تاتارەکان

دەستکاریی گرێدانەکان
لە ئینسایکڵۆپیدیای ئازادی ویکیپیدیاوە
(لە خەڵکی تاتارەوە ڕەوانە کراوە)
  ئەم وتارە سەبارەت بە نەتەوەی تاتار نووسراوە. بۆ بینینی وتارە هاوشێوەکان بڕوانە تاتار (ڕوونکردنەوە).
تاتارەکان
татарлар, tatarlar
تاتارەکانی سیبریا
ژمارەی سەرجەمی دانیشتووان
  • تاتارەکانی ڤۆڵگا: نز. ٦٫٤ – ٦٫٦ ملیۆن[١][٢]
  • تاتارەکانی کەریمە: نز. ٥٠٠ ھەزار – ٦ ملیۆن[٣][٤][٥]
ناوچەکان بە ژمارەی دانیشتووانی بەرچاو
 ڕووسیا٥٫٣١٩٫٨٧٧[٦]
 ئۆزبەکستان
  • تاتارەکانی ڤۆڵگا: ~١٩٥٫٠٠٠؛[٧][٨]
  • تاتارەکانی کەریمە: ~٢٣٩٫٠٠٠[٩]
 ئوکراینا٣١٩٫٣٧٧[١٠]
 کازاخستان٢٠٣٫٣٧١[١١]
 تورکیا١٥٠٫٠٠٠–٦٫٠٠٠٫٠٠٠[٣][٤][٥][١٢]
 تورکمانستان٣٦٫٣٥٥[١٣]
 قرغیزستان٢٨٫٣٣٤[١٤]
 ئازەربایجان٢٥٫٩٠٠[١٥]
 ڕۆمانیا٢٤٫١٣٧[١٦]
 مەنگۆلیا١٨٫٥٦٧[ژێدەر پێویستە]
 ئیسرائیل١٥٫٠٠٠[ژێدەر پێویستە]
 بیلاڕووس٧٫٣٠٠[ژێدەر پێویستە]
 فەڕەنسا٧٫٠٠٠[ژێدەر پێویستە]
 لیتوانیا٣٫٠٠٠–٧٫٢٠٠[١٧][١٨][١٩]
 چین٥٫١٠٠[٢٠]
 کەنەدا٤٫٨٢٥[٢١]
 ئیستۆنیا١٫٩٨١[ژێدەر پێویستە]
 پۆڵەندا١٫٩١٦[ژێدەر پێویستە]
 بولگاریا١٫٨٠٣[٢٢]
 فینلاند١٫٠٠٠[ژێدەر پێویستە]
 ژاپۆن٦٠٠–٢٫٠٠٠[٢٣]
 ئوسترالیا٥٠٠+[٢٤]
 کۆماری چیک٣٠٠+[٢٥]
 سویس١٥٠[٢٦]
زمانەکان
تاتاری، ڕووسی
ئایین
زۆرینەی: ئیسلامی سوننە
کەمینە: ئۆرتۆدۆکسی ڕۆژھەڵات
گرووپە ڕەگەزییە پێوەندیدارەکان
خەڵکانی تورک

خەڵکی تاتار (بە تاتاری: tatarlar / татарлар) نەتەوەیەک لە تورکەکانن کە بە زمانی تاتاری قسە دەکەن.[٢٧] زۆرینەی ئەم خەڵکە لە کۆماری تاتارستان کە ژمارەیان لەم ناوچەیە ٢٫٠١٢٫٥٧١ کەسە دەژین.[٢٨]

واتای وشەی تاتار[دەستکاری]

کۆمەڵێک ھۆزی مۆنگۆل کە لە سەدەی دوازدە و سێزدەی زایینیدا ھێرشیان کردە سەر ڕۆژھەڵاتی عەرەبی و وڵاتانی تری ئیسلامیی. واتای وشەی تاتار دیاری نەکراوە، بەو پێیەی بۆ چینییەکان واتای کۆچەری ھەیە و لە زمانی تورکی کۆنیشدا وشەی «تاترای» دەبینینەوە کە بە واتای ئەو سوارە دێت کە خاوەنی پۆستەیە، وا دیارە وشەی تاتار پەیوەست بووە بە سوارچاکی و بوێرییەوە، ئەمەش ھاوتایە لەگەڵ ئەو شێوازە ژیانەی کە ئەم کەسانە لە یەکەم قۆناغەکانی دەرکەوتنیان لەسەر شانۆی ڕامیاری جیھانیدا ژیاون.[٢٩][٣٠][٣١]

