جاف

لە ئینسایکڵۆپیدیای ئازادی ویکیپیدیاوە
(لە عه‌شیره‌تی جافەوە ڕەوانە کراوە)
  ئەم وتارە سەبارەت بە ھۆزی جاف نووسراوە. بۆ بینینی وتارە هاوشێوەکان بڕوانە جاف (ڕوونکردنەوە).

جاف (بەکوردی: جاف؛ هەروەها جەهف، جاف، جاف، کاف) گەورەترین هۆزی کوردە کە بە خێڵ ناسراوە، لە ناوچە سنوورییەکانی ئێران و عێراق دەژی. دڵیان لە نێوان سلێمانی تا سنەدایە.[١][٢] خێڵەکە زۆرینە پابەندن بە مەکتەبی شافیعی لەگەڵ زۆرێک لە شوێنکەوتوانی نەقشبەندی و قادرییە.[٣] لە ساڵی ١١١٤ لە لایەن زاهر بەگی جافەوە سەری هەڵدا، سەرکردە گرنگەکانی تر بریتی بوون لە محەمەد پاشا جاف،[٤][٥] خاتوون ئادێلە، عوسمان پاشا جاف و مەحمود پاشا جاف، ماڵی باوباپیرانیان قەڵای شێروانە.[٦][٧][٨] ئیمپراتۆریەتی عوسمانی لە ساڵانی[٩][١٠] ١٧٠٠ ناوی پاشا[١١] کە نازناوێکی بەرزی پێبەخشیون. ئەوان گەورەترین عەشیرەتی کوردن لە ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست بە نزیکەی ٤ ملیۆن کەس و بە زمانی بابانی سۆرانی دەزانن. تا ساڵانی[١٢][١٣] ١٨٦٠ حوکمڕانی میرنشینی ئەردەڵانیان کردووە.[١٤]

دابەشبوونی جوگرافی[دەستکاری]

هۆزی جاف لەم شار و شارۆچکانەدا دەژین: هەڵەبجە، کەلار، سلێمانی، ڕوانسەر، سنە، جوانرۆ، سەلاسی باوەجانی، کرماشان، زانکێن.[١٥][١٦][١٧]

مێژوو[دەستکاری]

ڕۆژئاوا پەیوەندییەکانی لەگەڵ هۆزی جاف لە جەنگی جیهانی یەکەمدا دەستپێکرد، کاتێک ئیلی بانیستەر سۆان پەیوەندی دروستکرد. دوای شەڕ، عەشیرەتەکە دژی شێخ مەحمود بەرزنجی وەستایەوە، هەروەها بە شکستی بەریتانیا لە پێدانی ئۆتۆنۆمی کورد لە عێراق.[١٨] لە سەرەتای سەدەی بیستەمدا، هۆزەکە یەک لەسەر نۆی عێراقیان کۆنترۆڵکرد و سیستەمی پەیوەندییەکانی وڵاتەکەیان کۆنترۆڵکرد. لە ساڵی ١٩٣٣ نزیکەی ١٠٠ هەزار تفەنگ لە دەستی ئەو عەشیرەتەدا بوو، بە پێچەوانەی تاکە ١٥ هەزار تفەنگ لەلایەن عێراقی تازە دامەزراوەوە. لەم ماوەیەدا هۆزەکە دانیشتوو بوون.[١٩]

ئەندامانی دیار[دەستکاری]

