بۆ ناوەڕۆک بازبدە

شەڕی ٢٠١٤ی غەززە

لە ئینسایکڵۆپیدیای ئازادی ویکیپیدیاوە
(لە شەڕی غەززە ٢٠١٤ەوە ڕەوانە کراوە)
شەڕی ٢٠١٤ی غەززە
بە عیبری: מבצע צוק איתן
بەشێکە لەململانێی غەززە و ئیسرائیل
Vocalized nameמִבְצָע צוּק אֵיתָן
جێکەرتی غەززە، ئیسرائیل
لە پێششەڕی ٢٠١٢ی غەززە
کاتی ڕوودان١ی کانوونی دووەمی ٢٠١٤
ڕێکەوتی دەستپێکردن٨ی تەممووزی ٢٠١٤
ڕێکەوتی کۆتاییھاتن٢٦ی ئابی ٢٠١٤
بەستەری وەسفکراوhttp://mfa.gov.il/MFA/ForeignPolicy/IsraelGaza2014/Pages/2014-Gaza-Conflict-Factual-and-Legal-Aspects.aspx، https://www.ochaopt.org/content/gaza-two-years-2014-hostilities-august-2016
وێنا کراIsraeli–Palestinian conflict in video games
بریکاری کردارھێزەکانی بەرگریی ئیسرائیل
پێڕستlist of violent incidents in the Israeli–Palestinian conflict, 2014، list of Israeli strikes and Palestinian casualties in Operation Protective Edge

شەڕی غەززە لە ساڵی ٢٠١٤ کە بە ئۆپەراسیۆنی لێواری پارێزەر ناسراوە (بە عیبری: מִבְצָע צוּק אֵיתָן، [٤][٥][٦])، و شەڕی پۆڕی خواروو (بە عەرەبی: معرکة العصف المأکول[٧][٨])، ئۆپەراسیۆنێکی سەربازی بوو کە لەلایەن ئیسرائیلەوە لە ٨ی تەممووزی ٢٠١٤ لە کەرتی غەززە دەستیپێکرد، کە خاکێکی فەلەستینە و لە ساڵی ٢٠٠٧ەوە لەلایەن حەماسەوە بەڕێوەدەبرێت. دوابەدوای ڕفاندن و کوشتنی سێ ھەرزەکاری ئیسرائیلی لە کەرتی ڕۆژاوا لەلایەن چەکدارانی سەر بە حەماس، ھێزەکانی بەرگری ئیسرائیل دەستیانکرد بە ئۆپەراسیۆنی پاسەوانی برا، کە تێیدا ١٠ فەلەستینی کوژران و ١٣٠ کەسی تری برینداربوون و زیاتر لە ٦٠٠ کەس زیندانیکران.[٩][١٠] دەگوترێ حەماس تۆڵەی نەکردووەتەوە بەڵام دوای زیاتر لە دوو ھەفتە ھێرشی موشەکی بۆ سەر ئیسرائیل دەستپێکردەوە، ئەوەش دوای کوژرانی یەکێک لە چەکدارەکانی بە ھێرشێکی ئاسمانی ئیسرائیل لە ٢٩ی حوزەیران. ئەم پەرەسەندنە بووە ھۆی دروستبوونی ململانێیەکی حەوت ھەفتەیی نێوان ھەردوولا، کە یەکێک بوو لە کوشندەترین سەرھەڵدانی ململانێی ئیسرائیل و فەلەستینییەکان لە ماوەی دەیان ساڵدا. شەڕەکە زیاتر لە دوو ھەزار کوژراوی لێکەوتەوە کە زۆرینەی ڕەھایان فەلەستینییەکانی غەززە بوون.[١١] ئەمەش بە گشتی شەش ھاووڵاتی مەدەنی ئیسرائیلی دەگرێتەوە کە لە ئەنجامی شەڕەکەدا کوژراون.[١٢]

