شۆڕشی جیھانی

شۆڕشی جیھانی
لقی	شۆڕش
لە ویکیدراوە دەستکاریی زانیارییەکان بکە

شۆڕشی جیھانی تیۆرێکی مارکسیستییە بۆ نەھێشتنی سەرمایەداری لە ھەموو جیھاندا بە پشتبەستن بە ھۆشیاری چینایەتی شۆڕشگێڕی ڕێکخراو لە چینی کرێکاردا. تیۆرییەکە بە ڕوونی ئەوەی خستەڕوو کە ھاوکاتکردنی ئەو شۆڕشانە لەگەڵ یەکتر پێویست نییە و ڕوودان و سەرکەوتنیان پەیوەستە بەو ھەلومەرجە ناوخۆییە یەکگرتووانەی کە ڕێگە بە حیزبێکی شۆڕشگێڕ دەدات سەرکەوتوو بێت و دەست بەسەر دەسەڵات و موڵک و ماڵی چینە بۆرژوازییەکاندا بگرێت و دەوڵەتێکی سۆسیالیستی دابمەزرێنێت کە بە پلەی یەکەم لەسەر بنەمای خاوەندارێتی گشتی ئامرازەکانی بەرھەمھێنان دامەزراوە. وەک چۆن لە زۆربەی قوتابخانە مارکسیستەکاندا ھەیە، وەک ترۆتسکیزم ، بۆ نموونە، کەسایەتی نێونەتەوەیی وەک بنەمای خەباتی چینایەتی مایەوە، جگە لە پێویستی بەدەستھێنانی پشتیوانی لەسەر ئاستی جیھانی، دوو ھۆکاری بنەڕەتی شکستی تیۆری سۆسیالیزمی ناوخۆیی بوون. وەک چۆن لە بیرۆکەکانی مارکسیزمدا ئاساییە، ئامانجی کۆتایی تیۆری شۆڕشی جیھانیی نوێنەرایەتی سۆسیالیزمی جیھانی و کۆمۆنیزمی یەکگرتوو دەکات.

بزووتنەوە کۆمۆنیستییەکان

شۆڕشی تشرینی یەکەمی ١٩١٧ لە ڕووسیا شەپۆلێکی شۆڕشگێڕانەی سەرھەڵدانی سۆسیالیستی و کۆمۆنیستی لە سەرانسەری ئەورووپا بەرپاکرد کە دیارترینیان شۆڕشی ئەڵمانیا و شۆڕشی ھەنگاریا و بینۆ ڕووسۆ و جەنگی شۆڕشگێڕی فینلاندی ماوە کورت لەگەڵ کۆماری کرێکارانی سۆسیالیستی فینلەندی کە لە قۆناغە سەرەتاییەکانیدا دەستکەوت و سەرکەوتنی گەورەی بەدەستھێنا.

ڕێک لە ساڵانی ١٩١٨–١٩١٩، وا دەردەکەوت کە سەرمایەداری بەم زووانە لە کیشوەری ئەورووپا بۆ ھەمیشە بنبڕ ببێت. بە لەبەرچاوگرتنی ئەو ڕاستییەی کە ھێزەکانی ئەورووپا زۆرینەی ڕووی زەوییان کۆنتڕۆڵ کردبوو، ئەم ڕووداوە دەکرا بە مانای کۆتایی سەرمایەداری نەک تەنھا لە ئەورووپا بەڵکو لە ھەموو شوێنێک بێت.

لەگەڵ نزیک بوونەوەی شۆڕشی جیھانی، مارکسیستەکان گەشبینییەکی زۆریان بەسەردا گرت کە لە کۆتاییدا زوو دەرکەوت. شۆڕشەکانی ئەورووپا یەک بە یەک تێکشکان، تاوەکو شۆڕشگێڕانی ڕووسیا لە کۆتاییدا خۆیان بە تاکە ڕزگاربووی دۆزیەوە. بە لەبەرچاوگرتنی ئەوەی کە لەسەر ئەو بیرۆکەیەی کە دەوڵەتێکی کشتوکاڵی و دواکەوتووی وەک ڕووسیا دەتوانێت بە یارمەتی حکوومەتە شۆڕشگێڕە سەرکەوتووەکان سۆسیالیزم دابمەزرێنێ لە بەشە پیشەسازییەکانی ئەورووپا ھەر کە دەرکەوت ئەو یارمەتییە نایەت تووشی قەیران بوون.

لەدوای ئەم ڕووداوانە و تا ئەمڕۆش جارێکی تر بارودۆخی نێونەتەوەیی لەشۆڕشی جیھان نزیک نەبووەتەوە کاتێک فاشیزم لە ئەورووپا گەشەی کرد لە ١٩٤٠ەکاندا، کۆمینترن بەرەی جەماوەری لەگەڵ سەرمایەدارانی لیبرال لە دژی فاشیزم ھەڵبژارد نەک شۆڕشێکی ڕاستەوخۆ، پاشان لە لوتکەی جەنگی جیھانیی دووەم لە ساڵی ١٩٤٣، کۆمینترن لەسەر داوای ھاوپەیمانە ڕۆژاواییەکانی یەکێتیی سۆڤیەت ھەڵوەشایەوە