ماتماتیک: جیاوازیی نێوان پێداچوونەوەکان
ZhiarH (لێدوان | بەشدارییەکان) وشە زیادکردن تاگەکان: دەستکاریی دیداری دەستکاریی مۆبایل بە وێبی مۆبایل دەستکاری کراوە |
Aram (لێدوان | بەشدارییەکان) شائەمراز |
||
ھێڵی ١: | ھێڵی ١: | ||
{{زانست}} |
{{زانست}} |
||
[[پەڕگە:Euclid.jpg|وێنۆک|[[ئوقلیدوس]]، بیرکاری یۆنانی، سەدەی سێی پێش لەدایکبوونی مەسیح]] |
[[پەڕگە:Euclid.jpg|وێنۆک|[[ئوقلیدوس]]، بیرکاری یۆنانی، سەدەی سێی پێش لەدایکبوونی مەسیح]] |
||
'''ماتماتیک''' یان '''بیرکاری''' ({{بە ئینگلیزی|Mathematics}}) |
'''ماتماتیک''' یان '''بیرکاری''' ({{بە ئینگلیزی|Mathematics}}) خوێندنی [[چەندێتی]]، [[پێکھاتە]]، [[واڵایی]]، و [[گۆڕان|گۆڕانە]]. زانایانی بیرکاری و فەیلەسوفان ڕای جیاوازیان ھەیە لەسەر پێناسی بیرکاری، ھەندێ لەو پێناسانە لێرەدا ڕیزکراون.<ref>[[پێناسەکانی بیرکاری]]، ویکی ئینگلیزی. ١٩٫٤. ٢٠١٤ دوا سەردان</ref> یەکێ لەو پێناسانە پێناسەی [[بێرتراند ڕەسڵ]]ە: بیرکاری بریتییە لە [[لۆژیک|ژیربێژی]]ی ھێمایی (ڕەمزی). |
||
[[بیرکار|بیرکاران]] بەردەوام بۆ [[شێوەئاسا|شێوەئاساکان]] (شێوە |
[[بیرکار|بیرکاران]] بەردەوام بۆ [[شێوەئاسا|شێوەئاساکان]] (شێوە بنچینەیییەکان) دەگەڕێن، گومانە تازەکان دەکەن بە ڕێسا، وە بە [[ھەڵھێنجان]] لە [[پێناسە|پێناسەکان]] و [[بەڵگەنەویست|بەڵگەنەویستەکانی]] بەچەشنی گونجاو ھەڵبژێردراو بناغەی [[ڕاستی]] دادەڕێژن. |
||
لەسەر ئەوەی کە ئاخۆ [[شتی بیرکارانە|شتگەلی بیرکارانە]] (وەکوو [[ژمارە|ژمارەکان]] یان [[خاڵ (ئەندازە)|خاڵەکان]]) سروشتی و خۆڕسکانە بوونیان ھەیە یان مرۆڤ خولقاندوویانی ھێشتا باس و گفتوگۆ دەکرێ. بیرکار [[بێنجەمین پێرس]] ئاوەھا بیرکاری دەناسێنێ: "ئەو زانستەی کە ئەنجامە پێویستەکانمان بۆ دەر دەکێشێ". لە لایەکی ترەوە، [[ئەلبێرت ئەینشتاین]]، دەڵێ: "تا ئەو شوێنەی کە یاساکانی بیرکاری ئاماژە بە [[ڕاستەقینە]] دەدەن، بێگومان نین؛ وە تا ئەو شوێنەی کە بێگومانن، ئاماژە بە ڕاستەقینە نادەن". |
لەسەر ئەوەی کە ئاخۆ [[شتی بیرکارانە|شتگەلی بیرکارانە]] (وەکوو [[ژمارە|ژمارەکان]] یان [[خاڵ (ئەندازە)|خاڵەکان]]) سروشتی و خۆڕسکانە بوونیان ھەیە یان مرۆڤ خولقاندوویانی ھێشتا باس و گفتوگۆ دەکرێ. بیرکار [[بێنجەمین پێرس]] ئاوەھا بیرکاری دەناسێنێ: "ئەو زانستەی کە ئەنجامە پێویستەکانمان بۆ دەر دەکێشێ". لە لایەکی ترەوە، [[ئەلبێرت ئەینشتاین]]، دەڵێ: "تا ئەو شوێنەی کە یاساکانی بیرکاری ئاماژە بە [[ڕاستەقینە]] دەدەن، بێگومان نین؛ وە تا ئەو شوێنەی کە بێگومانن، ئاماژە بە ڕاستەقینە نادەن". |
||
بە کەڵکوەرگرتن لە [[دەرھەستکاری]] و بە [[ئاوەزبەکارھێنان|بەکارھێنانی ئاوەز]]، زانستی بیرکاری ھەرڕۆژ لە گەشە و پەرەسەندندایە. گۆڕەپانەکانی [[ژماردن]]، [[پێواندن]]، تۆژینەوەی ڕێکخراوانەی [[شێوە|شێوەگەلی ئەندازەیی]]، و [[جووڵە |