ئامانجی ئۆپراسیۆنی سەربازی ئیسرائیل ڕاگرتنی ھەڵدانی موشەکەکان بوو بۆ ناو ئیسرائیل لە کەرتی غەززەوە. بە پێچەوانەوە، ھێرشەکانی حەماس ئامانجیان ھێنانی فشاری نێودەوڵەتی بوو بۆ سەر ئیسرائیل بە ئامانجی ستراتیژی ناچارکردنی ئیسرائیل بۆ ھەڵگرتنی گەمارۆی دەریایی و ئاسمانی کەرتی غەززە؛ لەنێو ئامانجەکانی دیکەیدا بریتی بوون لە کۆتاییھێنان بە ھێرشەکانی ئیسرائیل بۆ سەر فەلەستینییەکان، بەدەستھێنانی لایەنی سێیەم بۆ چاودێریکردن و گەرەنتیکردنی پابەندبوون بە ئاگربەست،[١٣] ئازادکردنی زیندانییە سیاسییە فەلەستینییەکان و تێپەڕاندنی گۆشەگیرییەکەی. بەپێی ھەواڵێکی بی بی سی، ئیسرائیل ھێرشی ئاسمانی بۆ سەر کەرتی غەززە دەستپێکردووە وەک تۆڵەسەندنەوەیەک لە ھێرشە موشەکییەکانی حەماس و جیھادی ئیسلامی فەلەستینی و گروپە چەکدارەکانی دیکەی فەلەستینی.

لە ٧ی تەممووزدا، دوای ئەوەی حەوت چەکداری حەماس لە تەقینەوەی تونێلێکدا لە خان یونس گیانیان لەدەستدا کە یان بەھۆی ھێرشێکی ئاسمانی ئیسرائیلەوە بوو (بەپێی حەماس، ناتان ترال، بی بی سی و بەرپرسێکی باڵای ھێزەکانی بەرگری ئیسرائیل)[١٤] یان تەقینەوەی بەڕێکەوتی تەقەمەنی خۆیان (بەپێی ھێزەکانی بەرگری ئیسرائیل)، حەماس بەرپرسیارێتی ئەو موشەکانەی گرتە ئەستۆ کە ئاراستەی ئیسرائیل کرابوون، و دواتر ٤٠ موشەکی دیکەی بەرەو ئیسرائیل ھەڵدا.[١٥] ئۆپەراسیۆنی ئاسمانی ئیسرائیل بە فەرمی ڕۆژی دواتر دەستی پێکرد و لە ١٧ی تەممووزدا، فراوانتر کرا بۆ ئەوەی داگیرکارییەکی تەواو زەمینی بۆ سەر کەرتی غەززە بگرێتەوە بە ئامانجی ڕاگەیەندراوی لەناوبردنی سیستەمی تونێلەکانی غەززە؛[١٦] لەشکرکێشی زەمینی ئیسرائیل لە ٥ی ئاب کۆتایی ھات. لە ٢٦ی ئابدا ئاگربەستێکی کراوە ڕاگەیەندرا.[١٧] تا ئەم کاتە، ھێزەکانی بەرگری ئیسرائیل ڕاپۆرتی دا کە حەماس و بزووتنەوەی جیھادی ئیسلامی لە فەلەستین و گرووپە چەکدارەکانی دیکەی فەلەستینی ٤٥٦٤ موشەک و ھاوەنیان ئاراستەی ئیسرائیل کردووە و زیاتر لە ٧٣٥ موشەک لە ناوەڕاستی فڕینەکەدا ڕێگرییان لێکراوە و لەلایەن قوبە ئاسنینی ئیسرائیلەوە خراوەتە خوارەوە. زۆربەی تەقەی ھاوەن و موشەکی غەززە نادروست بوو، و لە ئەنجامدا بەر زەوی کراوە کەوت؛ زیاتر لە ٢٨٠ موشەک لەناو کەرتی غەززەدا نیشتنەوە،[١٨][١٩][٢٠] و ٢٢٤ موشەک لە ناوچەی نیشتەجێبوون کەوتبووە خوارەوە.[٢١][٢٢] ھەروەھا موشەکەکانی فەلەستینی ١٣ مەدەنی فەلەستینییان لە غەززە کوشت کە ١١ کەسیان منداڵ بوون. داعش ھێرشی کردە سەر ٥٢٦٣ ئامانج لە کەرتی غەززە؛ لانیکەم ٣٤ تونێلی ناسراو لەناوچوون[٢١] و دوو لەسەر سێی جبەخانەی ١٠ ھەزار موشەکی حەماس یان بەکارھێنران یان لەناوچوون.[٢٣][٢٤]

