فریدریش نیچە
 | ئەم وتارە لەوانەیە پێویستی بە خاوێنکردن ھەبێت تا بگات بە شێوازی ستانداردی نووسین. کێشەی دیاریکراو بریتییە لە: بەشێکی زۆری دەقەکەی وەرنەگێڕدراوە. |
فرێدریش ویلھڵم نیچە (بە ئنگلیزی Friedrich Wilhelm Nietzsche) فەیلەسۆفی بەناوبانگ، خەڵکی ئەڵمانیا (لە دایکبوون ١٨٤٤-کۆچی دوایی ١٩٠٠)؛ خاوەن بیر و ڕای رەخنەگر لە ئایین و فەرھەنگ.
نوسراوەکانی نیچە شێوازی تایبەتی خۆیان ھەیە و وەک نووسراوەکانی تری سەردەمی خۆی نیە. ئاھەنگی نووسراوەکان لە گوێی خوێنەر وەک شیعر وایە. ھێندێ لە قسەکانی بە خێرایی و ڕووتی وتە و بڕێکی‌تر لە کەلام‌دا. بەڵام بە گشتی سەرانسەر نووسراوەکانی، وشە بە وشە خاوەن مانای خۆیانن و زۆربڵێیی نەکردووە.
ژیان[دەستکاری]
لە ساڵی ١٨٤٤ی زایینی لە پرۆس لەدایک بوو. لەبەر یەک بوونی ڕۆژی بە دونیا ھاتننی لەگەڵ ڕۆژی بە دنیا ھاتنی فرێدریش ویلھڵمی چوارەم پاشای ئەو کاتەی پرۆس، باوکی بە شانازیەوە فرێدریش ویلھڵمی ناو نا. خۆی سەبارەت بەو ڕووداوە لە کتێبێکیدا دەڵی:
ئەو یەکسان بوونە، بە قازانجم بوو لەبەر ئەوەی تەواوی دەورانی مناڵیم ڕۆژی لە دایک‌بونم ڕۆژی جەشنی گشتی بووە.
باوکی پیاوی ئایینی خاچ‌پەرستان بوو. فرێدریش مناڵی یەکەم بوو دوای ئەویش دوو مناڵی دیکەیان بوو. کاتێ ٥ساڵی بوو باوکی دەمرێ و لە خێزانێکدا پێک‌ھاتوو لە دایکی و خوشکی و داپیر و دوو پووری گەورە دەبێت. ئەو فەزا ژنانە و کاریگەری ئایین لەسەر ئەو ژنانە ڕەنگدانەوەی گرینگی ھەبوو لە بیر و ڕای نیچەدا لە ڕۆژانی داھاتووی ژیان.
لە تەنیایی‌دا کاتێ تایبەتی تەرخان ئەکرد بە خوێندنەوەی ئنجیل و لێکۆڵینەوەی. جاربەجار کۆپلیەکی وا بە ھەست بۆ دۆستانی ئەخوێندەوە کە فرمێسکی لە چاو ئەھاتە خوار. لە چوار ساڵیدا دەستی بە خوێندن و نووسین کرد و لە ١٢ ساڵیدا شیعری دائەنا.
ڕادەکانی خوێندەواری[دەستکاری]
لە ١٨٦٥دا خوێندن لە کۆلیژی خواناسی و ناسینی ئایینەکان لە بەر نەمانی بڕوای بە ئایینی خاچ پەرستی بەڕەڵا دەکات. لە کتێبێکیدا نووسیویەتی:
لە ڕاستیدا تەنھا یەک خاچ پەرەستی ڕاستەقینە ھەبووە ئەویش بەسەر خاچەکەوە کوژرا.
دواتر دەڕوات بۆ شاری لایپزیک و لێکۆڵینەکانی سەبارەت بە وشەناسین دەست پێ‌دەکات. ھەر لەو کاتەوە فەرھەنگ و فەلسەفەی یۆنانی دەناسێت و گیرۆدەی دەبێ. بە سۆتفە کتێبێکی شۆپنھاور دەسێنێت و دەیخوێنێتەوە و بڕواکانی شۆپنھاور ئەبنە چوارچێوەی زەینی.
لە ساڵی ١٨٦٩ و بۆ ماوەی ١٠ساڵ ئەبێتە مامۆستا لە زانکۆی بازێل لە بواری وشەناسیی کلاسیکدا و ھەروەھا مامۆستای زمانی یۆنانی لە مەکتەبێک. ھەر لەو ساڵانەدا لەگەل واگنێر مۆسیقازانی ئەڵمانی ئەبێتە دۆستی نزیک. ئەوندەی کەی بەشێک لە کتێبی لەدایک‌بوونی تراژێدیا باسی دونیای مۆسیقای واگنێری تێدایە.
