دیپفەیک

دیپفەیک (بە ئینگلیزی: Deepfake) میدیایەکی دەستکردە کە تێیدا کەسێک لە وێنەیەک یان ڤیدیۆیەکی ھاوشێوەی بە کەسێکی تر دەگۆڕدرێت.^[١] ھەرچەندە دروستکردنی میدیای ساختە شتێکی نوێ نییە، بەڵام دیپفەیک تەکنیکە بەھێزەکانی فێربوونی ئامێر و ژیریی دەستکرد بەکاردەھێنێت بۆ دەستکاریکردن یان دروستکردنی ناوەڕۆکی بینراو و بیستراو کە پۆتانسییەلی فریودانی بەرزیان ھەیە.^[٢] زاراوەی "دیپفەیک" لە ساڵی ٢٠١٧ـەوە بەکاردێت و تێکەڵەیەکە لە "فێربوونی قووڵ" (deep learning) و "ساختە" (fake).^[٣]

تەکنیکە سەرەکییەکان کە بۆ دروستکردنی دیپفەیک بەکاردێن لەسەر بنەمای فێربوونی قووڵن و پشت بە تۆڕی بەرھەمھێنەری دژبەر (GANs) و "خۆکۆدکەرەکان" (autoencoders) دەبەستن.^[٤] بەکارھێنانە زیانبەخشەکانی دیپفەیک بریتین لە دروستکردنی ڤیدیۆی سێکسیی کەسانی بەناوبانگ و پۆرنۆگرافیی تۆڵەسەندنەوە،^[٥] گاڵتەی زیانبەخش، زانیاریی چەواشەکارانە، و ساختەکاریی دارایی.^[٦] لەگەڵ ئەوەشدا، دیپفەیک دەتوانرێت بۆ مەبەستی ئەرێنی وەک کاریگەرییە بینراوەکان لە فیلمدا، دووبلاژکردنی فیلم بۆ زمانە جیاوازەکان، و بوژاندنەوەی ھونەری بەکاربھێنرێت.

مێژوو و وشەناسی

ھەرچەندە دەستکاریکردنی وێنە مێژوویەکی دوور و درێژی ھەیە، بەڵام تەکنەلۆژیای دیپفەیک لە توێژینەوەکانی ناوەندە ئەکادیمییەکانەوە لە دەیەی ١٩٩٠ سەریھەڵدا. بۆ نموونە، پڕۆگرامی "Video Rewrite" لە ساڵی ١٩٩٧ بڵاوکرایەوە کە دەیانتوانی دەربڕینی دەموچاوی کەسێک لە ڤیدیۆیەکدا بگۆڕن بۆ ئەوەی لەگەڵ دەنگێکی جیاوازدا بگونجێت.^[٧]

زاراوەی "دیپفەیک" بۆ یەکەمجار لە کۆتایی ساڵی ٢٠١٧ لەلایەن بەکارھێنەرێکی ڕێدیتەوە بە ناوی "deepfakes" بەکارھێنرا.^[٨] ئەو کۆمەڵگەیەکی لەسەر ڕێدیت دروست کرد کە تایبەت بوو بە بڵاوکردنەوەی ڤیدیۆی پۆرنۆگرافیی دیپفەیک، کە تێیدا دەموچاوی کەسانی بەناوبانگ خرابووە سەر جەستەی ئەکتەرە پۆرنۆگرافییەکان. ئەم کۆمەڵگەیە لە ساڵی ٢٠١٨ لەلایەن ڕێدیتەوە قەدەغە کرا. دوای ئەمە، تەکنەلۆژیاکە بە خێرایی گەشەی کرد و چەندین ئەپی مۆبایل و بەرنامەی کۆمپیوتەر بۆ دروستکردنی دیپفەیک بە ئاسانی بەردەست بوون.

