شەڕی ناوخۆییی سووریا

شەڕی ناوخۆییی سووریا
شەڕی ناوخۆییی سووریا
بەشێکە لە	بەھاری عەرەبی، زستانی عەرەبی
وڵات	سووریا
پۆتانی شوێن	٣٥°٠′٠″N ٣٨°٠′٠″E
ڕێکەوتی دەستپێکردن	١٥ی ئازاری ٢٠١١
ڕووداوە بەرچاوەکان	Siege of Daraa، Khan Shaykhun chemical attack، Battle of Baghuz Fawqani، ھێرشی تورکیا بۆ سەر ڕۆژاوای کوردستان، کەوتنی ڕژێمی ئەسەد
ھۆکار	مافەکانی مرۆڤ لە سووریا، sectarianism and minorities in the Syrian civil war
Has immediate cause	بەھاری عەرەبی
دەبێتە ھۆکاری	پەرەسەندنی شەڕی ناوخۆیی سووریا، international reactions to the Syrian civil war
	لە ویکیدراوە دەستکاریی زانیارییەکان بکە

شەڕی ناوخۆی سووریا بریتیە لە ململانێیەکی فرەلایەن کە بەردەوامە لە سووریا کە ئەکتەرە جیاوازەکانی دەوڵەتی و نادەوڵەتی تێیدا بەشدارن. شۆڕشی سووریا لە مانگی ئازاری ساڵی ٢٠١١ دەستیپێکرد کاتێک ناڕازیبوونی جەماوەری لە ڕژێمی بەعس کە بەشار ئەسەد بەڕێوەی دەبرد، ناڕەزایەتی بەرفراوان و گردبوونەوەی لایەنگری دیموکراسی لە سەرانسەری سووریادا لێکەوتەوە، ئەمەش وەک بەشێک لە ناڕەزایەتییە بەرفراوانەکانی بەهاری عەرەبی لە ناوچەکەدا. دوای چەند مانگێک لە سەرکوتکردنی دەزگا ئەمنییەکانی حکومەت، گروپە چەکدارە یاخیبووە جیاوازەکانی وەک سوپای ئازادی سووریا لە سەرانسەری وڵاتدا دەستیان بە دروستبوون کرد، ئەمەش دەستپێکی یاخیبوونی سووریا بوو. تا ناوەڕاستی ساڵی ٢٠١٢ یاخیبوونەکە پەرەی سەند و بوو بە شەڕێکی ناوخۆیی تەواو.

کوژراوەکان

ژمارەی کوژراو و بریندارەکانی خۆپیشاندانەکانی سووریا تا ڕێکەوتی ١٠ی شوباتی ٢٠١٢ بریتییە لە ٨١٦١ کەس،^[١] کە ئەم ژمارەیە ٨٣٤ ڕاکردووی ئەڕتەش و ھەروەھا ئەندامەکانی ھێزی ئاسایشی ئەم وڵاتە لە خۆ ناگرێ.^[٢]

پارێزگا	ژمارەی کوژراوەکان	Notes
لازەقیا	٢٤٩
ڕیف دیمەشق	١٣٠٤
حومس	٣٬٣٢٦
حەما	٦٠٦٠
ئەلحەسکە	٥٤
دەرعا	١٬٤٩٥
حەلەب	٤٨١
دەیر ئەلزۆر	٥٢٧
دیمەشق	٣١٨
تەرتووس	٦٦
قەنیترا	٥
ئەدلەب	٢٬٧٢٩
ئەلسووەیدا	٦
ڕەققە	٥٩
(لوبنان)	٣^[٣]

بەراوردەکانی‌تر لە نێوان ٣٧٠٧ تا ٧٣٣٩ کەسە. جگە لە بەراوردەکانی نەتەوە یەکگرتووەکان و ئەنجومەنی ھاوئاھەنگی ناوچەیی کە زۆربەی تاکەکانی حکوومی و ڕاکردوو و ھێزەکانی ئاسایش بە حیساب ناھێنین یان تەنیا ژمارەیەک لە ھێزەکانی ئاسایش بە حیساب دێنن:

سەرچاوە	زیانەکان	مەودای کاتی
ڕێکخراوی چاودێری مافەکانی مرۆڤ	٠٠٠٬٥ کوژراو^[٤]	١٥ی ئازاری ٢٠١١ – ١٢ی تشرینی دووەمی ٢٠١١
چاودێری سووریا بۆ مافەکانی مرۆڤ	٢٠٤٬٥ کوژراو^[٥]^[٦]^[٧]	١٥ی ئازاری ٢٠١١ – ١٩ی کانوونی دووەمی ٢٠١٢
ناوەندی بەڵگەنامەکانی پێشێلکراو	٥٧٩٬٦ کوژراو^[٨]	١٥ی ئازاری ٢٠١١ – ٢٤ی کانوونی دووەمی ٢٠١٢
Avaaz	٢٧٦٬٧ کوژراو^[٨]	١٥ی ئازاری ٢٠١١ – ٢٤ی کانوونی دووەمی ٢٠١٢
نەتەوە یەکگرتووەکان	٠٠٠٬٦ کوژراو^[٩]^[١٠]	١٥ی ئازاری ٢٠١١ – ١ی شوباتی ٢٠١٢
ئەنجومەنی ھاوئاھەنگی ناوچەیی	٣٣٩٬٧ کوژراو^[١١]	١٥ی ئازاری ٢٠١١ – ٥ی شوباتی ٢٠١٢
حکوومەتی سووریا	٧٠٧٬٣ کوژراو^[١٢]	١٥ی ئازاری ٢٠١١ – ٨ی شوباتی ٢٠١٢

ڕووخانی ڕژێمی بنەماڵەی ئەسەد

لە ٢٧ی تشرینی دووەمی ٢٠٢٤ هاوپەیمانی گروپە ئۆپۆزسیۆنەکان بە ناوی فەرماندەیی ئۆپەراسیۆنە سەربازییەکان، بە سەرۆکایەتی هەیئەت تەحریر شام، هێرشێکی گەورەیان بۆ سەر سوپای سووریا و هێزەکانی دیکەی لایەنگری حکومەت لە پارێزگاکانی حەلەب، ئیدلب، حەما و حومس دەستپێکرد. دواتر هێرشی دیکەی یاخیبووان لە ژووری ئۆپەراسیۆنەکانی باشوور و هێزەکانی سووریای دیموکرات و سوپای ئازادی سووریا کە هەموویان دەستیان کرد بە دەستبەسەرداگرتنی خاکی حکومەتی سووریا لە باشوور و ڕۆژهەڵاتی وڵاتەکە. لە ٢٩ی ئەم مانگە هێزەکانی یاخیبووان چوونە ناو شاری حەلەب لە کاتێکدا پێگەکانی سوپای سووریا لە سەرانسەری وڵاتدا داڕما. لە ٧ی کانوونی دووەمدا، هێزەکانی یاخیبووان چوونەتە ناو دیمەشق و ڕۆژی دواتر، لە ٨ی کانوونی دووەم، بەشار ئەسەد لە پایتەخت هەڵاتووە. سوپای سووریا پشتڕاستی کردەوە کە ئەسەد لە دەسەڵاتدا نەماوە و لە وڵاتەکەی هەڵاتووە، لە ئەنجامدا ڕژێمەکەی ڕووخا و کۆتایی بە زیاتر لە ٦٠ ساڵ دەسەڵاتی بەعس لە سەردەمی شانشینی ئەسەد هێنا. ئەسەد و خێزانەکەی بەرەو مۆسکۆ هەڵاتبوون و مافی پەنابەرییان لە ڕووسیا پێدرابوو. محەممەد غازی جەلالی، سەرۆکوەزیرانی سووریا، ئامادەیی خۆی بۆ هاوکاری لەگەڵ هەر سەرکردایەتییەکی نوێ کە "لەلایەن خەڵکەوە هەڵدەبژێردرێت" ڕاگەیاند.

