شەڕی ئایلاو

شەڕی ئایلاو
بەشێکە لە	شەڕەکانی ناپلیۆن
وڵات	شانشینی پرووسیا
جێ	کالینینگراد
پۆتانی شوێن	٥٤°٢٤′٠″N ٢٠°٣٨′٠″E
ڕێکەوتی دەستپێکردن	٧ی شوباتی ١٨٠٧
ڕێکەوتی کۆتاییھاتن	٨ی شوباتی ١٨٠٧
ڕێکخستنی شەڕەکە	ڕێکخستنی شەڕ لەکاتی شەڕی ئایلاو، ئیلاو ڕێکخستنی شەڕ
لە ویکیدراوە دەستکاریی زانیارییەکان بکە

شەڕی ئایلاو یان شەڕی پرێوش-ئایلاو کە لە ٧ و ٨ی شوباتی ١٨٠٧ ڕوویدا، شەڕێکی خوێناوی و بێ ئەنجام بوو لە نێوان گراندە ئارمی ناپلیۆن و سوپای ئیمپراتۆری ڕووسیا لەژێر سەرپەرشتی لیڤین ئۆگست ڤۆن بێنیگسن لە نزیک شارۆچکەی پرێوش ئایلاو لە پرووسیای ڕۆژھەڵات. ڕووسەکان لە کاتی خۆیدا ھێزی بەھێزیان لە فیرقەی پرووسی سوپای ڤۆن لێستۆک لە درەنگانی شەڕەکەدا وەرگرت. ناوی شارەکە لە دوای ساڵی ١٩٤٥ گۆڕدرا بۆ باگراسیۆننۆڤسک وەک بەشێک لە ناوچەی کالینینگراد لە ڕووسیا. ئەم شەڕە یەکێک بوو لەو شەڕانەی کە لەکاتی جەنگی ھاوپەیمانی چوارەمدا ڕوویدا، کە بەشێک بوو لە شەڕەکانی ناپلیۆن.

سوپای ناپلیۆن پێشتر سوپای ئیمپراتۆریەتیی نەمسایان لە ھەڵمەتی ئولم لەناوبردبوو، ھەروەھا سوپای نەمسا و ڕووسیای تێکەڵاویان لە شەڕی ئۆستەرلیتز لە ٢ی کانوونی یەکەمی ١٨٠٥دا لەناوبردبوو. ناپلیۆن لە ١٤ی تشرینی یەکەمی ١٨٠٦ لە شەڕی جێنا ئاوێرستێتدا سوپای شانشینی پرووسای لەناوبرد و بەدوای پرووسە پەرشوبڵاوەکاندا کەوت تا دەگاتە پرێنزلاو، لوبێک، ئێرفۆرت، پاسویک، ستێتین، ماگدێبۆرگ و ھامێلین.

سوپای ڕووسیای بێنیگسن لە کۆتایی مانگی یەکدا ھێرشی خۆی لە پرووسی ڕۆژھەڵات دەستپێکرد و بەرەو ڕۆژاوا بەڕێکەوت. ناپلیۆن کاردانەوەی ھەبوو و ھێرشی پێچەوانەی بۆ باکوور دەستپێکرد، بەو ھیوایەی ڕێگری لە پاشەکشەکردنیان بۆ ڕۆژھەڵات بکات. دوای ئەوەی کۆزاکەکان کۆپییەکی فەرمانەکانی ناپلیۆنیان گرت، بێنیگسن بە خێرایی کشایەوە بۆ باکووری ڕۆژھەڵات بۆ ئەوەی سوپاکەی دابەش نەکات. فەڕەنسییەکان بۆ ماوەی چەند ڕۆژێک بەردەوام بوون لە پێشڕەوی تا ڕووسەکانیان بینی کە ئامادەن بۆ شەڕ لە ئایلاو.

فەڕەنسییەکان لە ئێوارەیەکی سەختدا گوندەکەیان گرت، دوای ئەوەی زیانێکی زۆر بەر ھەردوولا کەوت. ڕۆژی دواتر شەڕی جددیتری بەدوای خۆیدا ھێنا. ھێرشێکی بەرەیی ناپلیۆن لە سەرەتای شەڕەکەدا شکستی ھێنا و زیانێکی زۆری لێکەوتەوە. بۆ پێچەوانەکردنەوەی دۆخەکە، ئیمپراتۆر کەتیبەیەکی سوارەی بەرەو ڕووسەکان نارد. ئەمەش کاتێکی زۆری بە باڵی ڕاستی فەڕەنسی دا کە قورسایی خۆیان فڕێ بدەنە ناو شەڕەکەوە. زۆری نەخایاند لایەنی چەپی ڕووسیا بە گۆشەیەکی تیژ گەڕایەوە دواوە و سوپای بێنیگسن لە مەترسی داڕمانیدا بوو. فەیلەقی پرووس درەنگ گەیشتن و ڕۆژەکەیان ڕزگار کرد بە پاڵنانی ڕاستی فەڕەنسی بۆ کشانەوە. فەیلەقێکی فەڕەنسی لە چەپی فەڕەنسی دەرکەوت لەگەڵ تاریکبوون. ئەو شەوە بێنیگسن بڕیاری پاشەکشەی دا و ناپلیۆنی بە خاوەنی مەیدانێکی بەفراوی بەجێھێشت کە بە ھەزاران کوژراو و بریندار داپۆشرابوو. فەڕەنسییەکان بۆ شکستی یەکلاکەرەوەی ڕووسەکان لە ١٤ی حوزەیران بۆ بەدەستھێنانی شەڕەکە شەڕی فریدلاند ئەنجام دەدەن.