فریدریش ئێنگڵس

فرێدریش ئەنگەڵس

فرێدریش ئەنگەڵس سیاسەتزان و فەیلەسووفێکی ئەڵمانی بوو. ھاوڕێی فەیلەسوفی ئەڵمانی کارل مارکس بوو، لەگەڵ مارکسدا مانفێستی کۆمۆنیستیان نووسی ئێنگڵس پێشنووسەکەی نووسی مارکسیش ڕاڤەکەی دووایی تەواو کرد، لە ١٨٤٥ ز پەرتووکێکی بڵاوکردەوە لەسەر باروودۆخی کرێکارانی ئینگڵتەرا و لەگەڵ ھاوڕێکەی کارڵ مارکس پەرتووکی سەرمایەیان چاپدا، ئەنگڵس دوای مردنی مارکس سەخترین ئەرکی پێ ئەسپێردرا کە دەبوایە یاداشتەکان و تەواوی پێشنووسە قەبەکانی بەشی ٢و٢ی کاپیتاڵ (سەرمایە)ی مارکس تەواو بکا. بەشی سێھەمی ئەو کارە ھەتا تەواو بوونی دەساڵی خایاند.

ژیان

لە بارمن، لە ئەڵمانیا لە خێزانێکی بە ڕەسەن جوولەکە لە ساڵی ١٨٢٠ز لەدایک بوو کوڕی کارخانەدارێکی دەوڵەمەندی قوماشسازیی شاری بێرمان بوو. سەردەمی ئەوسەردەمێکی ئاڵۆزی کۆمەڵایەتی و ئابووری بوو کە بوو بەھۆی بزۆێنەرەی بیروباوەری تازە، زانست، تیۆری و ئیسمەکان، بەر لەوەی چاوی بە بەرێوەبەری ڕۆژنامەی ڕادیکاڵی Neue Rheinsche واتە «خاخامی کۆمنیستان» مۆسێز ھێس (Moses Hess) بکەوێ، ھێگلیستێکی لاو بوو. ئەنگڵس لە ساڵی ١٨٤٤ – ١٨٤٢ لە مانچێستر دەژیا، ئەو شوێنەی کە باوکی کارخانەیەکی لێ ھەبوو. ھەر لەوێش بوو بناغەی بیری ئابوورە کۆمنیستێکەی درەێژەدرا. لە مانچێستەر بوو ئەو بۆچوونەی بۆھات کە فاکتۆرە ئابوورییەکان لە مێژوودا چەندە گرینگن و ھەر ئەوەش بناغەی جیھانبینی ئەوی پێکھێناوە.

کارەکان

یەکێک لە نوسراوە بەناوبانگەکانی ئەنگڵس کتێبی «بنچینەی خێزان، موڵکایەتی تایبەت و دەوڵەت» ١٨٨٤.

سەرچاوەکان

• ماڵپەڕی نووسین