سەرچاوەکان

^ «Google Translate». Translate.google.com. لە ٦ی شوباتی ٢٠١٢ ھێنراوە.
^ «Number as a civil / military». Translate.googleusercontent.com. لە ٦ی شوباتی ٢٠١٢ ھێنراوە.
^ «Hezbollah Leader Reiterates Support For Assad as Tension Mounts at Lebanon-Syria Border». Midnightwatcher.wordpress.com. لە ٢٦ی تشرینی یەکەمی ٢٠١١ ھێنراوە.
^ «Syria faces suspension from Arab League». ١٢ی تشرینی دووەمی ٢٠١١. لە ڕەسەنەکە لە ١٨ی کانوونی دووەمی ٢٠١٢ ئەرشیڤ کراوە. {{cite news}}: پارامەتری نەناسراوی |خەبات= چاوپۆشیی لێ کرا (یارمەتی); پارامەتری نەناسراوی |ڕێکەوتی لێوردبوونەوە= چاوپۆشیی لێ کرا (یارمەتی) ١٨ی کانوونی دووەمی ٢٠١٢ لە وەیبەک مەشین، ئەرشیڤ کراوە.
^ «Syrian violence leaves 23 dead». ٣ی کانوونی یەکەمی ٢٠١١. لە ڕەسەنەکە لە ٥ی کانوونی یەکەمی ٢٠١١ ئەرشیڤ کراوە. لە ١٣ی شوباتی ٢٠١٢ ھێنراوە. {{cite news}}: پارامەتری نەناسراوی |خەبات= چاوپۆشیی لێ کرا (یارمەتی); پارامەتری نەناسراوی |ڕێکەوتی لێوردبوونەوە= چاوپۆشیی لێ کرا (یارمەتی)
^ Yeranian، Edward (١٥ی کانوونی یەکەمی ٢٠١١). «27 Dead After Syrian Government Forces, Defectors Clash». Cairo. لە ڕەسەنەکە لە ٩ی کانوونی دووەمی ٢٠١٢ ئەرشیڤ کراوە. لە ١٣ی شوباتی ٢٠١٢ ھێنراوە. {{cite news}}: پارامەتری نەناسراوی |خەبات= چاوپۆشیی لێ کرا (یارمەتی); پارامەتری نەناسراوی |ڕێکەوتی لێوردبوونەوە= چاوپۆشیی لێ کرا (یارمەتی)
^ «Syria protesters find little hope in Arab monitor mission». The Star. لە ٢٠ی کانوونی دووەمی ٢٠١٢ ھێنراوە. {{cite news}}: پارامەتری نەناسراوی |ڕێکەوتی لێوردبوونەوە= چاوپۆشیی لێ کرا (یارمەتی)
^ ^ئ ^ا «Arab League mission to go on despite planned Gulf withdrawal». ٢٤ی کانوونی دووەمی ٢٠١٢. {{cite news}}: پارامەتری نەناسراوی |خەبات= چاوپۆشیی لێ کرا (یارمەتی); پارامەتری نەناسراوی |ڕێکەوتی لێوردبوونەوە= چاوپۆشیی لێ کرا (یارمەتی)^{[بەستەری مردوو‍]}
^ «France says Russia 'less negative' on Syria U.N. resolution». ١ی شوباتی ٢٠١٢. لە ڕەسەنەکە لە ٤ی شوباتی ٢٠١٢ ئەرشیڤ کراوە. لە ١٣ی شوباتی ٢٠١٢ ھێنراوە. {{cite news}}: پارامەتری نەناسراوی |خەبات= چاوپۆشیی لێ کرا (یارمەتی); پارامەتری نەناسراوی |ڕێکەوتی لێوردبوونەوە= چاوپۆشیی لێ کرا (یارمەتی)
^ «Syrian Forces Kill 15 as Protests Spread». Blogs.voanews.com. {{cite web}}: پارامەتری نەناسراوی |ڕێکەوتی لێوردبوونەوە= چاوپۆشیی لێ کرا (یارمەتی)
^ «U.S. closes embassy as fighting rages in Syria». ٦ی شوباتی ٢٠١٢. {{cite news}}: پارامەتری نەناسراوی |خەبات= چاوپۆشیی لێ کرا (یارمەتی); پارامەتری نەناسراوی |ڕێکەوتی لێوردبوونەوە= چاوپۆشیی لێ کرا (یارمەتی)
^ 2,253 security forces,[١] ٥ی ئازاری ٢٠١٦ لە وەیبەک مەشین، ئەرشیڤ کراوە.[٢] ١٦ی تەممووزی ٢٠١٢ لە وەیبەک مەشین، ئەرشیڤ کراوە. «وەشانی ئەرشیڤکراو». لە ڕەسەنەکە لە ١٦ی تەممووزی ٢٠١٢ ئەرشیڤ کراوە. لە ٨ی ئەیلوولی ٢٠١٧ ھێنراوە.[٣][٤] 754 insurgents[٥] ١٢ی شوباتی ٢٠١٢ لە وەیبەک مەشین، ئەرشیڤ کراوە.«وەشانی ئەرشیڤکراو». لە ڕەسەنەکە لە ٤ی ئازاری ٢٠١٦ ئەرشیڤ کراوە. لە ١٠ی تشرینی یەکەمی ٢٠١٤ ھێنراوە.[٦] ٢٥ی تشرینی یەکەمی ٢٠١٤ لە وەیبەک مەشین، ئەرشیڤ کراوە. and 700 civilians[٧] ٥ی تشرینی دووەمی ٢٠١١ لە وەیبەک مەشین، ئەرشیڤ کراوە. killed, total of 3,707 reported killed

[1] «Google Translate». Translate.google.com. لە ٦ی شوباتی ٢٠١٢ ھێنراوە.