تەکنەلۆژیا

دیپفەیکەکان بە بەکارھێنانی تەکنیکەکانی فێربوونی قووڵ دروست دەکرێن، بەتایبەتی لە ڕێگەی دوو مۆدێلی سەرەکییەوە:

تۆڕی بەرھەمھێنەری دژبەر (GANs)

ئەمە باوترین تەکنیکە. تۆڕی دژبەریی بەرھەمھێنەر لە دوو بەشی سەرەکی پێکدێت کە "پێکەوە لە ڕکابەری"دان:

1. بەرھەمھێنەر (Generator): تۆڕێکی دەمارییە کە ھەوڵدەدات وێنە یان ڤیدیۆی ساختە دروست بکات. بۆ نموونە، وێنەی دەموچاوی کەسێک دروست دەکات.

2. جیاکەرەوە (Discriminator): تۆڕێکی دەماریی ترە کە ھەوڵدەدات جیاوازی بکات لەنێوان وێنە ڕاستەقینەکان (کە پێی دراوە) و وێنە ساختەکان (کە لەلایەن بەرھەمھێنەرەوە دروستکراون).

ئەم دوو تۆڕە بە شێوەیەکی بەردەوام ڕاھێنانیان پێدەکرێت. بەرھەمھێنەرەکە ھەوڵدەدات جیاکەرەوەکە ھەڵبخەڵەتێنێت، و جیاکەرەوەکەش ھەوڵدەدات باشتر بێت لە دۆزینەوەی ساختەکان. ئەم پڕۆسەیە بەردەوام دەبێت تا ئەو کاتەی بەرھەمھێنەرەکە دەتوانێت وێنەی ئەوەندە ڕاستەقینە دروست بکات کە جیاکەرەوەکە چیتر نەتوانێت لێکیان جیا بکاتەوە.

خۆکۆدکەرەکان (Autoencoders)

ئەم تەکنیکە پشت بە تۆڕێکی دەماری دەبەستێت کە فێردەبێت وێنەی کەسێک بە وردی دووبارە دروست بکاتەوە. بۆ گۆڕینی دەموچاوەکان، سیستمەکە دوو مۆدێلی خۆکۆدکەر بەکاردەھێنێت کە لەسەر دوو کۆمەڵە وێنەی جیاواز (یەکەمیان بۆ کەسی A و دووەمیان بۆ کەسی B) ڕاھێنانیان پێکراوە. بۆ دروستکردنی دیپفەیک، کۆدکەری (encoder) کەسی A لەگەڵ کۆدشکێنەری (decoder) کەسی B بەکاردەھێنرێت. بەم شێوەیە، دەربڕین و جووڵەی دەموچاوی کەسی A دەخرێتە سەر دەموچاوی کەسی B.

بەکارھێنانەکان

بەکارھێنانە زیانبەخشەکان

پۆرنۆگرافی: باوترین و زیانبەخترین بەکارھێنانی دیپفەیک بریتییە لە دروستکردنی پۆرنۆگرافیی بێ-ڕەزامەندی. بەپێی ڕاپۆرتێکی ساڵی ٢٠١٩، ٩٦٪ی ھەموو ڤیدیۆکانی دیپفەیک لەسەر ئینتەرنێت پۆرنۆگرافین، و زۆربەی قوربانییەکان ژنن.^[٩]
کاریگەریی سیاسی: دیپفەیک دەتوانرێت بۆ مەبەستی سیاسی و بڵاوکردنەوەی زانیاریی چەواشەکارانە بەکاربھێنرێت. بۆ نموونە، لە کاتی جەنگی ئۆکرانیادا، ڤیدیۆیەکی دیپفەیکی ڤلۆدیمیر زێلێنسکی بڵاوکرایەوە کە تێیدا داوای لە سەربازەکانی دەکرد خۆیان بەدەستەوە بدەن.^[١٠] ھەرچەندە ڤیدیۆکە کوالێتییەکی نزمی ھەبوو و بە خێرایی ڕەتکرایەوە، بەڵام مەترسییەکانی ئەم تەکنەلۆژیایەی نیشان دا.
ساختەکاری و تاوان: دەنگی دیپفەیک بۆ ساختەکاریی دارایی بەکارھاتووە. لە ساڵی ٢٠١٩دا، تاوانباران توانییان بە بەکارھێنانی دەنگی دیپفەیکی بەڕێوەبەرێکی جێبەجێکار، ٢٤٣ ھەزار دۆلار لە کۆمپانیایەک بدزن.^[١١]

