دووەم جەنگی چین و ژاپۆن
| یەکەم جەنگی چین و ژاپۆن | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| بەشێک لە شەڕی پاسفیک، سەردەمی نێوان جەنگەکان | |||||
|
|||||
|
|||||
| جەنگاوەران | |||||
 کۆماری چین حیزبی کۆمۆنیستی چین
|  ئیمپراتۆریەتیی ژاپۆن
|
||||
| فەرماندە و سەرکردەکان | |||||
| چیانگ کای شیکماو تسی تۆنگ
| ھیرۆھیتۆ
|
||||
دووەم جەنگی چین و ژاپۆن لە نێوان کۆماری چین و ئیمپراتۆرییەتی ژاپۆن لە نێوان ساڵانی ١٩٣٧ بۆ ١٩٤٥ ڕوویدا، دوای قۆناغێکی شەڕ کە لە مانچوریادا جێگیر بوو کە لە ساڵی ١٩٣١ دەستی پێکرد[١][٢] و بە بەشێک لە جەنگی جیھانی دووەم دادەنرێت، و زۆرجار وەک سەرەتای جەنگی جیھانی دووەم لە ئاسیا دادەنرێت؛ و دووەم جەنگی چین و ژاپۆن گەورەترین جەنگ بووە لە ئاسیا لە سەدەی بیستەمدا[٣] و بە "ھۆلۆکۆستی ئاسیا " وەسف کراوە، ئەمەش وەک ئاماژەیەکە بۆ قەبارەی ئەو تاوانە جەنگییەی ژاپۆن کە دژی ھاووڵاتیانی مەدەنی چینی کردی. [٤][٥][٦] و ئەم جەنگە لە وڵاتی چین بە شەڕی بەرخودان لە دژی دەستدرێژی ژاپۆن ناسراوە (بە چینی: 抗日战争).
لە ١٨ی ئەیلوولی ساڵی ١٩٣١، ژاپۆنییەکان ڕووداوی موکدێنیان سازکرد، کە ڕووداوێکی ئاڵای درۆینە بوو بۆ پاساوھێنانەوە بۆ داگیرکردنی مانچوریا، و دامەزراندنی دەوڵەتێکی بووکەڵەیی کە لە مانچوکوو دروست کرابوو. ئەمەش ھەندێک جار وەک سەرەتای شەڕەکە دیاری دەکرێت.[٧][٨] لە ساڵانی ١٩٣١ تا ١٩٣٧، چین و ژاپۆن تووشی شەڕ و پێکدادان ھاتن، کە لەوانە لە شەنگەھای و و لە باکووری چین. ھێزە نەتەوەپەرست و کۆمۆنیستەکانی چین کە چیانگ کای شێک و ماو تسی تۆنگ سەرۆکایەتیان دەکرد، لە ساڵی ١٩٢٧ەوە لە جەنگدا بوون لە شەڕی نێوخۆییی چین. کە لە کۆتایی ساڵی ١٩٣٣ چیانگ کای شێک کۆمۆنیستەکانی چینی گەمارۆدا کە لە ھەوڵێکدا بوو بۆ ئەوەی دواجار کۆمۆنیستەکان لەناو ببات، و ئەوەش کۆمۆنیستەکانی ناچارکرد بچنە ناو ڕێپێوانی درێژەوە، لە ئەنجامدا کۆمۆنیستەکان نزیکەی ٩٠٪ی پیاوەکانیان لەدەستدا. لەگەڵ نزیکبوونەوەی لەشکرکێشییەکی ژاپۆن، چیانگ کای شێک ھێشتا ڕەتیکردەوە بەرەیەکی یەکگرتوو پێکبھێنێت لەگەڵ کۆمۆنیستەکان بۆ ئەوەی شەڕ لە دژی ژاپۆنییەکان بکەن، پێش ئەوەی لەلایەن ژێردەستەکانییەوە بخرێتە ژێر دەستگیرکردنەوە بە زۆرەملێیی، لە کۆتایی ساڵی ١٩٣٦دا بەرەی یەکگرتووی دووەم پێکھێنرا بۆ ئەوەی پێکەوە بەرەنگاری لەشکرکێشی ژاپۆن بۆ سەر چین ببنەوە.
سەرچاوەکان
[دەستکاری]
- ^ Faculty of History, University of Oxford https://www.history.ox.ac.uk/chinas-war-japan. لە ١٣ی تەممووزی ٢٠٢٤ ھێنراوە.
{{cite web}}: پارامەتری|title=ونە یانیش واڵایە (یارمەتی) - ^ Carter، James (٢٠ی ئەیلوولی ٢٠٢٣). The China Project https://thechinaproject.com/2023/09/20/the-origins-of-world-war-ii-in-asia/. لە ١٣ی تەممووزی ٢٠٢٤ ھێنراوە.
{{cite web}}: پارامەتری|title=ونە یانیش واڵایە (یارمەتی) - ^ Bix، Herbert P. (١٩٩٢)، «The Showa Emperor's 'Monologue' and the Problem of War Responsibility»، Journal of Japanese Studies، Vol. ١٨، لاپەڕە ٢٩٥–٣٦٣، doi:١٠.٢٣٠٧/١٣٢٨٢٤، ISSN ٠٠٩٥-٦٨٤٨، JSTOR ١٣٢٨٢٤
- ^ Hsiung & Levine 1992.
- ^ Todd، Douglas. «Douglas Todd: Lest we overlook the 'Asian Holocaust'». Vancouver Sun. لە ڕەسەنەکە لە ٩ی تەممووزی ٢٠٢١ ئەرشیڤ کراوە. لە ٢ی تەممووزی ٢٠٢١ ھێنراوە.
- ^ Kang، K. (٤ی ئابی ١٩٩٥). «Breaking Silence: Exhibit on 'Forgotten Holocaust' Focuses on Japanese War Crimes». Los Angeles Times. لە ڕەسەنەکە لە ١٩ی کانوونی دووەمی ٢٠٢٢ ئەرشیڤ کراوە. لە ٢ی تەممووزی ٢٠٢١ ھێنراوە.
- ^ Hotta، E. (٢٥ی کانوونی یەکەمی ٢٠٠٧). Pan-Asianism and Japan's War 1931–1945. Palgrave Macmillan. لاپەڕە ٤٠. ژپنک ٩٧٨-٠-٢٣٠-٦٠٩٩٢-١.
- ^ Paine، S. C. M. (٢٠ی ئابی ٢٠١٢). The Wars for Asia, 1911–1949. Cambridge University Press. لاپەڕە ١٢٣. ژپنک ٩٧٨-١-١٣٩-٥٦٠٨٧-٠. لە ٢٨ی تشرینی دووەمی ٢٠١٧ ھێنراوە.