زمانی تاتاری[دەستکاری]

وتاری سەرەکی: زمانی تاتاری
تابلۆیەکی مێترۆ بە دوو زمانی تاتاری (لەسەرێ) و ڕووسی (لەخوارە)

زمانی تاتاری (tatar tele, tatarça) زمانێکە لە بنەماڵەی زمانە تورکییەکان و زمانی فەرمیی ناوچەی تاتارستانی ڕووسیایە. ئەم زمانە لەلای تاتارەکان قسەی پێدەکرێت و لە ساڵی ٢٠١٥ نزیکەی ٥٬٢٠٠٬٠٠٠ کەس بەم زمانەیان قسە دەکرد.[٣٢]

ئەمانەش ببینە[دەستکاری]

سەرچاوەکان[دەستکاری]

  1. ^ "Tatars facts, information, pictures – Encyclopedia.com articles about Tatars". www.encyclopedia.com.
  2. ^ "Tatar".
  3. ^ ئ ا Henryk Jankowski. Crimean Tatars and Noghais in Turkey // a slightly edited version of the paper with the same title that appeared in Türk Dilleri Arastirmalari [Studies on the Turkic Languages] 10 (2000): 113—131, distributed by Sanat Kitabevi, Ankara, Turkey. A Polish version of this paper was published in Rocznik Tatarów Polskich (Journal of Polish Tatars), vol. 6, 2000, 118—126.
  4. ^ ئ ا Мусафирова, О. «Мустафа, сынок, прошу тебя — прекрати…» // Новая газета. || Archive copy
  5. ^ ئ ا В Турции проживают до 6 миллионов потомков крымских татар
  6. ^ Russian Census 2010: Population by ethnicity ٤ی کانوونی یەکەمی ٢٠١٣ لە وەیبەک مەشین، ئەرشیڤ کراوە. (بە ڕووسی)
  7. ^ "Как изменился состав населения независимого Узбекистана?" [How has the composition of the population of independent Uzbekistan changed?]. Kaktakto.com (بە ڕووسی). 2019-03-18. Retrieved 2021-01-29. ٢٥ی تشرینی یەکەمی ٢٠٢٠ لە وەیبەک مەشین، ئەرشیڤ کراوە.
  8. ^ "Uzbekistan – Ethnic minorities" (PDF). Retrieved 2011-06-03.[بەستەری مردووی ھەمیشەیی]
  9. ^ Крымские татары ٨ی ئازاری ٢٠٢١ لە وەیبەک مەشین، ئەرشیڤ کراوە. Big Russian Encyclopedia (بە ڕووسی)
  10. ^ "About number and composition population of Ukraine by data All-Ukrainian census of the population 2001". Ukraine Census 2001. State Statistics Committee of Ukraine. Retrieved 27 September 2012.
  11. ^ Агентство Республики Казахстан по статистике: Численность населения Республики Казахстан по отдельным этносам на 1 января 2012 года ١٥ی تشرینی دووەمی ٢٠١٢ لە وەیبەک مەشین، ئەرشیڤ کراوە.
  12. ^ In Turkey, the census does not indicate the nationality, because all residents of Turkey are considered Turks, so it is impossible to name at least the approximate number of Turkish citizens, considering themselves as Crimean Tatars.
  13. ^ Asgabat.net-городской социально-информационный портал:Итоги всеобщей переписи населения Туркменистана по национальному составу в 1995 году. 2013-03-13 لە وەیبەک مەشین ئەرشیڤ کراوە.
  14. ^ "National composition of the population" (PDF). Archived from the original (PDF) on November 13, 2013. ١٣ی تشرینی دووەمی ٢٠١٣ لە وەیبەک مەشین، ئەرشیڤ کراوە.
  15. ^ http://www.azstat.org/statinfo/demoqraphic/en/AP_/1_5.xls ٣٠ی تشرینی دووەمی ٢٠١٢ لە وەیبەک مەشین، ئەرشیڤ کراوە.