بەکارھێنانە ئەرێنی و داھێنەرانەکان

فیلم و کات بەسەربردن: تەکنەلۆژیای دیپفەیک بۆ مەبەستی کاریگەرییە بینراوەکان لە فیلمەکاندا بەکاردێت. بۆ نموونە، بۆ گەنجکردنەوەی ئەکتەرەکان یان دووبارە دروستکردنەوەی ئەکتەرە کۆچکردووەکان. لە زنجیرەی The Mandalorianدا، تەکنیکێکی ھاوشێوە بۆ دروستکردنەوەی دەموچاوی گەنجی لوک سکایواکەر بەکارھێنرا.^[١٢]
دووبلاژکردنی فیلم: دیپفەیک دەتوانێت بۆ گۆڕینی جووڵەی لێوی ئەکتەرەکان بەکاربھێنرێت بۆ ئەوەی لەگەڵ دەنگی زمانێکی تردا بە تەواوی بگونجێت، ئەمەش وا دەکات دووبلاژکردن زۆر سروشتیتر دەربکەوێت.
ھونەر و تەنز: چەندین ھونەرمەند و کۆمیدیان تەکنەلۆژیای دیپفەیکیان بۆ دروستکردنی کاری ھونەری و ڤیدیۆی تەنزئامێز بەکارھێناوە.

دۆزینەوە و دژە-ڕێکارەکان

دۆزینەوەی دیپفەیکەکان کارێکی قورسە و وەک "پێشبڕکێی چەک" وایە لەنێوان ئەوانەی دروستی دەکەن و ئەوانەی ھەوڵی دۆزینەوەی دەدەن. ھەندێک لە نیشانە سەرەتاییەکانی دیپفەیک بریتی بوون لە:

نەترووکاندنی چاوەکان.
ناھەماھەنگی لە ڕووناکی و سێبەردا.
شێواوی لە لێوارەکانی دەموچاو.

بەڵام لەگەڵ پێشکەوتنی تەکنەلۆژیاکە، ئەم نیشانانە کەمتر بوونەتەوە. کۆمپانیا گەورەکانی وەک فەیسبووک، مایکرۆسۆفت، و گووگڵ سەرمایەگوزارییەکی زۆریان کردووە لە دروستکردنی ئامراز بۆ دۆزینەوەی دیپفەیک. بۆ نموونە، مایکرۆسۆفت ئامرازێکی بە ناوی "Microsoft Video Authenticator" بڵاوکردەوە کە دەتوانێت شیکاری بۆ ڤیدیۆکان بکات و ئەگەری ساختەبوونیان دیاری بکات.^[١٣]

کێشە یاسایی و ئەخلاقییەکان

دیپفەیک چەندین پرسیاری یاسایی و ئەخلاقیی ئاڵۆزی وروژاندووە. لە زۆربەی وڵاتاندا، دروستکردنی دیپفەیک بە شێوەیەکی گشتی نایاسایی نییە، بەڵام بەکارھێنانی بۆ مەبەستی ناوزڕاندن، ھەراسانکردن، ساختەکاری یان دروستکردنی پۆرنۆگرافیی بێ-ڕەزامەندی دەتوانێت بکەوێتە ژێر یاسا تاوانییەکانەوە.

چەندین وڵات و ویلایەت دەستیان کردووە بە دەرکردنی یاسای تایبەت بە دیپفەیک. بۆ نموونە، لە ویلایەتە یەکگرتووەکان، ویلایەتەکانی وەک ڤیرجینیا و کالیفۆرنیا یاسایان دەرکردووە کە بڵاوکردنەوەی پۆرنۆگرافیی دیپفەیک بە تاوان دادەنێت.^[١٤]

