێوی و ململانێیە کە بووە ھۆی کوشتنی خەلیفە عوسمانی کوڕی عەفان لە ساڵی ٣٥ی کۆچی، و دواتر بووە ھۆی ناکۆکی و شەڕ لە سەرانسەری خەلافەتی عەلی کوڕی ئەبوو تالیب، و یەکەم شەری ناوخۆی موسڵمانانە.

ئەو فیتنەیە کاریگەرییەکی زۆری ھەبوو لەسەر گۆڕینی ڕەوتی مێژووی ئیسلامی، بۆ یەکەم جار موسڵمانان سەرقاڵ بوون بەخۆیانەوە و وازیان لەجیھاد ھێنا، و ھەروەھا بووە ھۆی ململانێی تائیفی لەنێوان موسڵمانان و دەرکەوتنی خەواریج کە داوای چاکسازی و گۆڕینی دەسەڵاتداریان دەکرد، لەگەڵ دەرکەوتنی سەبەئییەکان کە زیادەڕەویان دەکرد لە خۆشویستن و پیاھەڵدانی ئالوبەیت. کاریگەرییەکانی ئەو ململانێیە بریتی بوون لە کوشتنی ژمارەیەکی زۆر لە ھاوەڵان، دیارترینیان عوسمانی کوڕی عەفان و عەلی کوڕی ئەبوو تالیب بوون. لە دیارترین گۆڕانکارییەکانی ئەو سەردەمە کۆتایی سەردەمی خەلافەتی ڕەشیدون و خەلافەتی شورا و دامەزراندنی دەوڵەتی ئومەوی و سەرھەڵدانی خەلافەتی بۆماوەیی بوون.

ھەروەھا سەیری بکە

• عوسمان بن عەفان.
• عەلی بن دەبی تالیب.
• شەڕی جەمەل.
• شەڕی سەفیم.
• مەزھەبی یاخیبوو
• غیلان زەبی
• حەمران بن ئەبان

ئاماژە دەرەکییەکان

• چیرۆکی فیتنە - ماڵپەڕی چیرۆکی ئیسلام - د. ڕاغب ئەلسەرجانی.
• ئینسایکلۆپیدیای سادەکراوی مێژووی ئیسلامی - د. ڕاغب ئەلسەرجانی