  16. ^ "Recensamant Romania 2002". Agentia Nationala pentru Intreprinderi Mici si Mijlocii (بە ڕۆمانی). 2002. Archived from the original on 13 May 2007. Retrieved 5 August 2007. ١٣ی ئایاری ٢٠٠٧ لە وەیبەک مەشین، ئەرشیڤ کراوە.
  17. ^ Адас Якубаускас: Я всегда говорю крымским татарам не выезжайте, оккупация не вечна - новости Еспресо TV | Украина
  18. ^ "Как крымские татары оказались в Литве 600 лет назад? | Новости и аналитика: Украина и мир: EtCetera". Retrieved 21ی Februaryی 2021. {{cite web}}: Check date values in: |access-date= (help); Unknown parameter |بەستەری شکاو= ignored (help); Unknown parameter |ناونیشانی ئەرشیڤ= ignored (help); Unknown parameter |ڕێکەوتی ئەرشیڤ= ignored (help) ١٢ی ئابی ٢٠٢٠ لە وەیبەک مەشین، ئەرشیڤ کراوە.
  19. ^ Национальный состав населения Литвы. Перепись 2011.
  20. ^ http://www.fmprc.gov.cn/eng/premade/9052/autonomy.htm
  21. ^ "Census Profile, 2016 Census – Canada [Country] and Canada [Country]". 2017-02-08.
  22. ^ Перепись населения Болгарии 2001 г.
  23. ^ Представитель культурной ассоциации «Идель-Урал» считал, что количество татар в Японии в 1930-е годы могло достигать 10000 человек (بە ڕووسی)
  24. ^ "Archived copy". Archived from the original on 2018-08-16. Retrieved 2018-04-27.{{cite web}}: CS1 maint: archived copy as title (link) ١٦ی ئابی ٢٠١٨ لە وەیبەک مەشین، ئەرشیڤ کراوە.
  25. ^ "Президент РТ". Archived from the original on 2016-03-05. ٥ی ئازاری ٢٠١٦ لە وەیبەک مەشین، ئەرشیڤ کراوە.
  26. ^ "Rustam Minnikhanov meets representatives of the Tatar Diaspora in Switzerland". ٢٤ی شوباتی ٢٠٢١ لە وەیبەک مەشین، ئەرشیڤ کراوە.
  27. ^ "Tatar – people". ٣٠ی تەممووزی ٢٠١٧ لە وەیبەک مەشین، ئەرشیڤ کراوە.
  28. ^ http://www.gks.ru/free_doc/new_site/perepis2010/croc/perepis_itogi1612.htm ١٥ی ئازاری ٢٠١٣ لە وەیبەک مەشین، ئەرشیڤ کراوە.
  29. ^ Orekhov، V؛ Poltoraus، A؛ Zhivotovsky، LA؛ Spitsyn، V؛ Ivanov، P؛ Yankovsky، N (1999). "Mitochondrial DNA sequence diversity in Russians". FEBS Lett. 445: 197–201. PMID 10069400.
  30. ^ https://web.archive.org/web/20191214192327/https://onlinelibrary.wiley.com/doi/abs/10.1111/j.1744-313X.2012.01117.x
  31. ^ http://www.chinaknowledge.de/History/Altera/tatars.html
  32. ^ "Institute of Language, Literature and Arts of the Academy of Sciences of the Republic of Tatarstan". Retrieved 22ی Februaryی 2021. {{cite web}}: Check date values in: |access-date= (help); Unknown parameter |بەستەری شکاو= ignored (help); Unknown parameter |ناونیشانی ئەرشیڤ= ignored (help); Unknown parameter |ڕێکەوتی ئەرشیڤ= ignored (help) ٣ی شوباتی ٢٠١٢ لە وەیبەک مەشین، ئەرشیڤ کراوە.

بەستەرە دەرەکییەکان[دەستکاری]

وەرگیراو لە «https://ckb.wikipedia.org/w/index.php?title=تاتارەکان&oldid=1131367»