ماتماتیک: جیاوازیی نێوان پێداچوونەوەکان

لە ئینسایکڵۆپیدیای ئازادی ویکیپیدیاوە
ناوەڕۆکی سڕاو ناوەڕۆکی زیادکراو
وشە
تاگەکان: nowiki زیاد کرا دەستکاریی دیداری دەستکاریی مۆبایل بە وێبی مۆبایل دەستکاری کراوە
No edit summary
تاگەکان: دەستکاریی دیداری دەستکاریی مۆبایل بە وێبی مۆبایل دەستکاری کراوە
ھێڵی ٣: ھێڵی ٣:
'''ماتماتیک''' یان '''بیرکاری''' ({{بە ئینگلیزی|Mathematics}}) خوێندنی [[چەندێتی]]، [[پێکھاتە]]، [[واڵایی|ڤاڵایی]]، و [[گۆڕان|گۆڕانە]]. زانایانی بیرکاری و فەیلەسوفان ڕای جیاوازیان ھەیە لەسەر پێناسی بیرکاری، ھەندێ لەو پێناسانە لێرەدا ڕیزکراون.<ref>[[پێناسەکانی بیرکاری]]، ویکی ئینگلیزی. ١٩٫٤. ٢٠١٤ دوا سەردان</ref> یەکێ لەو پێناسانە پێناسەی [[بێرتراند ڕەسڵ|بێرتراند ڕەسڵ']]ە: بیرکاری بریتییە لە [[لۆژیک|ژیربێژی]]ی ھێمایی (ڕەمزی).
'''ماتماتیک''' یان '''بیرکاری''' ({{بە ئینگلیزی|Mathematics}}) خوێندنی [[چەندێتی]]، [[پێکھاتە]]، [[واڵایی|ڤاڵایی]]، و [[گۆڕان|گۆڕانە]]. زانایانی بیرکاری و فەیلەسوفان ڕای جیاوازیان ھەیە لەسەر پێناسی بیرکاری، ھەندێ لەو پێناسانە لێرەدا ڕیزکراون.<ref>[[پێناسەکانی بیرکاری]]، ویکی ئینگلیزی. ١٩٫٤. ٢٠١٤ دوا سەردان</ref> یەکێ لەو پێناسانە پێناسەی [[بێرتراند ڕەسڵ|بێرتراند ڕەسڵ']]ە: بیرکاری بریتییە لە [[لۆژیک|ژیربێژی]]ی ھێمایی (ڕەمزی).


[[بیرکار|بیرکاران]] بەردەوام بۆ [[شێوەئاسا|نەخش]]<nowiki/>گەلی بنچینەیی دەگەڕێن، گومانە تازەکان دەکەن بە ڕێسا، و بە [[ھەڵھێنجان]] لە [[پێناسە|پێناسەکان]] و [[بەڵگەنەویست|بەڵگەنەویستەکان]] بە چەشنی گونجاو ھەڵبژێردراو بناغەی [[ڕاستی]] دادەڕێژن.
[[بیرکار|بیرکاران]] بەردەوام بۆ [[شێوەئاسا|نەخش]]<nowiki/>گەلی بنەڕەتی دەگەڕێن، گومانە تازەکان دەکەن بە ڕێسا، و بە [[ھەڵھێنجان]] لە [[پێناسە|پێناسەکان]] و [[بەڵگەنەویست|بەڵگەنەویستەکان]] بە چەشنی گونجاو ھەڵبژێردراو بناغەی [[ڕاستی]] دادەڕێژن.


لەسەر ئەوەی کە ئاخۆ [[شتی بیرکارانە|شتگەلی بیرکارانە]] (وەکوو [[ژمارە|ژمارەکان]] یان [[خاڵ (ئەندازە)|خاڵەکان]]) سروشتی و خۆڕسکانە بوونیان ھەیە یان مرۆڤ خولقاندوویانی ھێشتا باس و گفتوگۆ دەکرێ. بیرکار [[بێنجەمین پێرس]] ئاوەھا بیرکاری دەناسێنێ: "ئەو زانستەی کە ئەنجامە پێویستەکانمان بۆ دەر دەکێشێ". لە لایەکی ترەوە، [[ئەلبێرت ئەینشتاین]]، دەڵێ: "تا ئەو شوێنەی کە یاساکانی بیرکاری ئاماژە بە [[ڕاستەقینە]] دەدەن، بێگومان نین؛ وە تا ئەو شوێنەی کە بێگومانن، ئاماژە بە ڕاستەقینە نادەن".
لەسەر ئەوەی کە ئاخۆ [[شتی بیرکارانە|شتگەلی بیرکارانە]] (وەکوو [[ژمارە|ژمارەکان]] یان [[خاڵ (ئەندازە)|خاڵەکان]]) سروشتی و خۆڕسکانە بوونیان ھەیە یان مرۆڤ خولقاندوویانی ھێشتا باس و گفتوگۆ دەکرێ. بیرکار [[بێنجەمین پێرس]] ئاوەھا بیرکاری دەناسێنێ: "ئەو زانستەی کە ئەنجامە پێویستەکانمان بۆ دەر دەکێشێ". لە لایەکی ترەوە، [[ئەلبێرت ئەینشتاین]]، دەڵێ: "تا ئەو شوێنەی کە یاساکانی بیرکاری ئاماژە بە [[ڕاستەقینە]] دەدەن، بێگومان نین؛ وە تا ئەو شوێنەی کە بێگومانن، ئاماژە بە ڕاستەقینە نادەن".