لە نێوان ٢٬١٢٥ بۆ ٢٬٣١٠ غەززی لە کاتی شەڕەکەدا کوژراون لەکاتێکدا لە نێوان ١٠٬٦٢٦ بۆ ١٠٬٨٩٥[٢٥] بریندار بوون (لەوانەش ٣٬٣٧٤ منداڵ، کە زیاتر لە ١٠٠٠ کەسیان کەمئەندامی ھەمیشەیی ماونەتەوە). خەمڵاندنی قوربانیانی مەدەنی غەززە لە نێوان لەسەدا ٧٠ لەلایەن وەزارەتی تەندروستی غەززەوە،[٢٦][٢٥] لەسەدا ٦٥ لەلایەن پۆلی پاراستنی نەتەوە یەکگرتووەکان لەلایەن ئۆچا (بەشێکی لەسەر بنەمای ڕاپۆرتەکانی وەزارەتی تەندروستی غەززە)،[٢٧] و لەسەدا ٣٦ لەلایەن بەرپرسانی ئیسرائیلەوەیە.[٢٨][٢٩] نەتەوە یەکگرتووەکان مەزەندەی کردووە کە زیاتر لە ٧ ھەزار خانوو بۆ ١٠ ھەزار خێزان ڕووخێنراون، لەگەڵ ٨٩ ھەزار خانووی دیکە کە زیانیان بەرکەوتووە، کە نزیکەی ١٠ ھەزار ماڵیان بەھۆی بۆردومانەکەوە کاریگەرییەکی زۆریان لەسەر بووە. تێچووی ئاوەدانکردنەوە لە ماوەی ٢٠ ساڵدا لە ٤–٦ ملیار دۆلاری ئەمریکی بۆی حساب کرا. ٦٧ سەربازی ئیسرائیلی، ٥ ھاووڵاتی مەدەنی ئیسرائیل (لەوانەش منداڵێک) و کەسێکی مەدەنی تایلەندی کوژراون[٢٦] لەکاتێکدا ٤٦٩ سەربازی ئیسرائیلی و ٢٦١ مەدەنی ئیسرائیلی برینداربوون.[٣٠] لە لایەنی ئیسرائیلەوە، کاریگەرییە ئابوورییەکانی ئۆپەراسیۆنەکە بە (نزیکەی ٢.٥ ملیار دۆلاری ئەمریکی) و زیانەکانی بەرھەمی ناوخۆیی بە ڕێژەی ٠٫٤٪ ھەبووە.[٣١]