وتارە پەیوەندیدارەکان

سەرچاوەکان

^ Pomerantsev، Peter (٢ی ئازاری ٢٠٢٠). «The digital apocalypse is not an abstract threat». The Guardian (بە ئینگلیزیی بریتانیایی). ISSN ٠٢٦١-٣٠٧٧. لە ٢٨ی شوباتی ٢٠٢٤ ھێنراوە.
^ Kietzmann، J. (٢٠٢٠). «Deepfakes: Trick or treat?». Business Horizons. لاپەڕە ١٣٥–١٤٦. doi:١٠.١٠١٦/j.bushor.٢٠١٩.١١.٠٠٦. S2CID ٢١٣٣٢٨٠٨١.
^ Cole، Samantha (٢٤ی کانوونی دووەمی ٢٠١٨). «This is the future of fake news». Vice. لە ٣ی تشرینی دووەمی ٢٠٢٤ ھێنراوە.
^ Horvitz، Eric (١٥ی شوباتی ٢٠١٩). «On the Deceptive Use of AI». Medium. لە ١٨ی شوباتی ٢٠١٩ ھێنراوە.
^ Cole، Samantha (١٢ی حوزەیرانی ٢٠١٩). «Deepfake porn is ruining women's lives. Now the law may finally fight back». The Guardian. لە ١٢ی حوزەیرانی ٢٠١٩ ھێنراوە.
^ Damiani، Jesse (٣ی ئەیلوولی ٢٠١٩). «A Voice Deepfake Was Used To Scam A CEO Out Of $243,000». Forbes.
^ Bregler، Christoph؛ Covell، Michele؛ Slaney، Malcolm (١٩٩٧). «Video Rewrite: Driving Visual Speech with Audio». Proceedings of the 24th annual conference on Computer graphics and interactive techniques - SIGGRAPH '97: ٣٥٣–٣٦٠. doi:١٠.١١٤٥/٢٥٨٧٣٤.٢٥٨٨٨٠. ژپنک ٠٨٩٧٩١٨٩٦٧. S2CID ٥٣٢٤٢٠٣٧.
^ Cole، Samantha (١١ی کانوونی یەکەمی ٢٠١٧). «We Are Truly Fucked: Everyone Is Making AI-Generated Fake Porn Now». Vice. لە ٢٢ی ئازاری ٢٠٢٢ ھێنراوە.
^ Patrini، Giorgio (٧ی تشرینی یەکەمی ٢٠١٩). «The State of Deepfakes: Landscape, Threats, and Impact». Sensity AI. لە ١٥ی کانوونی دووەمی ٢٠٢١ لە ڕەسەنەکەوە ئەرشیڤ کراوە. لە ٨ی تشرینی دووەمی ٢٠١٩ ھێنراوە.
^ Vincent، James (١٦ی ئازاری ٢٠٢٢). «A deepfake of Ukrainian President Volodymyr Zelenskyy telling his soldiers to surrender has surfaced online». The Verge. لە ٢١ی ئازاری ٢٠٢٢ ھێنراوە.{{cite web}}: ڕاگرتنی شێوازی سەرچاوەی ١: ڕەوشی ناونیشان (بەستەر)
^ Damiani، Jesse (٣ی ئەیلوولی ٢٠١٩). «A Voice Deepfake Was Used To Scam A CEO Out Of $243,000». Forbes. لە ٨ی تشرینی دووەمی ٢٠١٩ ھێنراوە.
^ Gartenberg، Chaim (٢٦ی حوزەیرانی ٢٠٢١). «A lone deepfaker is behind The Mandalorian's improved Luke Skywalker cameo». The Verge. لە ١ی تشرینی یەکەمی ٢٠٢١ ھێنراوە.{{cite web}}: ڕاگرتنی شێوازی سەرچاوەی ١: ڕەوشی ناونیشان (بەستەر)
^ Hollister، Sean (١ی ئەیلوولی ٢٠٢٠). «Microsoft's new tool tells you if a video is a deepfake». The Verge.
^ Cole، Samantha (٢٧ی حوزەیرانی ٢٠١٩). «Deepfakes are Now Illegal in Virginia». Vice.

[Pomerantsev2020-1] Pomerantsev، Peter (٢ی ئازاری ٢٠٢٠). «The digital apocalypse is not an abstract threat». The Guardian (بە ئینگلیزیی بریتانیایی). ISSN ٠٢٦١-٣٠٧٧. لە ٢٨ی شوباتی ٢٠٢٤ ھێنراوە.