سەرکردە و سیاسەتمەداران

  • محەممەد پاشا جاف، پاشای کورد و سەرۆکی باڵای عەشیرەتی جاف، لە ساڵی ١٧٣٤ قەڵای شێروانە دروست دەکات.
  • عوسمان پاشا جاف، (لەدایکبووی ١٨٤٦) پادشای کورد، سەرکردەی عەشیرەتی جاف، هاوسەرگیری لەگەڵ ئادێلا خانمی عەشیرەتی ئەردەڵانی کۆن کردووە.[٢٠]
  • ئادێلا جاف (١٨٤٧-١٩٢٤)، لەلایەن ئینگلیزەکانەوە بە شازادەی ئازاکان ناودەبرا؛ هاوسەرگیری لەگەڵ شای کورد عوسمان پاشا جاف کردووە، بە ڕۆڵی لە ناوچەکەدا بەناوبانگ بووە، واتە لە سەردەمی شیخ مەحموود ئەلجاف حەفید.
  • ئەحمەد موختار جاف (١٨٩٨-١٩٣٤)، ئەندامی پەرلەمانی عێراق و سەرۆکی شارەوانی هەڵەبجە بووە.
  • نەوزاد داود بەگ جاف (ناسراو بە نۆزاد داود فەتاح ئەلجاف)، سەرۆکی کەناری باکووری عێراق و سەرۆکی عەشیرەتی جاف.[٢١][٢٢][٢٣]
  • ئەکرەم حەمید بەگزادە جاف، سەرکردەیەکی کورد و سیاسەتمەدار و وەزیری پێشووی کشتوکاڵ لە عێراق.

هەمزه اسعد جاف لەدایك بووی سالی ١٩٧٤ی گوندی بۆگد، مامۆستا و ناوداري كورد. خاوەنی دەیان كتێبي سیاسي و وانەبێژییه.

  • ھانا جاف (لەدایکبووی ١٩٨٦)، لەدایکبوی ئەمریکی مەکسیکی-کورد کە سیاسەتمەدار و خێرخواز و نووسەر و وتەبێژە.[٢٤][٢٥][٢٦]

هونەرمەندان، شاعیران، گۆرانیبێژ

  • خانەیی قوبادی جاف (نزیکەی ١٧٠٠-١٧٥٩)، شاعیرێکی سەدەی ١٨ی جاف.[٢٧]
  • نالی جاف (1797 یان 1800-1855 یان 1856)، شاعیر کە بەشداری کرد لە کردنی زمانی ئەدەبی سۆرانی باشووری کوردستان.[٢٨]
  • عەبدوڵڵا گۆران جاف (١٩٠٤-١٩٦٢).
  • تارا جاف (لەدایکبووی ١٩٥٨)، گۆرانیبێژ و مۆسیقاژەنی پسپۆڕی چەپکە گوڵ.[٢٩]

زانایان و ئەکادیمیەکان

  • فێرێدون بیگلاری (لەدایکبووی ١٩٧٠)، شوێنەوارناس و کۆڕاتۆری مۆزەخانە.[٣٠]

سەرچاوەکان[دەستکاری]

