تالیس: جیاوازیی نێوان پێداچوونەوەکان
ناوەڕۆکی سڕاو ناوەڕۆکی زیادکراو
Aza (لێدوان | بەشدارییەکان) بNo edit summary |
Aza (لێدوان | بەشدارییەکان) No edit summary تاگەکان: nowiki زیاد کرا دەستکاریی دیداری دەستکاریی مۆبایل بە وێبی مۆبایل دەستکاری کراوە دەستکاریی مۆبایلیی پێشکەوتوو |
||
| ھێڵی ١٤: | ھێڵی ١٤: | ||
| نیشتەجێ = |
| نیشتەجێ = |
||
| نەتەوە = [[یۆنانی]] |
| نەتەوە = [[یۆنانی]] |
||
| سەردەم = فەلسەفەی پێش سوقرات |
| سەردەم = [[فەلسەفەی پێش سوقرات]] |
||
| ناوچە = [[فەلسەفەی ڕۆژئاوایی]] |
| ناوچە = [[فەلسەفەی ڕۆژئاوایی]] |
||
| ئایین = |
| ئایین = |
||
| ھێڵی ٢٠: | ھێڵی ٢٠: | ||
| بایەخە سەرەکییەکان = [[بیرکاری]]، [[گەردوونناسی]]، [[فەلسەفەی ئەخلاق]]، [[مێتافیزیک]] |
| بایەخە سەرەکییەکان = [[بیرکاری]]، [[گەردوونناسی]]، [[فەلسەفەی ئەخلاق]]، [[مێتافیزیک]] |
||
| کتێبەکان = |
| کتێبەکان = |
||
| بیرۆکە گرنگەکان = |
| بیرۆکە گرنگەکان = |
||
| کاریگەر بووە بە = |
| کاریگەر بووە بە = |
||
| کاریگەری بووە لەسەر = |
| کاریگەری بووە لەسەر = |
||
| ھێڵی ٢٧: | ھێڵی ٢٧: | ||
| ماڵپەڕ = |
| ماڵپەڕ = |
||
}} |
}} |
||
'''تالیس''' ([[زمانی یۆنانی|یۆنانی]]: [[wikt:Θαλῆς|Θαλῆς]]؛ لەدایکبوو لە یەکێ لە ساڵەکانی ۶۲۴ یان ۶۲۳ و، مردوو لە یەکێ لە ساڵەکانی ۵۴۸ تا ۵۴۵ی پێش زایین) |
'''تالیس''' ([[زمانی یۆنانی|یۆنانی]]: [[wikt:Θαλῆς|Θαλῆς]]؛ لەدایکبوو لە یەکێ لە ساڵەکانی ۶۲۴ یان ۶۲۳ و، مردوو لە یەکێ لە ساڵەکانی ۵۴۸ تا ۵۴۵ی پێش زایین) [[زانای ماتماتیک]] و [[ئەستێرەناس]] و [[فەلسەفەی پێشسوقراتی|فەیلەسووفێکی پێشسوقراتی]]<nowiki/>ی خەڵکی شاری [[میلیتوس]] لە [[ئاسیای بچووک]] بوو (کە ئێستا کەوتۆتە ناو وڵاتی [[تورکیا]]). تالیس یەکێکە لە [[حەوت حەکیمی یۆنان]]. زۆرێک، کە بەرچاوترینیان [[ئەرەستوو|ئەرەستووە]]، بە یەکەم فەیلەسووفی یۆنانی دەزانن<ref>Aristotle, Metaphysics Alpha, 983b18.</ref><ref>Smith, William, ed. (1870). [https://archive.org/stream/dictionaryofgree03smituoft#page/1016/mode/2up "Thales"]. Dictionary of Greek and Roman Biography and Mythology. p. 1016.</ref> و، ئەگەر واش نەبێ، لە باری مێژوویییەوە ئەو بە یەکەم کەس دادەنرێت لە کولتووری ڕۆژاواییدا کە پەرژابێتە سەر فەلسەفەی زانستی.<ref>Michael Fowler, [http://galileoandeinstein.physics.virginia.edu/lectures/thales.html Early Greek Science: Thales to Plato], University of Virginia [Retrieved 2016-06-16]</ref><ref name="books.google.com">Frank N. Magill, [https://books.google.com/books?id=_CMl8ziTbKYC&pg=PA1121 ''The Ancient World: Dictionary of World Biography'', Volume 1], Routledge, 2003 {{isbn|1135457395}}</ref> |
||
تالیس بەوە ناسراوە کە بەکارھێنانی [[ئوستوورە|ئوستوورەکانی]] بۆ ڕاڤەی جیھان و گەردوون بە لایەکەوە نا و، لە باتیی، وەک ئەوەی لە [[زانست|زانستی]] ئەمڕۆدا دەکرێ، [[دیاردە]] و شتە سروشتییەکانی بە [[گریمانە]] و [[تیۆری|تیۆریی]] سروشتخوازانە ڕاڤە کرد. تەقریبەن ھەموو فەیلەسووفانی پێش سوقرات بۆ ڕوونکردنەوەی سروشت کەوتنە شوێن گریمانەکانی تالیسەوە. ئەوانیش ڕێک ھەر وەک تالیس لە جیاتیی ئەوە دەسەودامێنی ئوستوورە بن، پیان وا بوو کە تاقە [[جەوھەر|جەوھەرێک]] لە ھەموو شتێکدا ھەیە و سروشت لەوەوە دێت. ئەرەستوو دەڵێ ئەو جەوھەرە بە لای تالیسەوە [[ئاو]] بووە.<ref name="AristotleMeta">{{cite book|author=Aristotle|first=|title=Aristotle, Metaphysics|publisher=Perseus Project|year=|isbn=|location=|pages=|chapter=Book I 983b|chapter-url=http://www.perseus.tufts.edu/hopper/text?doc=Perseus%3Atext%3A1999.01.0052%3Abook%3D1%3Asection%3D983b}}</ref> |