[2] «Number as a civil / military». Translate.googleusercontent.com. لە ٦ی شوباتی ٢٠١٢ ھێنراوە.

[3] «Hezbollah Leader Reiterates Support For Assad as Tension Mounts at Lebanon-Syria Border». Midnightwatcher.wordpress.com. لە ٢٦ی تشرینی یەکەمی ٢٠١١ ھێنراوە.

[autogenerated9-4] «Syria faces suspension from Arab League». ١٢ی تشرینی دووەمی ٢٠١١. لە ڕەسەنەکە لە ١٨ی کانوونی دووەمی ٢٠١٢ ئەرشیڤ کراوە. {{cite news}}: پارامەتری نەناسراوی |خەبات= چاوپۆشیی لێ کرا (یارمەتی); پارامەتری نەناسراوی |ڕێکەوتی لێوردبوونەوە= چاوپۆشیی لێ کرا (یارمەتی) ١٨ی کانوونی دووەمی ٢٠١٢ لە وەیبەک مەشین، ئەرشیڤ کراوە.

[23dead-5] «Syrian violence leaves 23 dead». ٣ی کانوونی یەکەمی ٢٠١١. لە ڕەسەنەکە لە ٥ی کانوونی یەکەمی ٢٠١١ ئەرشیڤ کراوە. لە ١٣ی شوباتی ٢٠١٢ ھێنراوە. {{cite news}}: پارامەتری نەناسراوی |خەبات= چاوپۆشیی لێ کرا (یارمەتی); پارامەتری نەناسراوی |ڕێکەوتی لێوردبوونەوە= چاوپۆشیی لێ کرا (یارمەتی)

[voanews.com-6] Yeranian، Edward (١٥ی کانوونی یەکەمی ٢٠١١). «27 Dead After Syrian Government Forces, Defectors Clash». Cairo. لە ڕەسەنەکە لە ٩ی کانوونی دووەمی ٢٠١٢ ئەرشیڤ کراوە. لە ١٣ی شوباتی ٢٠١٢ ھێنراوە. {{cite news}}: پارامەتری نەناسراوی |خەبات= چاوپۆشیی لێ کرا (یارمەتی); پارامەتری نەناسراوی |ڕێکەوتی لێوردبوونەوە= چاوپۆشیی لێ کرا (یارمەتی)

[thestar.com.my-7] «Syria protesters find little hope in Arab monitor mission». The Star. لە ٢٠ی کانوونی دووەمی ٢٠١٢ ھێنراوە. {{cite news}}: پارامەتری نەناسراوی |ڕێکەوتی لێوردبوونەوە= چاوپۆشیی لێ کرا (یارمەتی)

[arabstoday-8] ئ ^ا «Arab League mission to go on despite planned Gulf withdrawal». ٢٤ی کانوونی دووەمی ٢٠١٢. {{cite news}}: پارامەتری نەناسراوی |خەبات= چاوپۆشیی لێ کرا (یارمەتی); پارامەتری نەناسراوی |ڕێکەوتی لێوردبوونەوە= چاوپۆشیی لێ کرا (یارمەتی)^{[بەستەری مردوو‍]}

[autogenerated8-9] «France says Russia 'less negative' on Syria U.N. resolution». ١ی شوباتی ٢٠١٢. لە ڕەسەنەکە لە ٤ی شوباتی ٢٠١٢ ئەرشیڤ کراوە. لە ١٣ی شوباتی ٢٠١٢ ھێنراوە. {{cite news}}: پارامەتری نەناسراوی |خەبات= چاوپۆشیی لێ کرا (یارمەتی); پارامەتری نەناسراوی |ڕێکەوتی لێوردبوونەوە= چاوپۆشیی لێ کرا (یارمەتی)

[voa15dead-10] «Syrian Forces Kill 15 as Protests Spread». Blogs.voanews.com. {{cite web}}: پارامەتری نەناسراوی |ڕێکەوتی لێوردبوونەوە= چاوپۆشیی لێ کرا (یارمەتی)