وەک پێداچوونەوەی ‏١٨:٥٥، ٢ی حوزەیرانی ٢٠٢٠

ئوقلیدوس، بیرکاری یۆنانی، سەدەی سێی پێش لەدایکبوونی مەسیح

ماتماتیک یان بیرکاری (بە ئینگلیزی: Mathematics) خوێندنی چەندێتی، پێکھاتە، ڤاڵایی، و گۆڕانە. زانایانی بیرکاری و فەیلەسوفان ڕای جیاوازیان ھەیە لەسەر پێناسی بیرکاری، ھەندێ لەو پێناسانە لێرەدا ڕیزکراون.[١] یەکێ لەو پێناسانە پێناسەی بێرتراند ڕەسڵ'ە: بیرکاری بریتییە لە ژیربێژیی ھێمایی (ڕەمزی).

بیرکاران بەردەوام بۆ نەخشگەلی بنەڕەتی دەگەڕێن، گومانە تازەکان دەکەن بە ڕێسا، و بە ھەڵھێنجان لە پێناسەکان و بەڵگەنەویستەکان بە چەشنی گونجاو ھەڵبژێردراو بناغەی ڕاستی دادەڕێژن.

لەسەر ئەوەی کە ئاخۆ شتگەلی بیرکارانە (وەکوو ژمارەکان یان خاڵەکان) سروشتی و خۆڕسکانە بوونیان ھەیە یان مرۆڤ خولقاندوویانی ھێشتا باس و گفتوگۆ دەکرێ. بیرکار بێنجەمین پێرس ئاوەھا بیرکاری دەناسێنێ: "ئەو زانستەی کە ئەنجامە پێویستەکانمان بۆ دەر دەکێشێ". لە لایەکی ترەوە، ئەلبێرت ئەینشتاین، دەڵێ: "تا ئەو شوێنەی کە یاساکانی بیرکاری ئاماژە بە ڕاستەقینە دەدەن، بێگومان نین؛ وە تا ئەو شوێنەی کە بێگومانن، ئاماژە بە ڕاستەقینە نادەن".

بە کەڵکوەرگرتن لە دەرھەستکاری و بە بەکارھێنانی ئاوەز، زانستی بیرکاری ھەرڕۆژ لە گەشە و پەرەسەندندایە. گۆڕەپانەکانی ژماردن، پێواندن، تۆژینەوەی ڕێکخراوانەی شێوەگەلی ئەندازەیی، و جووڵەی شتە فیزیکییەکان ھەرڕوژ بەربڵاوتر و بەرینتر دەبنەوە.

بوارەکانی بیرکاری

چەندێتی

لێکۆڵینەوەی چەندێتییەکان بە ژمارەکانەوە دەست پێدەکات:

ژمارە سروشتییەکان ژمارە تەواوەکان ژمارە ڕێژەیییەکان ژمارە ڕاستییەکان ژمارە ئاوێتەکان

بۆشایی

لێکۆڵینەوی فەزا بە ئەندازەوە دەست پێدەکات:

ئەندازە سێگۆشەزانی ئەندازەی دیفرانسیێلی تۆپۆلۆژی ئەندازەی فراکتالی

گۆڕان

ئاڕاستەکراوەکان جیاکاری و تەواوکاریی ئاڕاستەکراو ھاوکێشە جیاکارییەکان سیستەمی دینامیکال بیردۆزی شێواوی

پێکھاتە

بیردۆزی ژمارە جەبری پەتی بیردۆزی گرووپ بیردۆزی تیۆری

بناغەکان و فەلسەفە

ژیربێژی تیۆریی کۆمەڵە بیرۆدۆزی پۆلێن

سەرچاوەکان

  1. ^ پێناسەکانی بیرکاری، ویکی ئینگلیزی. ١٩٫٤. ٢٠١٤ دوا سەردان