سەرچاوەکان

[دەستکاری]
  1. ↑ Arnaout، Abdel-Raouf (٩ی تەممووزی ٢٠١٤). «From 'Shield' to 'Edge': How Israel names its military ops». Anadolu Agency. لە ١٠ی ئەیلوولی ٢٠١٥ لە ڕەسەنەکەوە ئەرشیڤ کراوە. لە ٢٨ی تەممووزی ٢٠١٤ ھێنراوە.
  2. ↑ Ghert-Zand، Renee (٩ی تەممووزی ٢٠١٤). «Name 'Protective Edge' doesn't cut it». The Times of Israel. لە ١ی تشرینی یەکەمی ٢٠٢٠ لە ڕەسەنەکەوە ئەرشیڤ کراوە. لە ١٨ی تەممووزی ٢٠١٤ ھێنراوە.
  3. ↑ Kordova, Shoshana (١٩ی تەممووزی ٢٠١٤). «Why is the English name of Operation Protective Edge so different from the Hebrew version?». Haaretz. لە ١٢ی ئایاری ٢٠١٥ لە ڕەسەنەکەوە ئەرشیڤ کراوە. لە ٢٧ی تەممووزی ٢٠١٤ ھێنراوە.
  4. ↑ Turkish Anadolu Agency reported that an Israeli military spokesman had explained that the non-literal translation of the operation's name into English was to "give a more 'defensive' connotation".[١]داڕێژە:Better source needed The IDF's official Arabic name for the operation, translated into English, is "Operation Resolute Cliff".[٢][٣]
  5. ↑ Booth، William (٣ی ئەیلوولی ٢٠١٤). «Here's what really happened in the Gaza war (according to the Israelis)». The Washington Post. لە ڕەسەنەکە لە ١٦ی ئەیلوولی ٢٠١٦ ئەرشیڤ کراوە. لە ٢٦ی ئابی ٢٠١٦ ھێنراوە.
  6. ↑ «Israel Clears Forces in Several Deadly 2014 Gaza War Cases». The New York Times. Associated Press. ٢٤ی ئابی ٢٠١٦. لە ٢٦ی ئابی ٢٠١٦ ھێنراوە.
  7. ↑ Al Jazeera https://web.archive.org/web/20240226023131/https://www.aljazeera.net/amp/blogs/2017/12/18/فلسطین-ووھم-أسلمة-الصراع. لە ڕەسەنەکە لە ٢٦ی شوباتی ٢٠٢٤ ئەرشیڤ کراوە. لە ٣ی کانوونی یەکەمی ٢٠٢٣ ھێنراوە. {{cite web}}: پارامەتری |title= ونە یانیش واڵایە (یارمەتی)
  8. ↑ Aljazeera https://web.archive.org/web/20231203070053/https://www.aljazeera.net/amp/encyclopedia/2015/7/7/العدوان-الإسرائیلی-علی-غزة-2014. لە ڕەسەنەکە لە ٣ی کانوونی یەکەمی ٢٠٢٣ ئەرشیڤ کراوە. لە ٣ی کانوونی یەکەمی ٢٠٢٣ ھێنراوە. {{cite web}}: پارامەتری |title= ونە یانیش واڵایە (یارمەتی)
  9. ↑ «100 Palestinians killed in Israeli assault on Sunday alone». Maan News. ٢١ی تەممووزی ٢٠١٤. لە ڕەسەنەکە لە ٣٠ی تەممووزی ٢٠١٤ ئەرشیڤ کراوە. لە ١٦ی ئابی ٢٠١٤ ھێنراوە.
  10. ↑ Nathan Thrall (١ی ئابی ٢٠١٤). «Hamas's Chances». London Review of Books. ٣٦ (16). لە ١٦ی نیسانی ٢٠١٩ لە ڕەسەنەکەوە ئەرشیڤ کراوە. لە ٣ی ئابی ٢٠١٤ ھێنراوە.
  11. ↑ Zonszein، Mairav (٢٧ی ئازاری ٢٠١٥). «Israel killed more Palestinians in 2014 than in any other year since 1967». The Guardian (بە ئینگلیزیی بریتانیایی). ISSN ٠٢٦١-٣٠٧٧. لە ڕەسەنەکە لە ١٢ی نیسانی ٢٠٢٢ ئەرشیڤ کراوە. لە ٣ی ئازاری ٢٠٢٠ ھێنراوە.
  12. ↑ Armed، Palestinian (٢٦ی ئازاری ٢٠١٥) [January 16, 2024]. «State of Palestine: Unlawful and deadly: Rocket and mortar attacks by Palestinian armed groups during the 2014 Gaza/Israel conflict». لە ڕەسەنەکە لە ١٩ی کانوونی دووەمی ٢٠٢٤ ئەرشیڤ کراوە. لە ١٧ی کانوونی دووەمی ٢٠٢٤ ھێنراوە.
  13. ↑ «Citing past failures, Hamas demands an enforceable cease-fire». america.aljazeera.com. لە ڕەسەنەکە لە ٢٨ی کانوونی دووەمی ٢٠١٦ ئەرشیڤ کراوە. لە ٢٠ی ئابی ٢٠١٤ ھێنراوە.
  14. ↑ Zitun، Yoav (٧ی تەممووزی ٢٠١٤). «IDF: We uncovered Gaza terror tunnel leading to Israel». Yedioth. Ynet. لە ڕەسەنەکە لە ١٨ی تشرینی دووەمی ٢٠١٥ ئەرشیڤ کراوە. لە ١ی تشرینی دووەمی ٢٠١٥ ھێنراوە.