تالیس بەوە ناسراوە کە بەکارھێنانی [[ئوستوورە|ئوستوورەکانی]] بۆ ڕاڤەی جیھان و گەردوون بە لایەکەوە نا و، لە باتیی، وەک ئەوەی لە [[زانست|زانستی]] ئەمڕۆدا دەکرێ، [[دیاردە]] و شتە سروشتییەکانی بە [[گریمانە]] و [[تیۆری|تیۆریی]] سروشتخوازانە ڕاڤە کرد. تەقریبەن ھەموو فەیلەسووفانی پێش سوقرات بۆ ڕوونکردنەوەی سروشت کەوتنە شوێن گریمانەکانی تالیسەوە. ئەوانیش ڕێک ھەر وەک تالیس لە جیاتیی ئەوە دەسەودامێنی ئوستوورە بن، پیان وا بوو کە تاقە [[جەوھەر|جەوھەرێک]] لە ھەموو شتێکدا ھەیە و سروشت لەوەوە دێت. ئەرەستوو دەڵێ ئەو جەوھەرە بە لای تالیسەوە [[ئاو]] بووە.<ref name="AristotleMeta">{{cite book|author=Aristotle|first=|title=Aristotle, Metaphysics|publisher=Perseus Project|year=|isbn=|location=|pages=|chapter=Book I 983b|chapter-url=http://www.perseus.tufts.edu/hopper/text?doc=Perseus%3Atext%3A1999.01.0052%3Abook%3D1%3Asection%3D983b}}</ref> |
||
وەک پێداچوونەوەی ١٥:٥١، ١٢ی تەممووزی ٢٠٢٠
| تالیسی میلیتوس Thales of Miletus | |
|---|---|
 | |
| لەدایکبوون | ٦٢٤ پ.ز |
| مردن | ٥٤٦ پ.ز |
| نەتەوە | یۆنانی |
| سەردەم | فەلسەفەی پێش سوقرات |
| ناوچە | فەلسەفەی ڕۆژئاوایی |
| بایەخی داوە بە | بیرکاری، گەردوونناسی، فەلسەفەی ئەخلاق، مێتافیزیک |
تالیس (یۆنانی: Θαλῆς؛ لەدایکبوو لە یەکێ لە ساڵەکانی ۶۲۴ یان ۶۲۳ و، مردوو لە یەکێ لە ساڵەکانی ۵۴۸ تا ۵۴۵ی پێش زایین) زانای ماتماتیک و ئەستێرەناس و فەیلەسووفێکی پێشسوقراتیی خەڵکی شاری میلیتوس لە ئاسیای بچووک بوو (کە ئێستا کەوتۆتە ناو وڵاتی تورکیا). تالیس یەکێکە لە حەوت حەکیمی یۆنان. زۆرێک، کە بەرچاوترینیان ئەرەستووە، بە یەکەم فەیلەسووفی یۆنانی دەزانن[١][٢] و، ئەگەر واش نەبێ، لە باری مێژوویییەوە ئەو بە یەکەم کەس دادەنرێت لە کولتووری ڕۆژاواییدا کە پەرژابێتە سەر فەلسەفەی زانستی.[٣][٤]
تالیس بەوە ناسراوە کە بەکارھێنانی ئوستوورەکانی بۆ ڕاڤەی جیھان و گەردوون بە لایەکەوە نا و، لە باتیی، وەک ئەوەی لە زانستی ئەمڕۆدا دەکرێ، دیاردە و شتە سروشتییەکانی بە گریمانە و تیۆریی سروشتخوازانە ڕاڤە کرد. تەقریبەن ھەموو فەیلەسووفانی پێش سوقرات بۆ ڕوونکردنەوەی سروشت کەوتنە شوێن گریمانەکانی تالیسەوە. ئەوانیش ڕێک ھەر وەک تالیس لە جیاتیی ئەوە دەسەودامێنی ئوستوورە بن، پیان وا بوو کە تاقە جەوھەرێک لە ھەموو شتێکدا ھەیە و سروشت لەوەوە دێت. ئەرەستوو دەڵێ ئەو جەوھەرە بە لای تالیسەوە ئاو بووە.[٥]
لە بیرکاریدا، تالیس زانستی ئەندازەی بەکار هێناوە بۆ پێوانەکردنی بەرزی هەرەمەکان و دووری کەشتییەکان لە کەناری دەریاوە. هەروەها ناسراوە بە یەکەم کەس کە دۆزینەوەیەکی بیرکاری درابێتە پاڵ.
سەرچاوەکان
- ^ Aristotle, Metaphysics Alpha, 983b18.
- ^ Smith, William, ed. (1870). "Thales". Dictionary of Greek and Roman Biography and Mythology. p. 1016.
- ^ Michael Fowler, Early Greek Science: Thales to Plato, University of Virginia [Retrieved 2016-06-16]
- ^ Frank N. Magill, The Ancient World: Dictionary of World Biography, Volume 1, Routledge, 2003 ISBN 1135457395
- ^ Aristotle. "Book I 983b". Aristotle, Metaphysics. Perseus Project.