[fightingrages-11] «U.S. closes embassy as fighting rages in Syria». ٦ی شوباتی ٢٠١٢. {{cite news}}: پارامەتری نەناسراوی |خەبات= چاوپۆشیی لێ کرا (یارمەتی); پارامەتری نەناسراوی |ڕێکەوتی لێوردبوونەوە= چاوپۆشیی لێ کرا (یارمەتی)

[12] 2,253 security forces,[١] ٥ی ئازاری ٢٠١٦ لە وەیبەک مەشین، ئەرشیڤ کراوە.[٢] ١٦ی تەممووزی ٢٠١٢ لە وەیبەک مەشین، ئەرشیڤ کراوە. «وەشانی ئەرشیڤکراو». لە ڕەسەنەکە لە ١٦ی تەممووزی ٢٠١٢ ئەرشیڤ کراوە. لە ٨ی ئەیلوولی ٢٠١٧ ھێنراوە.[٣][٤] 754 insurgents[٥] ١٢ی شوباتی ٢٠١٢ لە وەیبەک مەشین، ئەرشیڤ کراوە.«وەشانی ئەرشیڤکراو». لە ڕەسەنەکە لە ٤ی ئازاری ٢٠١٦ ئەرشیڤ کراوە. لە ١٠ی تشرینی یەکەمی ٢٠١٤ ھێنراوە.[٦] ٢٥ی تشرینی یەکەمی ٢٠١٤ لە وەیبەک مەشین، ئەرشیڤ کراوە. and 700 civilians[٧] ٥ی تشرینی دووەمی ٢٠١١ لە وەیبەک مەشین، ئەرشیڤ کراوە. killed, total of 3,707 reported killed

[١]

[٢]

[٣]

[٤]

[٥]

[٦]

[٧]

[٨]

[٩]

[١٠]

[١١]

[١٢]

ب و د خۆبەڕێوەبەریی باکوور و ڕۆژھەڵاتی سووریا
مێژوو	شۆڕشی ڕۆژاوای کوردستان گەمارۆی کۆبانی شەڕی ناوخۆیی سووریا یاخیبوونی ھێزەکانی سووریای دیموکرات لە باکووری حەلەب ھێرشی سەربازیی تورکیا بۆ سەر عەفرین ھێرشی تورکیا بۆ سەر ڕۆژاوای کوردستان، ٢٠١٩ ھێرشی تورکیا بۆ سەر ڕۆژاوای کوردستان، ٢٠٢٢ ئۆپەراسیۆنی غەزەبی فرات
جوگرافیا	کوردستان ڕۆژاوای کوردستان ھەرێمەکان جزیر فرات عەفرین ڕەققە تەبقە مەنبج دێرەزوور
سیاسەت	خۆبەڕێوەبەریی باکوور و ڕۆژھەڵاتی سووریا (ھەرێمی دوفاکتۆ) دەستوور مافەکانی مرۆڤ پەیوەندییەکانی دەرەوە پەرلەمان حیزبە سیاسییەکان
ئابووری	ئابووریی خۆبەڕێوەبەریی باکوور و ڕۆژھەڵاتی سووریا یەکەی پارە
کۆمەڵگا	جەماوەرناسی: کورد کورمانج عەرەبی سووری بەدەوییەکان کەمینەکانی ئاشووری تورکمان ئەرمەنی چەرکەس ئایینەکان: ئیسلام سوننە مەسیحییەت ئێزیدی عەلەوی زمانەکان: کوردی کرمانجی عەرەبیی مووسڵی توورۆیۆ سوورەت تورکەمانیی سووری
ھێماکان	ئاڵای ڕۆژاوای کوردستان ھێماکان
ھێزە بەرگرییەکان	ھێزەکانی خۆپاراستن ھێزەکانی سووریای دیموکرات یەکەکانی پاراستنی گەل یەکەکانی پاراستنی ژنان مەجلیسە سەربازییەکانی ھێزەکانی سووریای دیموکرات مەجلیسی سەربازیی سوریانی ھێزەکانی سەنادید ئەرتەشی شۆڕشگێڕەکان بەرەی کوردی ھێزەکانی ڕزگاریی عەفرین پۆلیس: ئاسایش سووتۆرۆ
پۆل:ھەرێمی کوردستان دەروازە:کوردستان