  15. ↑ «Gaza-Israel conflict: Is the fighting over?». BBC. ٢٦ی ئابی ٢٠١٤. لە ڕەسەنەکە لە ٢٧ی ئابی ٢٠١٤ ئەرشیڤ کراوە. لە ٢٨ی ئابی ٢٠١٤ ھێنراوە.
  16. ↑ «Gaza conflict: Israel and Palestinians agree long-term truce». BBC News. ٢٧ی ئابی ٢٠١٤. لە ڕەسەنەکە لە ١٤ی نیسانی ٢٠١٩ ئەرشیڤ کراوە. لە ٢١ی حوزەیرانی ٢٠١٨ ھێنراوە.
  17. ↑ Sherwood، Harriet؛ Balousha، Hazem (٢٧ی ئابی ٢٠١٤). «Gaza ceasefire: Israel and Palestinians agree to halt weeks of fighting». The Guardian UK. لە ڕەسەنەکە لە ١٣ی حوزەیرانی ٢٠١٨ ئەرشیڤ کراوە. لە ٢٩ی ئابی ٢٠١٤ ھێنراوە.
  18. ↑ «IMRA - Wednesday, July 30, 2014 IDF: Over the past 24 hours 36% of rockets fired at Israel fell short». www.imra.org.il. لە ڕەسەنەکە لە ١٢ی تشرینی یەکەمی ٢٠١٧ ئەرشیڤ کراوە. لە ٢٩ی نیسانی ٢٠٢٢ ھێنراوە.
  19. ↑ «Algemeiner Editor Dovid Efune: Up to 25 Percent of Hamas Rockets Fall Short and Kill Gazan Civilians (VIDEO) - Algemeiner.com». لە ڕەسەنەکە لە ١٤ی نیسانی ٢٠١٩ ئەرشیڤ کراوە. لە ٢٢ی ئازاری ٢٠١٦ ھێنراوە.
  20. ↑ «HostGator - Please Configure Your Name Servers». ٣١ی تەممووزی ٢٠١٤. لە ڕەسەنەکە لە ٢٢ی ئابی ٢٠١٤ ئەرشیڤ کراوە. لە ٢٢ی ئابی ٢٠١٤ ھێنراوە.
  21. 1 2 Ynetnews (٢٧ی ئابی ٢٠١٤). «Operation Protective Edge in numbers». Ynetnews (بە ئینگلیزی). لە ڕەسەنەکە لە ٢ی حوزەیرانی ٢٠١٥ ئەرشیڤ کراوە. لە ٢٩ی نیسانی ٢٠٢٢ ھێنراوە.
  22. ↑ Ben-David، Ricky؛ Rettig Gur، Haviv؛ Yaakov، Yifa (٢٦ی ئابی ٢٠١٤). «Egypt says Gaza truce to begin at 7; Israeli killed in mortar strike». Times of Israel. لە ڕەسەنەکە لە ١٢ی تشرینی یەکەمی ٢٠١٧ ئەرشیڤ کراوە. لە ٢٦ی ئابی ٢٠١٤ ھێنراوە.
  23. ↑ «Rockets, airstrikes after Gaza war truce collapses». The Washington Times. لە ڕەسەنەکە لە ٥ی ئازاری ٢٠١٦ ئەرشیڤ کراوە. لە ٢ی ئەیلوولی ٢٠١٤ ھێنراوە.
  24. ↑ «AP ANALYSIS: Hamas enters talks with Israel on Gaza from a point of military weakness». Fox News. ٦ی ئابی ٢٠١٤. لە ڕەسەنەکە لە ٢٤ی ئەیلوولی ٢٠١٥ ئەرشیڤ کراوە. لە ٢ی ئەیلوولی ٢٠١٤ ھێنراوە.
  25. 1 2 «End impunity in Palestine: calling for investigation and prosecution by the International Criminal Court». لە ڕەسەنەکە لە ٢٦ی حوزەیرانی ٢٠١٥ ئەرشیڤ کراوە. لە ٢٧ی ئابی ٢٠١٤ ھێنراوە.
  26. 1 2 «Wayback Machine» (PDF). ٤ی ئەیلوولی ٢٠١٤. لە ڕەسەنەکە (PDF) لە ١٣ی ئەیلوولی ٢٠١٤ ئەرشیڤ کراوە. لە ٤ی ئەیلوولی ٢٠١٤ ھێنراوە.
  27. ↑ https://web.archive.org/web/20170725150151/http://www.ohchr.org/Documents/HRBodies/HRCouncil/CoIGaza/A_HRC_CRP_4.doc. لە ڕەسەنەکە لە ٢٥ی تەممووزی ٢٠١٧ ئەرشیڤ کراوە. لە ٢ی حوزەیرانی ٢٠٢٤ ھێنراوە. {{cite web}}: پارامەتری |title= ونە یانیش واڵایە (یارمەتی)
  28. ↑ «Wayback Machine» (PDF). ١٩ی شوباتی ٢٠١٥. لە ڕەسەنەکە (PDF) لە ١٢ی تشرینی دووەمی ٢٠١٥ ئەرشیڤ کراوە. لە ١٩ی شوباتی ٢٠١٥ ھێنراوە.
  29. ↑ ھەڵەی ژێدەرەکان: تاگی نادروستی <ref>؛ ھیچ دەقێک بۆ ژێدەری MFA-report-fatalities نەدراوە
  30. ↑ Hartman، Ben (٢٨ی ئابی ٢٠١٤). «50 days of Israel's Gaza operation, Protective Edge – by the numbers». The Jerusalem Post.
  31. ↑ «Operation Protective Edge to cost NIS 8.5b - Globes». لە ڕەسەنەکە لە ١٣ی تەممووزی ٢٠١٤ ئەرشیڤ کراوە. لە ١١ی تەممووزی ٢٠١٤ ھێنراوە.

بەستەرە دەرەکییەکان

[دەستکاری]
وەرگیراو لە «https://ckb.wikipedia.org/w/index.php?title=شەڕی_٢٠١٤ی_غەززە&oldid=1475072»