  1. ^ Archibald Roosevelt (1944). "Kurdish tribal map of Iraq : showing the Iraq portion of Kurdistan and the major Kurdish tribal divisions within Iraq". Yale University.
  2. ^ Hamzeh’ee, M. Reza Fariborz (2008). "Jaf". Iranica Online. Retrieved 20 June 2020.
  3. ^ Hamzeh’ee, M. Reza Fariborz (2008). "Jaf". Iranica Online. Retrieved 20 June 2020.
  4. ^ "Jaff family, Jaff Tribe, and Kurdistan" (بە ئینگلیزی). Revista Kuadro. 4 April 2019. Archived from the original on November 27, 2020. Retrieved 27 November 2020. ٤ی نیسانی ٢٠١٩ لە وەیبەک مەشین، ئەرشیڤ کراوە.
  5. ^ "A Brief Reading About Jaff Tribe". zivmagazine.com (بە ئینگلیزی). Zîv Kurdish Mosaic. 1 June 2020. Retrieved 24 June 2020. ١٨ی ئەیلوولی ٢٠٢٠ لە وەیبەک مەشین، ئەرشیڤ کراوە.
  6. ^ "Jaff family, Jaff Tribe, and Kurdistan". bizarro.fm (بە ئینگلیزی). Bizarro FM. 2 April 2019. Archived from the original on 4 April 2019. Retrieved 24 June 2020. ٤ی نیسانی ٢٠١٩ لە وەیبەک مەشین، ئەرشیڤ کراوە.
  7. ^ "Develan monumento a Mohamed Pasha Jaff en Tlalpan". noticieros.televisa.com (بە ئیسپانی). Noticieros Televisa. 1 March 2014. Retrieved 24 June 2020.
  8. ^ "Hanna Jaff vive un amor 'real'". elimparcial.com (بە ئیسپانی). El Imparcial. 22 June 2020. Retrieved 24 June 2020.
  9. ^ "Hanna and Harry: A Mexican Netflix Reality Star Will Soon Marry Into the British Royal Family". nbcsandiego.com (بە ئینگلیزی). NBC San Diego. 19 June 2020. Retrieved 24 June 2020.
  10. ^ "Hanna Jaff pospone su boda con aristócrata inglés". revistaclase.mx (بە ئیسپانی). Revista Clase. 20 June 2020. Retrieved 24 June 2020.
  11. ^ "La tribu jaff en la actualidad". altonivel.com.mx (بە ئیسپانی). Alto Nivel. 10 October 2016. Retrieved 24 June 2020.
  12. ^ "Kurdish woman plans to run for seat in Mexican Congress". kurdistan24.net (بە ئینگلیزی). Kurdistan 24. 3 April 2017. Retrieved 24 June 2020.
  13. ^ Mirwaisi, Hamma F. (2010). Return of the Medes: An Analysis of Iranian History. Wheatmark, Inc. p. 330. ISBN 9781604944495.
  14. ^ Hamzeh’ee, M. Reza Fariborz (2008). "Jaf". Iranica Online. Retrieved 20 June 2020.
  15. ^ Hamzeh’ee, M. Reza Fariborz (2008). "Jaf". Iranica Online. Retrieved 20 June 2020.
  16. ^ Archibald Roosevelt (1944). "Kurdish tribal map of Iraq : showing the Iraq portion of Kurdistan and the major Kurdish tribal divisions within Iraq". Yale University.
  17. ^ "Country Policy and Information Note Iraq: Blood feuds". United States Department of Justice. 2017: 14–16. Archived from the original on 2019-12-20. Retrieved 2020-06-20. {{cite journal}}: Cite journal requires |journal= (help) ٢٠ی کانوونی یەکەمی ٢٠١٩ لە وەیبەک مەشین، ئەرشیڤ کراوە.
  18. ^ Tripp, Charles. A History of Iraq. Cambridge Press, 2007. Page 33-34
  19. ^ "Country Policy and Information Note Iraq: Blood feuds". United States Department of Justice. 2017: 14–16. Archived from the original on 2019-12-20. Retrieved 2020-06-20. {{cite journal}}: Cite journal requires |journal= (help) ٢٠ی کانوونی یەکەمی ٢٠١٩ لە وەیبەک مەشین، ئەرشیڤ کراوە.
  20. ^ Tarih :17/N /1312 (Hicrî) Dosya No :35 Gömlek No :1312 Fon Kodu :İ..HUS.mm
  21. ^ "North Bank "in Good Position for Growth"" (بە ئینگلیزی). Iraq Business News. 31 May 2014. Retrieved May 28, 2018.
  22. ^ ""Don't miss out, be a pioneer"" (بە ئینگلیزی). The Worldfolio. 2012. Retrieved May 28, 2018.
  23. ^ "La tribu Jaff en la actualidad" (بە ئیسپانی). The Worldfolio. October 10, 2016. Retrieved May 28, 2018.
  24. ^ "Meet Hanna Jaff, the Latina who'll soon be part of the British royal family". HOLA! (بە ئینگلیزی). Retrieved 17 September 2020.
  25. ^ "Hanna Jaff, la mexicana que formará parte de la familia real inglesa". Vogue (بە ئیسپانی). Retrieved 17 September 2020.
  26. ^ "Filántropa mexicana se casará con un miembro de la realeza inglesa". Cosmopolitan (بە ئیسپانی). Retrieved 17 September 2020. ١ی نیسانی ٢٠٢٠ لە وەیبەک مەشین، ئەرشیڤ کراوە.
  27. ^ ḴĀNĀ QOBĀDI, Encyclopedia Iranica, accessed December 1, 2012
  28. ^ Keith Hitchins, "NALÎ" in Encyclaopedia Iranica
  29. ^ World on Your Street, BBC Radio 3.
  30. ^ "Fereidoun Biglari". scholar.google.com.