دەروازە:سیاسەت/وتاری ھەڵبژێردراو
وتاری ھەڵبژێردراو ١
دەروازە:سیاسەت/وتاری ھەڵبژێردراو/١
دیپلۆماسی به واتای په‌یماننامه‌ی فه‌ڕمی دێت داتاشراوی (وشه‌ی diploma ی لاتینیه که به‌واتای په‌ڕ یان کاغه‌زی فه‌رمی دێت )بریتیه له ڕژێمێک یان هۆکارێکی په‌یوه‌ندی بۆ په‌یوه‌ست بوونی دوو وڵات یان زیاتر به پێک هێنانی کۆمه‌ڵه‌یه‌ک یان په‌یماننامه‌یه‌ک. یان هۆکارێکه بۆ دانوستاندن له نێوان نه‌ته‌وه‌کان، که هه‌ریه‌که له دوولایه‌نه‌که به گوێره‌ی ویست ڕامیاریان گفتوگۆ ده‌که‌ن. ئه‌گه‌ر نه‌گه‌یشتنه هیچ ئه‌نجامێک زۆر جار جه‌نگ جێگای ده‌گرێته‌وه. وه له ڕووی که‌ڵتورییه‌وه ئه‌م بابه‌ته بوونی هه‌بووه له دێر زه‌مانه‌وه که زۆر جار خێله‌کان له‌ناوه‌وه‌ی نه‌ته‌وه‌یه‌ک یاخود نه‌ته‌وه‌کانی ناوه‌وه‌ی وڵاتێک یان دوو وڵات کاغه‌زیان ئالوگۆڕکردوه به‌مه‌به‌ستی دانیشتن و ئاخاوتن له‌مه‌ر چاره‌سه‌رکردنی کێشه‌یه‌کی دیاری کراو. هه‌مان بیرۆکه ته‌شه‌نه‌ی کردووه بۆ بارێکی فه‌رمی له‌نێوان وڵاتان. که هه‌ریه‌که له وڵاتان کۆمه‌ڵه که‌سانێکیان داناوه تایبه‌تمه‌ندن له‌م بواره به‌جۆرێک ده‌زانن چۆن په‌یوه‌ندیه‌کان دروست بکه‌ن و گه‌شه‌ی پێبده‌ن و بیپاڕێزن.
وتاری ھەڵبژێردراو ٢
دەروازە:سیاسەت/وتاری ھەڵبژێردراو/٢
تۆتالیتاریزم یان تۆتالیتاریانیزم (بە کوردی:تەواوخوازی، بە ئینگلیزی: Totalitarianism) جۆرە کۆمەڵگایەکە کە تەواوی پانتاییەکانی ژیان و گوزەران و کایەو پێکھاتەکان بە ئیرادەیەکی گشتی و بە خەیاڵێکی سەرتاپاگیر داگیر کردووە. لەم جۆرە کۆمەڵگایانەدا ھیچ ھێزێک لە ھێزەکان و ھیچ کایەیەک لە کایەکان وھیچ ڕێکخراوێک لە ڕێکخراوەکان خاوەن شوناسی خویان نین. لەو کۆمەڵگایانەدا تاکە یەک ڕەوانگە بینی و تاکە یەک ڕوانینی گشتی بۆ جیھان و گۆڕانکاری و کلتورو شتەکانی دەورو بەر ھەیە. لەم کۆمەڵگایانەدا تاکە یەک خەیاڵ تێیدا سەروەرە ئەویش خەیاڵی داخستنی جیھانی دەرەوەیە. کۆمەڵگای داخراو قسە کەرێکە کە بە ناوی کلتورەوە ھەموو جیاوازییەکان دەکوژێت و جڵەوی بیرکردنەوەو ئارەزوی تاکەکان دەکات. بۆ مانەوەی دۆخی ئێستای داخران پێویستییەکی زۆری بە ستەمکاری و سەرکوتکردنی ئەو دەنگانە ھەیە کە بیرکردنەوەیەکی جیاوازیان ھەیە بۆ ژیان و داوی گۆڕانکاری و چاکسازی دەکات لە ھەموو بوارەکانی ژیانی کۆمەڵگاکەی دەکات. تۆتالیتاریزم(تەواوخوازی) دیکتاتۆریی مۆدێرنە و تەنیا چەند نموونەی لە جیھاندا ھەیە وەکوو یەکێتی سۆڤیەت، ئەڵمانی نازی، کۆماری ئیسلامیی ئێران و کۆریای باکوور.