کۆتایی ژیان[دەستکاری]
بە بۆنەی نەخۆشین و ژانە سەر دوابەدوای یەک مامۆستایەتی زانکۆ بەڕەڵا کرد. لە ڕەفیقانی دوور کەوتەوە و تەنیایی ھەڵبژارد. ھاووڵاتی بوونی پرۆسی خۆی بەتاڵ کردەوە و تا کۆتایی ژیانی بێ‌وڵات مایەوە. لە وڵاتانی ئەڵمانیا، ئیتاڵیا و فەڕەنسا ئەم شار و ئەو شاری دەکرد و ھەر لەو ڕۆژانەشدا بوو گەورەترین بەرھەمەکانی وەدی ھێنا.
لە ١٩٠٠دا دوای کێشانی مەینەتی زۆر بەدەست نەخۆشینەوە، جەڵتەی مێشکی کرد و دڵی لە لێدان کەوت.
بیرۆکەکان[دەستکاری]
بیڕ و ڕاکان سەبارەت بە نیچە جیاوازن. لەبەر قسەکانی سەبارەت بە ژن ھێندێ کەس بە دژە ژنی ئەناسن. بەڵام ڕوون نیە مەبەستی ڕاستەقینەی چی بووە لەو دوور کەوتنیەی لە ژن. , بەڵام ھۆکاری زۆری دژ بوون بە ژن دەگەڕێتەوە ڤۆ ئەو شکستەی کە لەگەڵ خانمە ڕوسی لۆسالۆمی خواردی و لۆسالۆمیڕەدی دەکاتەوە، بەڵام لەگەڵ بیرۆکەکانی شۆپنھاوەر دژی ئافرەت ئەو شکستەی خۆی وەک ویست و غەریزە دەبینێت. و دوای ئەو قۆناغە بیرۆکەی بەرزە مرۆڤبون و ژیانکردن لە دەرەوەی ویست و خراپە و چاکە و کۆیلە بوون و لە خۆدا ژیان دێنێتەکایە، تا مردن بە تەنھا. دەمێنێتەوە
نیتچە بیرۆکەی خۆ بەڕێوە بردنی بۆ مرۆڤایەتی ھێنا , ھەمیشە دەیھەوێ خاڵە لاوازەکانی مرۆڤ لە فیکردا چەکوش لێ بدات وەک ئەوەی ھەموو دونیا بکات بە دژی خۆی وەک خۆی دەڵێ خودا مرد.
دەروون شیکاری و ب جارەسەر بە قسەکردن فرۆید دوای نیتچە گەورەی کرد و کردی بە رێگەی پاڵخستن و چارەسەر بۆ نەخۆشەکان.
بەرھەمەکان
- سپێدە
- چاکە و خراپە
- ئەمەیە مرۆڤ
- ڕەگەزناسی ئەخلاق
- ئاوابوونی بتەکان
- ئاوای وت زەردەشت
- لەدایک بوونی تراژێدی...
سەرچاوەکان[دەستکاری]
- ^ Fewster, J. C. (1992). "Au Service de l'ordre: Paul Bourget and the Critical Response to Decadence in Austria and Germany". Comparative Literature Studies. ٢٩ (٣): ٢٥٩–٢٧٥. JSTOR 40246837.
- ^ The pre-Platonic philosophers.
- ^ Meyer-Sickendiek, Burkhard, "Nietzsche's Aesthetic Solution to the Problem of Epigonism in the Nineteenth Century", ed. Paul Bishop, Nietzsche and Antiquity: His Reaction and Response to the Classical Tradition, Woodbridge, UK: Boydell & Brewer, 2004. p. 323
- ^ "The Anarchism of Émile Armand". The Anarchist Library.
- ^ The Cambridge Companion to Nietzsche. Cambridge University Press. 1996. p. ١٢٩.
- ^ Nietzsche and Soviet Culture: Ally and Adversary.
- ^ Pio Baroja.
- ^ Pawlett, William. Jean Baudrillard: against banality.
- ^ "Berdyczewsky, Micah Joseph". Jewish Encyclopædia. Archived from the original on 5ی Novemberی 2013. Retrieved 12ی Novemberی 2013.
{{cite web}}: Check date values in:|access-date=و|archive-date=(help) - ^ Kaufmann ١٩٧٤, p. ٤١٢.
- ^ "Towards a Genealogical Feminism: A Reading of Judith Butler's Political Thought". Palgrave Journals. ٤ (١). Archived from the original on 31ی Mayی 2016.
{{cite journal}}: Check date values in:|archivedate=(help) ٣١ی ئایاری ٢٠١٦ لە وەیبەک مەشین، ئەرشیڤ کراوە. - ^ Aschheim, Steven E (1992). The Nietzsche legacy in Germany, 1890–1990. University of California Press mr Neil at sarinna teacher. p. ٥٦.
{{cite book}}: Unknown parameter|ناونیشان=ignored (help) - ^ Hawkins, Mike (2000). "The foundations of fascism: The world views of Drieu la Rochelle". Journal of Political Ideologies. ٥ (٣): ٣٢١–٤١.
