یاسای ڕاکێشانی گەردوونی: جیاوازیی نێوان پێداچوونەوەکان

لە ئینسایکڵۆپیدیای ئازادی ویکیپیدیاوە
ناوەڕۆکی سڕاو ناوەڕۆکی زیادکراو
ب r2.7.1) (بۆت زیادکردن: mk:Њутнов закон за гравитација
ب r2.7.1) (ڕۆبۆت: زێدەکردنی no:Newtons gravitasjonslov
ھێڵی ٥٤: ھێڵی ٥٤:
[[ms:Hukum kegravitian semesta Newton]]
[[ms:Hukum kegravitian semesta Newton]]
[[nl:Gravitatiewet van Newton]]
[[nl:Gravitatiewet van Newton]]
[[no:Newtons gravitasjonslov]]
[[oc:Lei de la gravitacion universala]]
[[oc:Lei de la gravitacion universala]]
[[pl:Prawo powszechnego ciążenia]]
[[pl:Prawo powszechnego ciążenia]]

وەک پێداچوونەوەی ‏٢١:٤٦، ٢٧ی کانوونی دووەمی ٢٠١٢

یاسای ڕاکێشانی گەردوونی نیوتن دەڵێت کە ھەر شتێک لە گەردووندا ھەر شتێکی تر لە ڕێگای ھێزێکەوە ڕادەکێشێت، کە ئەو ھێزە ڕاستەوخۆ ھاوڕێژەیە لەگەڵ بارستکانی ئەو دوو شتە و بە پێچەوانەوە ھاوڕێژەیە لەگەڵ مەودای نێوانیاندا دووجا. ئەمە یاسایەکی فیزیکی گشتییە کە لە ڕوانینە ئەزموونییەکان [١] بە دەست ھاتووە، بە ھۆی ئەو شتەوە کە نیوتن پێی وتووە ھەڵھێنجان. ئەم یاسایە بەشێکە لە میکانیکی کلاسیک و لە پەڕتووکەکەی نیوتن، پرەنسیپە بیرکارییەکانی فەلسەفەی سروشتیدا، کە یەکەمجار ساڵی ١٦٨٧ بڵاوبۆتەوە، فورمووڵرێژی کراوە.

بە زمانی مۆدێرن، یاساکە ئەمەیە:

ھەر ھەرژەی نوقتەیییەک [٢] ھەر بارستی نوقتەیی‌یەکی تر لە رێگای ھێزێکەوە کە دەکەوێتە درێژایی ئەو ھێڵە کە دوو نوقتەکە پێکەوە دەلکێنێت، ڕادەکێشێت. ھێزەکە ڕاستەوخۆ ھاورێژەیە لەگەڵ بەرھەمی لێکدانی دوو بارستکە و بەپێچەوانەوە ھاورێژەیە لەگەڵ دووجای مەودای نێوانیاندا:


،


کە تێیدا:

  • F گەورەیی ھێزی ڕاکێشانی نێوان دوو بارستکەیە،
  • G نەگۆڕی ڕاکێشانە،
  • m١ بارستی نوقتەی یەکەمە،
  • m٢ بارستی نوقتەی دووھەمە، وە
  • r مەودای نێوانی دوو نوقتەکەیە.


پەراوێزەکان

  1. ^ Empirical Observations
  2. ^ Point Mass