کتێبنامە

• Bowering، Gerhard؛ Crone، Patricia؛ Kadi، Wadad؛ Mirza، Mahan؛ Stewart، Devin J.؛ Zaman، Muhammad Qasim، eds. (2013). «Ali b. Abi Talib (ca. 599–661)». The Princeton Encyclopedia of Islamic Political Thought. Princeton University Press. ژپنک ٩٧٨-٠٦٩١١٣٤٨٤٠.
• Donner، Fred M. (2010). Muhammad and the Believers, at the Origins of Islam. Harvard University Press. ژپنک ٩٧٨-٠-٦٧٤-٠٥٠٩٧-٦.
• Gibbon، Edward (١٩٠٦). The History of the Decline and Fall of the Roman Empire. New York: Fred de Fau and Co. Publishers.
• Glassé، Cyril، ed. (2003). The New Encyclopedia of Islam. Revised Edition of the Concise Encyclopedia of Islam. AltaMira Press. ژپنک ٩٧٨-٠-٧٥٩١-٠١٩٠-٦.
• Gleave، Robert M. (2008). «Ali ibn Abi Talib». Encyclopaedia of Islam, Three. Brill Online. لە 2 April 2013 لە ڕەسەنەکەوە ئەرشیڤ کراوە. لە 29 March 2013 ھێنراوە. {{cite encyclopedia}}: نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە: |access-date= و |archive-date= (یارمەتی)
• Holt، P. M.؛ Bernard Lewis (١٩٧٧). Cambridge History of Islam, Vol. 1. Cambridge University Press. ژپنک ٠-٥٢١-٢٩١٣٦-٤.
• Lapidus، Ira (٢٠٠٢). A History of Islamic Societies (چاپی 2nd). Cambridge University Press. ژپنک ٩٧٨-٠-٥٢١-٧٧٩٣٣-٣.
• Levi Della Vida، G. (1978). «Khāridjites». لە van Donzel، E.؛ Lewis، B.؛ Pellat، Ch. & Bosworth، C. E. (eds.). The Encyclopaedia of Islam, New Edition, Volume IV: Iran–Kha. Leiden: E. J. Brill. لاپەڕە 1074–1077. OCLC ٧٥٨٢٧٨٤٥٦.
• داڕێژە:The Prophet and the Age of the Caliphates
• Lecker، M. (2012). «Ṣiffīn». لە Bearman، P.؛ Bianquis، Th.؛ Bosworth، C.E.؛ van Donzel، E.؛ Heinrichs، W.P. (eds.). Encyclopaedia of Islam (چاپی 2nd). doi:١٠.١١٦٣/١٥٧٣-٣٩١٢_islam_SIM_٧٠١٨. ژپنک ٩٧٨-٩٠٠٤١٦١٢١٤.
• Lecker، M. (2021). «Siffin». Encyclopaedia of Islam (چاپی 2nd). Brill Reference Online.
• Lewis، Bernard (٢٠٠٢). Arabs in History. Oxford: Oxford University Press. ژپنک ٩٧٨-٠١٩١٦٤٧١٦١.
• Madelung، Wilferd (١٩٩٧). The Succession to Muhammad: A Study of the Early Caliphate. Cambridge University Press. ژپنک ٠-٥٢١-٦٤٦٩٦-٠.
• Mavani، Hamid (٢٠١٣). Religious Authority and Political Thought in Twelver Shi'ism: From Ali to Post-Khomeini. Routledge. ژپنک ٩٧٨-٠٤١٥٦٢٤٤٠٤.
• Tabatabai، Muhammad Husayn (١٩٧٧). Shi'ite Islam. لەلایەن Nasr، Hossein وەرگێڕدراوە. State University of New York Press. لاپەڕە ٥٢, ٥٣. ژپنک ٩٧٨-٠٨٧٣٩٥٢٧٢٩.
• Wellhausen، Julius (١٩٠١). Die religiös-politischen Oppositionsparteien im alten Islam (بە ئەڵمانی). Berlin: Weidmannsche Buchhandlung. OCLC ٤٥٣٢٠٦٢٤٠.
• داڕێژە:The Arab Kingdom and its Fall
• Abbas، Hassan (٢٠٢١). The Prophet's Heir: The Life of Ali ibn Abi Talib. Yale University Press. ژپنک ٩٧٨-٠٣٠٠٢٥٢٠٥٧.
• Hazleton، Lesley (٢٠٠٩). After the Prophet: The Epic Story of the Shia-Sunni Split in Islam. Knopf Doubleday Publishing Group. ژپنک ٩٧٨-٠٣٨٥٥٣٢٠٩٩.
• Rogerson، Barnaby (٢٠٠٦). The Heirs of the Prophet Muhammad: And the Roots of the Sunni-Shia Schism. Abacus. ژپنک ٩٧٨-٠٣٤٩١١٧٥٧٧.
• Bowering، Gerhard، ed. (2013). «Ali b. Abi Talib». The Princeton Encyclopedia of Islamic Political Thought. Princeton University Press. ژپنک ٩٧٨-٠٦٩١١٣٤٨٤٠.
• Jafri، S.H.M (١٩٧٩). Origins and Early Development of Shia Islam. London: Longman.
• Glassé، Cyril (٢٠٠١). The new encyclopedia of Islam. AltaMira Press. ژپنک ٩٧٨-٠٧٥٩١٠١٨٩٠.
• Aslan، Reza (٢٠١١). No god but God: The origins, evolution, and future of Islam. Random House. ژپنک ٩٧٨-٠٨١٢٩٨٢٤٤٢.
• Momen، Moojan (١٩٨٥). An introduction to Shi'i Islam. Yale University Press. ژپنک ٩٧٨-٠٨٥٣٩٨٢٠٠٥.
• Avi-Yonah، Michael (٢٠٠١). History of Israel and the Holy Land. A&C Black. ژپنک ٩٧٨-٠٨٢٦٤١٥٢٦٤.
• Nasr، Seyyed Hossein؛ Afsaruddin، Asma (2021). «Ali». Encyclopedia Britannica.
• Poonawala، I.K. (1982). «Ali b. Abi Taleb I. Life». Encyclopaedia Iranica (چاپی Online).
• Veccia Vaglieri، L. (2021). «Ali b. Abi Talib». Encyclopaedia of Islam (چاپی 2nd). Brill Reference Online.
• Gleave، Robert M. (2021). «Ali b. Abi Talib». Encyclopaedia of Islam (چاپی 3rd). Brill Reference Online.
• Veccia Vaglieri، L. (2021b). «Al-Djamal». Encyclopaedia of Islam (چاپی 2nd). Brill Reference Online.
• Bodley، R.V.C. (١٩٤٦). The Messenger; the Life of Mohammed. Doubleday & Company, Inc.
• Morony، M. (2021). «Al-Nahrawan». Encyclopaedia of Islam (چاپی 2nd). Brill Reference Online.
• Veccia Vaglieri، L. (2021c). «Al-Ashari, Abu Musa». Encyclopaedia of Islam (چاپی 2nd). Brill Reference Online.
• Hinds، M. (2021). «Muawiya I». Encyclopaedia of Islam (چاپی 2nd). Brill Reference Online.

خوێندنەوەی زیاتر

• Djaït، Hichem (2008). La Grande Discorde: Religion et politique dans l'Islam des origines. Editions Gallimard. ژپنک ٩٧٨-٢-٠٧-٠٣٥٨٦٦-٣. Arabic translation by Khalil Ahmad Khalil, Beirut, 2000, Dar al-Tali'a.
• «Encyclopedia Iranica». Encyclopædia Iranica. Center for Iranian Studies, Columbia University. 1997. ژپنک ١-٥٦٨٥٩-٠٥٠-٤.