- ^ Reevaluating Postcolonial Theory in Lawrence Durrell's Alexandria Quartet, CA: University of Alberta, archived from the original on 29ی Septemberی 2012, retrieved 12ی Novemberی 2013
{{citation}}: Check date values in:|accessdate=و|archivedate=(help) - ^ John, Worthen. +lawrence+nietzsche&hl=en&sa=X&ei=ss2iT_CjL8ftOeHixN8G&redir_esc=y#v=onepage&q=d.h. %20lawrence%20nietzsche&f=false D.H. Lawrence: The Early Years, 1885–1912.
{{cite book}}: Check|url=value (help) - ^ Robert, Montgomery. +lawrence+nietzsche&hl=en&sa=X&ei=ss2iT_CjL8ftOeHixN8G&redir_esc=y#v=onepage&q=d.h. %20lawrence%20nietzsche&f=false The Visionary D. H. Lawrence: Beyond Philosophy and Art.
{{cite book}}: Check|url=value (help) - ^ Sheridan, Alan. André Gide: a life in the present.
- ^ "Kahlil Gibran". Encyclopedia of World Biography. Archived from the original on 18ی Octoberی 2013. Retrieved 12ی Novemberی 2013.
{{cite web}}: Check date values in:|access-date=و|archive-date=(help) - ^ The Nietzsche legacy in Germany, 1890–1990.
- ^ Troubling legacies: migration, modernism and fascism in the case of Knut Hamsun.
- ^ Jünger, Ernst (2011), "The Figure of The Worker Between the Gods & the Titans - Part 2 Alain de Benoist", Counter Currents (٤)
- ^ Kaufmann ١٩٧٤, pp. ٢١٤–١٥.
- ^ The Columbia encyclopedia of modern drama. Vol. ١. Also, one of Krleža's first works was called Zarathustra and young man.
- ^ Morality and the literary imagination.
- ^ The Philosophy of Jack London, Sonoma, archived from the original on 3ی Mayی 2013
{{citation}}: Check date values in:|archivedate=(help) ٣ی ئایاری ٢٠١٣ لە وەیبەک مەشین، ئەرشیڤ کراوە. - ^ Pusey, James Reeve. Lu Xun and evolution.
- ^ MahlerandNietzsche. Archived from the original on 19ی Aprilی 2012.
{{cite book}}: Check date values in:|archivedate=(help) ١٩ی نیسانی ٢٠١٢ لە وەیبەک مەشین، ئەرشیڤ کراوە. - ^ Witt, Mary Ann Frese (2001). The search for modern tragedy: aesthetic fascism in Italy and France. Cornell University Press. pp. ١٣٩–٤١.
- ^ Understanding Robert Musil.
- ^ Starrs, Roy. Deadly dialectics: sex, violence, and nihilism in the world of Yukio Mishima.
- ^ Nietzsche and Soviet Culture: Ally and Adversary.
- ^ Törnqvist, Egil. Eugene O'Neill: a playwright's theatre.
- ^ The Poets' Jesus: Representations at the End of a Millennium.
- ^ The Importance of Nietzsche: Ten Essays.
- ^ Golomb, Jacob; Santaniello, Weaver; Lehrer, Ronald. Nietzsche and depth psychology.
- ^ Robert, Aldrich. Who's Who in Gay and Lesbian History.
- ^ Schneck, Stephen Frederick. Person and polis: Max Scheler's personalism as political theory.
- ^ Solms-Laubach, Franz; Solms-Laubach, Franz. Nietzsche and early German and Austrian sociology.
- ^ Douglas, Allen (1992). From fascism to libertarian communism: Georges Valois against the Third Republic. University of California Press. pp. ١٤–١٥.
- ^ Robert Anton Wilson talks about Alfred Korzybski, Friedrich Nietzsche,...
- ^ Golomb ١٩٩٧.
- CS1 errors: URL
- وتارەکانی ویکیپیدیا کە پێویستیان بە ژمارەی لاپەڕەیە بۆ سەرچاوە لە March 2012ەوە
- نووسەرانی ئاڵمانیی سەدەی ١٩یەم
- ئاوازدانەرانی ڕۆمانتیک
- فەیلەسووفانی سەدەی ١٩یەم
- ئاوازدانەرانی ئاڵمانی
- فەیلەسووفانی ئاڵمانی
- بێدینەکان
- مردووانی ١٩٠٠
- لەدایکبووانی ١٨٤٤
- دژە ناسیۆنالیزم
- ڕەخنەگرانی مەسیحییەت
- ڕەخنەگرانی ئایینەکان
- ڕەخنەگرانی کڵێسەی کاتۆلیک
- فریدریش نیچە
- فەیلەسووفانی ئەخلاق
- فەیلەسووفانی کلتوور
- فەیلەسووفانی پەروەردە
- فەیلەسووفەکانی بواری زانستی کۆمەڵایەتی
- فەیلەسووفە کۆمەڵایەتییەکان
- نووسەرە ناخەیاڵییەکانی ئەڵمانیا
- نوسەران دەربارەی ئاین و زانست