دابەشکردنی ئیرلەندا
 | ئەم وتارە چەند کێشەیەکی ھەیە. تکایە یارمەتی باشترکردنی بدە یان ئەم کێشانە لەسەر پەڕەی لێدوانەکەی باس بکە. (فێربە کەی و چۆن ئەم داڕێژەیە لابەریت)
|
| دابەشکردنی ئیرلەندا | |
|---|---|
 | |
| بابەتی لاوەکی | ئیرلەندای باکوور، ئیرلەندای باشوور |
| وڵات | ئیرلەند |
| کاتی ڕوودان | ٣ی ئایاری ١٩٢١ |
دابەشکردنی ئیرلەندا (بە ئیری: críochdheighilt na hÉireann) ئەو پرۆسەیە بوو کە حکوومەتی شانشینی یەکگرتووی (ئەوکات) بەریتانیا و ئێرلەندا دوورگەکەی بەسەر دوو سیاسەتی جیاوازدا دابەشکرد. دابەشکردنەکە لە ٣ی ئایاری ١٩٢١ بەپێی یاسای حکوومەتی ئێرلەندا ساڵی ١٩٢٠ ڕوویدا. بچووکترنیان، ئیرلەندی باکوور، بەپێی پێویست بە ئیدارەیەکی وەرگیراو دامەزراوە و ئێستا بەشێکە لە شانشینی یەکگرتوو، لە کاتێکدا سیستەمی سیاسی گەورەتر، ئیرلەندای باشوور کە بڕیارە دەسەڵاتی دادوەری سەربەخۆی ھەبێت، نەیتوانی ڕەزامەندی بەدەستبھێنێت. ناوچەکە لەبری ئەوە سەربەخۆ بوو و ئێستا دەوڵەتێکی سەروەرە کە پێی دەوترێت ئێرلەندا و بە کۆماری ئیرلەند وەسف دەکرێت.
یاسای ساڵی ١٩٢٠ بە مەبەستی دروستکردنی دوو خاکی خۆبەڕێوەبەر بوو لە ناو ئێرلەندا، کە ھەردووکیان وەک بەشێک لە شانشینی یەکگرتوو دەمێننەوە. ھەروەھا یاساکە بڕگەیەکی سەبارەت بە ھاوکاری نێوان ھەردوو ھەرێم و یەکگرتنەوەی ئێرلەندا لە کۆتاییدا لەخۆگرتبوو. بەڵام لە ساڵی ١٩٢٢ و دوای جەنگی سەربەخۆیی (١٩١٩–١٩٢١) و پەیماننامەی ئینگلیز و ئێرلەندا، بەشی باشوور و ڕۆژاوا بوونە دەوڵەتی ئازادی ئێرلەندا، لە کاتێکدا ئێرلەندای باکوور بژاردەی خۆی بۆ مانەوە لە بەریتانیا بەکارھێنا.
لە دوای دابەشبوونی ئێرلەندا، یەکێک لە خواستە سەرەکییەکانی ناسیۆنالیستە ئێرلەندیەکان یەکگرتنەوەی ئێرلەندا بووە، کە تەواوی دوورگەکە یەک دەوڵەتی سەربەخۆی پێکبھێنن. ئەم ئامانجە لەگەڵ ئامانجی یەکێتییەکان لە ئیرلەندای باکووردا ناکۆکە بوو، کە دەیانویست ناوچەکە وەک بەشێک لە شانشینی یەکگرتوو بمێنێتەوە. بەپێی ڕێککەوتنی بێلفاست لە ساڵی ١٩٩٨، حکوومەتی ئێرلەندا و بەریتانیا ڕێککەوتن لەسەر ئەوەی کە دۆخی ئێرلەندای باکوور بەبێ ڕەزامەندی زۆرینەی دانیشتووانەکەی ناگۆڕێت. [١] لە وتارە سپییەکەیدا سەبارەت بە کشانەوەی بەریتانیا لە یەکێتی ئەوروپا، حکوومەتی بەریتانیا پابەندبوونی خۆی بە ڕێککەوتنی بێلفاست دووپاتکردەوە. سەبارەت بە پێگەی ئێرلەندای باکوور، گوتی: «ئەولەویەتی ڕوونی حکوومەتی بەریتانیا ئەوەیە کە پێگەی دەستووری ئێستای ئێرلەندای باکوور وەک بەشێک لە شانشینی یەکگرتوو بھێڵێتەوە، بەڵام پەیوەندییەکی بەھێزی لەگەڵ ئێرلەندا ھەیە.»
سەرچاوەکان
[دەستکاری]سەرچاوەکان
[دەستکاری]- ↑ Smith، Evan (٢٠ی تەممووزی ٢٠١٦). «Brexit and the history of policing the Irish border». History & Policy. لە ڕەسەنەکە لە ٨ی تشرینی دووەمی ٢٠٢٠ ئەرشیڤ کراوە. لە ٢١ی تەممووزی ٢٠١٦ ھێنراوە.
 | ئەم وتارە بۆ ھیچ پۆلێکی ناوەڕۆک زیاد نەکراوە. تکایە بە زیادکردنی پۆلێک یان زیاتر یارمەتیی بدە تا لەگەڵ وتارە لێکچووەکان پێڕست بکرێت. (تشرینی دووەمی ٢٠٢٥) |