بە کەڵکوەرگرتن لە [[دەرھەستکاری]] و بە [[ئاوەزبەکارھێنان|بەکارھێنانی ئاوەز]]، زانستی بیرکاری ھەرڕۆژ لە گەشە و پەرەسەندندایە. گۆڕەپانەکانی [[ژماردن]]، [[پێواندن]]، تۆژینەوەی ڕێکخراوانەی [[شێوە|شێوەگەلی ئەندازەیی]]، و [[جووڵە]]ی [[شتی فیزیکی|شتە فیزیکییەکان]] ھەرڕوژ بەربڵاوتر و بەرینتر دەبنەوە. |
||
== بوارەکانی بیرکاری == |
== بوارەکانی بیرکاری == |
||
ھێڵی ١٥: | ھێڵی ١٥: | ||
| <math>1, 2, 3\,\!</math> || <math>-2, -1, 0, 1, 2\,\!</math> || <math> -2, \frac{2}{3}, 1.21\,\!</math> || <math>-e, \sqrt{2}, 3, \pi\,\!</math> || <math>2, i, -2+3i, 2e^{i\frac{4\pi}{3}}\,\!</math> |
| <math>1, 2, 3\,\!</math> || <math>-2, -1, 0, 1, 2\,\!</math> || <math> -2, \frac{2}{3}, 1.21\,\!</math> || <math>-e, \sqrt{2}, 3, \pi\,\!</math> || <math>2, i, -2+3i, 2e^{i\frac{4\pi}{3}}\,\!</math> |
||
|- |
|- |
||
| [[ژمارەی سروشتی|ژمارە سروشتییەکان]]|| [[ژمارەی تەواو|ژمارە تەواوەکان]] || [[ژمارەی ڕێژەیی|ژمارە |
| [[ژمارەی سروشتی|ژمارە سروشتییەکان]]|| [[ژمارەی تەواو|ژمارە تەواوەکان]] || [[ژمارەی ڕێژەیی|ژمارە ڕێژەیییەکان]] || [[ژمارەی ڕاستەقینە|ژمارە ڕاستییەکان]] || [[ژمارەی ئاوێتە|ژمارە ئاوێتەکان]] |
||
|} |
|} |
||
وەک پێداچوونەوەی ٠٨:٠٤، ٢ی حوزەیرانی ٢٠٢٠
بەشێک لە زنجیرەیەک لەسەر |
زانست |
---|
ماتماتیک یان بیرکاری (بە ئینگلیزی: Mathematics) خوێندنی چەندێتی، پێکھاتە، واڵایی، و گۆڕانە. زانایانی بیرکاری و فەیلەسوفان ڕای جیاوازیان ھەیە لەسەر پێناسی بیرکاری، ھەندێ لەو پێناسانە لێرەدا ڕیزکراون.[١] یەکێ لەو پێناسانە پێناسەی بێرتراند ڕەسڵە: بیرکاری بریتییە لە ژیربێژیی ھێمایی (ڕەمزی).
بیرکاران بەردەوام بۆ شێوەئاساکان (شێوە بنچینەیییەکان) دەگەڕێن، گومانە تازەکان دەکەن بە ڕێسا، وە بە ھەڵھێنجان لە پێناسەکان و بەڵگەنەویستەکانی بەچەشنی گونجاو ھەڵبژێردراو بناغەی ڕاستی دادەڕێژن.
لەسەر ئەوەی کە ئاخۆ شتگەلی بیرکارانە (وەکوو ژمارەکان یان خاڵەکان) سروشتی و خۆڕسکانە بوونیان ھەیە یان مرۆڤ خولقاندوویانی ھێشتا باس و گفتوگۆ دەکرێ. بیرکار بێنجەمین پێرس ئاوەھا بیرکاری دەناسێنێ: "ئەو زانستەی کە ئەنجامە پێویستەکانمان بۆ دەر دەکێشێ". لە لایەکی ترەوە، ئەلبێرت ئەینشتاین، دەڵێ: "تا ئەو شوێنەی کە یاساکانی بیرکاری ئاماژە بە ڕاستەقینە دەدەن، بێگومان نین؛ وە تا ئەو شوێنەی کە بێگومانن، ئاماژە بە ڕاستەقینە نادەن".
بە کەڵکوەرگرتن لە دەرھەستکاری و بە بەکارھێنانی ئاوەز، زانستی بیرکاری ھەرڕۆژ لە گەشە و پەرەسەندندایە. گۆڕەپانەکانی ژماردن، پێواندن، تۆژینەوەی ڕێکخراوانەی شێوەگەلی ئەندازەیی، و جووڵەی شتە فیزیکییەکان ھەرڕوژ بەربڵاوتر و بەرینتر دەبنەوە.
بوارەکانی بیرکاری
چەندێتی
لێکۆڵینەوەی چەندێتییەکان بە ژمارەکانەوە دەست پێدەکات:
بۆشایی
لێکۆڵینەوی فەزا بە ئەندازەوە دەست پێدەکات:
گۆڕان
ئاڕاستەکراوەکان | جیاکاری و تەواوکاریی ئاڕاستەکراو | ھاوکێشە جیاکارییەکان | سیستەمی دینامیکال | بیردۆزی شێواوی |
پێکھاتە
بناغەکان و فەلسەفە
سەرچاوەکان
- ^ پێناسەکانی بیرکاری، ویکی ئینگلیزی. ١٩٫٤. ٢٠١٤ دوا سەردان