عەبدولڕەحمان کوڕی خالید

عەبدولرەحمان کوڕی خالید
ناوی خۆماڵی	عەبدولرەحمان کوڕی خالید کوڕی وەلید مەخزومی
لەدایکبوون	٦١٦ مەککە
مردن	ئابی ٦٦٦ (٥٠ ساڵی) حومس، سووریا
نێژرا لە	مزگەوتی خالید کوڕی وەلید لە حومس، سووریا
دڵسۆزی	خەلافەتی ڕاشدین دەوڵەتی ئەمەوی
ساڵانی خزمەت	٦٤٤–٦٦٦
فەرماندەیی	فەرماندەی سوپا لە شەڕی سەفین (٦٥٧) حاکم و فەرماندەی سوپا لە شاری حومس (٦٤٤)
پێکدادانەکان/جەنگەکان	شەڕی سەفین شەڕی نێوان عەرەبەکان و بیزەنتییەکان
پەیوەندییەکان	خالید کوڕی وەلید (باوک) ئەسما کچی ئەنەس کچی مودریک (دایک)

عەبدولڕەحمان کوڕی خالید کوڕی وەلید (بە عەرەبی: عبدالرحمن بن خالد؛ (٦١٨ ز-٦٦٦ ز)یەکێکە لە گەنجترین ھاوەڵەکان و یەکێکە لەکوڕەکانی ھاوەڵ و فەرماندەی سەربازی موسڵمان خالید کوڕی وەلید حاکمی حومس بوو لەژێر خەلیفەکانی عوسمان کوڕی عەففان (خوا لێی ڕازی بێت) (٦٤٤–٦٥٦).) و موعاوییەی کوڕی ئەبووسوفیان (خوا لێی ڕازی بێت) (٦٦١–٦٨٠). لە سەردەمی فەرمانڕەوایی موعاوییە لە سوریا (٦٣٩–٦٦١)، عەبدولڕەحمان فەرماندەیی ژمارەیەک ھەڵمەتی دژی ئیمپراتۆرییەتی بیزەنتی کرد وبەرگری لە سنووری سەرەوەی میزۆپۆتامیا کرد لە ھێزەکانی خەلیفە عەلی کوڕی ئەبووتاڵیب کە بنکەکەی لە عێراق بوو (ڕ. ٦٥٦–٦٦١). لە شەڕی سەفین لە ساڵی ٦٥٧دا بە ناوبانگەوە لە دژی ئەم دووەمیان شەڕی کرد و بەردەوام بوو لە حاکمییەتی حومس و ھەڵمەتەکانی دژی بیزەنتینەکان دوای ئەوەی موعاوییە لە ساڵی ٦٦١ بووە خەلیف، وای لێکرد بە تایبەتی لە نێو عەرەبەکانی سووریادا بەناوبانگ بێت. موعاوییە لە کۆتاییدا وەک ڕکابەرێکی یەزیدی کوڕەکەی خۆی ھەستی پێکرد، کە وەک جێنشینی خۆی دای نابوو، ئەمەش وای کرد خەلیفە گوایە فەرمانی ژەھراویکردنی عەبدولڕەحمان بدات لە ساڵی ٦٦٦دا.

ژیان

مزگەوتی خالید کوڕی وەلید لە حومس کە پێدەچێت عەبدولڕەحمان لەوێ نێژرابێت

عەبدولڕەحمان لەدایکبووی ٦١٦ز ،کوڕی سەرکردەی بەناوبانگی موسڵمان و ئەندامی خێڵی قوڕەیشی بەنی مەخزوم خالید کوڕی وەلید. دایکی عەبدولڕەحمان عەسما هاوسەری خالید بوو کچی ئەنەسی کوڕی مودریکە کە سەرۆک و شاعیری دیاری عەشیرەتی خاثام بوو کە لە سەردەمی پێش ئیسلام چالاک بووە و چەند ساڵێک دوای هاتنی ئیسلام لە ساڵانی ٦٢٠ کۆچی دوایی کرد.  پێدەچێت عەبدولڕەحمان لە سەردەمی خەلافەتی عوسماندا (٦٤٤-٦٥٦) چووە ناو خزمەتی سەربازییەوە. لە سەردەمی عوسماندا، لەلایەن موعاویە کوڕی ئەبوو سوفیان، پارێزگاری گشتیی سوریا، وەک حاکمی جوند هیمس (ناوچەی سەربازیی حومس) دەستنیشانکرا. عەبدولڕەحمان لەلایەن موعاوییەوە نێردراوە بۆ فەرماندەیی ژمارەیەک هەڵمەتی سەربازی دژی بیزەنتینییەکان لە ئەنادۆڵ و لە سەرچاوە یۆنانییەکانی "عەبدولڕەحمان"دا ئاماژەی پێکراوە.  ئەو بەرپەرچی هەڵکوتانە سەر خاکی موعاویە لە جزیرە (میزۆپۆتامیای سەرەوە) لەلایەن هێزە عێراقییەکانی خەلیفە عەلی لە ساڵی ٦٥٧ بەرپەرچی دایەوە. لە کۆتایی ئەو ساڵەدا عەبدولڕەحمان وەک فەرماندەیەک لە سوپای سوریای موعاویە لە شەڕی سەفین لە دژی عەلی شەڕی کردووە، لەوێ بە جیاوازی شەڕی کرد و ئاڵای سوریەکانی بەدەستەوە بوو.  موهاجیری برای لە هەمان شەڕدا بۆ لایەنی عەلی شەڕی کرد و کوژرا. لە میانی گفتوگۆکانی ناوبژیوانی دواتر لە ئەدروح یان دومەتوجەندال لە ساڵی ٦٥٨ یان ٦٥٩ لە نێوان نوێنەرانی عەلی و موعاویە، عەبدولڕەحمان لەنێو ئەو کەسانەدا بوو کە لە فراکسیۆنی ئەم دووەمیاندا بوون بۆ شایەتحاڵی بەڵگەنامەی ناوبژیوانی.