[2] Kietzmann، J. (٢٠٢٠). «Deepfakes: Trick or treat?». Business Horizons. لاپەڕە ١٣٥–١٤٦. doi:١٠.١٠١٦/j.bushor.٢٠١٩.١١.٠٠٦. S2CID ٢١٣٣٢٨٠٨١.

[3] Cole، Samantha (٢٤ی کانوونی دووەمی ٢٠١٨). «This is the future of fake news». Vice. لە ٣ی تشرینی دووەمی ٢٠٢٤ ھێنراوە.

[horvitz-4] Horvitz، Eric (١٥ی شوباتی ٢٠١٩). «On the Deceptive Use of AI». Medium. لە ١٨ی شوباتی ٢٠١٩ ھێنراوە.

[guardian2019-5] Cole، Samantha (١٢ی حوزەیرانی ٢٠١٩). «Deepfake porn is ruining women's lives. Now the law may finally fight back». The Guardian. لە ١٢ی حوزەیرانی ٢٠١٩ ھێنراوە.

[6] Damiani، Jesse (٣ی ئەیلوولی ٢٠١٩). «A Voice Deepfake Was Used To Scam A CEO Out Of $243,000». Forbes.

[7] Bregler، Christoph؛ Covell، Michele؛ Slaney، Malcolm (١٩٩٧). «Video Rewrite: Driving Visual Speech with Audio». Proceedings of the 24th annual conference on Computer graphics and interactive techniques - SIGGRAPH '97: ٣٥٣–٣٦٠. doi:١٠.١١٤٥/٢٥٨٧٣٤.٢٥٨٨٨٠. ژپنک ٠٨٩٧٩١٨٩٦٧. S2CID ٥٣٢٤٢٠٣٧.

[reddit-ban-8] Cole، Samantha (١١ی کانوونی یەکەمی ٢٠١٧). «We Are Truly Fucked: Everyone Is Making AI-Generated Fake Porn Now». Vice. لە ٢٢ی ئازاری ٢٠٢٢ ھێنراوە.

[9] Patrini، Giorgio (٧ی تشرینی یەکەمی ٢٠١٩). «The State of Deepfakes: Landscape, Threats, and Impact». Sensity AI. لە ١٥ی کانوونی دووەمی ٢٠٢١ لە ڕەسەنەکەوە ئەرشیڤ کراوە. لە ٨ی تشرینی دووەمی ٢٠١٩ ھێنراوە.

[10] Vincent، James (١٦ی ئازاری ٢٠٢٢). «A deepfake of Ukrainian President Volodymyr Zelenskyy telling his soldiers to surrender has surfaced online». The Verge. لە ٢١ی ئازاری ٢٠٢٢ ھێنراوە.{{cite web}}: ڕاگرتنی شێوازی سەرچاوەی ١: ڕەوشی ناونیشان (بەستەر)

[forbes_damiani_2019-11] Damiani، Jesse (٣ی ئەیلوولی ٢٠١٩). «A Voice Deepfake Was Used To Scam A CEO Out Of $243,000». Forbes. لە ٨ی تشرینی دووەمی ٢٠١٩ ھێنراوە.

[12] Gartenberg، Chaim (٢٦ی حوزەیرانی ٢٠٢١). «A lone deepfaker is behind The Mandalorian's improved Luke Skywalker cameo». The Verge. لە ١ی تشرینی یەکەمی ٢٠٢١ ھێنراوە.{{cite web}}: ڕاگرتنی شێوازی سەرچاوەی ١: ڕەوشی ناونیشان (بەستەر)

[13] Hollister، Sean (١ی ئەیلوولی ٢٠٢٠). «Microsoft's new tool tells you if a video is a deepfake». The Verge.

[14] Cole، Samantha (٢٧ی حوزەیرانی ٢٠١٩). «Deepfakes are Now Illegal in Virginia». Vice.

[١]

[٢]

[٣]

[٤]

[٥]

[٦]

[٧]

[٨]

[٩]

[١٠]

[١١]

[١٢]

[١٣]

[١٤]