عەبدولڕەحمان وەک حاکمی حومس لە سەردەمی خەلافەتی موعاویە بەردەوام بوو کە لە ساڵی ٦٦١ دەستی پێکرد. لە ساڵانی ٦٦٤/٦٦٥ و ٦٦٥/٦٦٦ سەرکردایەتی هەڵمەتەکانی زستانی دژی بیزەنتینییەکان بە درێژایی بەرەی ئەنادۆڵ کرد.  بەپێی سەرچاوە نەریتییە موسڵمانەکان، عەبدولڕەحمان مەترسی لەسەر تەماحەکانی موعاویە دروستکردووە بۆ دانانی یەزیدی کوڕی وەک جێنشینی خۆی و خەلیفە بڕیاری لەناوبردنی داوە. لەو کاتەدا، دوا کوڕی خالید کوڕی وەلید بوو کە لە ژیاندا مابوو و ڕەچەڵەکی لە سەرکردە بەناوبانگەکە، هەروەها ئازایەتی و کاریگەری خۆی لە شەڕی بیزەنتینییەکان، خۆشەویستی کردبوو بۆ عەرەبەکانی سوریا. بۆ ئەو مەبەستە، گوایە موعاویە پزیشکە مەسیحیەکەی، ئیبن عوثال ژەهراوی کردبوو لەگەڵ گەڕانەوەی عەبدولڕەحمان لە بەرەی بیزەنتین لە ساڵی ٦٦٦دا بۆ حومس. دواتر پزیشکەکە لەلایەن خزمێکی عەبدولڕەحمانەوە کوژرا بە ناوی خالید کە یان کوڕەکەی بوو یان کوڕی موهاجیری برای بوو. لە ئەنجامدا ئەم خالیدە زیندانی کرا و پارەی خوێنی ئیبن عوثال لەلایەن موعاوییەوە غەرامە کرا بۆ ئەوەی بیپارێزێت لە تۆڵەسەندنەوەی ئەگەری. پەیوەندییەکانی نێوان بەنی مەخزومی کاریگەر کە زۆربەیان لە حیجاز (ڕۆژئاوای عەرەبستان) چڕ بوونەتەوە و موعاویە لە ئەنجامی ژەهراویبوونی گوماناویی عەبدولڕەحمان تێکچوو. مێژوونووسی ڕۆژهەڵاتناس هێنری لاممێنس گومانی لە متمانەپێکراوی گێڕانەوەکە هەیە، کە ئەو پەیوەندی بە توندوتیژی دژە مەسیحی لە حومس لە دەوروبەری ئەو سەردەمەدا هەیە.خالید کوڕی عەبدولڕەحمان فەرماندەی هەڵمەتێکی دەریایی بووە لە دژی بیزەنتینەکان لە ساڵی ٦٦٨ یان ٦٦٩.

هێڵی خالید کوڕی وەلید بە مردنی نزیکەی چل نەوەی نێری عەبدولڕەحمان لە ئەنجامی بەڵایەک لە سوریا لە کۆتایی سەردەمی ئەمەویەکان مرد. عەبدولڕەحمان شانبەشانی باوکی و یەکێک لە هاوسەرەکانی باوکی بە ناوی فەدا لە شاری حومس بە خاک سپێردراوە. لە ساڵی ١٩٠٨دا، فەرمانڕەوا عوسمانییەکانی سوریا مزگەوتی خالید کوڕی وەلیدیان لە دەوری ئەو شوێنە دروستکرد کە لانیکەم لە سەدەی ١٢ەوە بانگەشەی ئەوە دەکەن کە گۆڕەکانیان تێدایە.