ئەحمەدی یەکەم: جیاوازیی نێوان پێداچوونەوەکان

ئەحمەدی یەکەم
	ئەحمەدی یەکەم
	سوڵتان ئەحمەدی یەکەم
ناوی سوڵتان	سوڵتان ئەحمەدی یەکەم
لە دایکبوون	١٥٩٠
مردن	١٦١٧
پێش خۆی	محەمەدی سێیەم
دوای خۆی	موستەفای یەکەم
بنەماڵەی فەرمانڕەوا	عوسمانییەکان
بنەماڵەی پاشایەتی	عوسمانی
باوک	محەمەدی سێیەم
دایک	ھاندان سوڵتان
بیروباوەڕ	ئیسلامی سوننە

گەڕان بە مێژوودا

→ گۆڕانکاریی کۆنتر گۆڕانکاریی نوێتر ←

ناوەڕۆکی سڕاو ناوەڕۆکی زیادکراو

دیداریویکیدەق

نێوھێڵ

وەک پێداچوونەوەی ‏٠٩:١٥، ١ی شوباتی ٢٠٢٠

ئەحمەدی یەکەم کوڕی محەمەدی سێیەم کوڕی موڕادی سێیەم، لە نێوان ساڵانی ١٥٩٠ بۆ ١٦١٧ ژیاوە، چواردەیەم سوڵتانی عوسمانییە، شاعیر بوو و دیوانیکی چاپکراوی ھەیە، لە ساڵی ١٦٠٣ز دەسەڵاتی گرتە دەست لە دوای مردنی باوکی، سەردەمەکەی سەردەمی شەڕ و یاخیبوون و شۆرشەکان بوون دژ بە دەوڵەتەکەی.

پەیوەندییەکانی لەگەڵ ڕۆژھەڵات

حوکمی گرتە دەست لە تەمەنی ١٤ ساڵیدا، ئاگری شەڕ ھەڵگیرسا بوو لەگەڵ دراوسێ ئێرانییەکاندائەمەش ھانی ئەوانەی دا کە ئەیانویست ھەستن بە شۆڕش لەوانە بزوتنەوەی جان پۆلاد کە تێکشکا و ڕایکرد بۆ ئیتالیا و فەخرەددین دوڕزی، سەدڕی ئەعزەم موڕاد پاشا ھەستا بە دەستگرتن ھەموو یاخی بووەکاندا. شا عەباشی سەفەوی ھەستا بە داگیرکردنی ژمارەیەک شاری سەر بە دەوڵەتی عوسمانی، وەک تەبرێز و وان، و ئەحمەدی یەکەم ناچار بوو ڕێبکەوێت لەگەڵ سەفەوییەکان، بە تایبەت دوای مردنی سەدری ئەعزەم موڕاد پاشا، و یەکێک لە مەرجەکانی ڕێکەوتنەکە ئەوەبووکە عوسمانیەکان ھەموو ئەوانە بگێڕنەوە لەو خاکانەی کە سوڵتان سولەیمان قانونی غەزووی کردبوون کە بەغداشیان تێدا بوو.

پەیوەندییەکان لەگەڵ ڕۆژئاوادا

حکومەتی نەمسای کاسۆلیکی ھەستا بە توندکردنەوە لەسەر ھەنگارییە ئەرسەدۆکسییەکان، ئەمەش وایکرد ھەنگارییەکان بنێرن بۆ لای دەوڵەتی عوسمانی موسڵمان و داوای دادپەروەرییەکەی بکەن و ڕزگاریان بکات لە دەستی نەمسا، و ھەنگارییەکان ئەمیرێکیان بۆ خۆیان ھەڵبژارد، حکومەتی عوسمانی ئەمەی پێ باش بوو، یارمەتی دان بە ھێزی سەربازی بۆ ڕووبەڕوو بوونەوەی نەمسا و ھێزە عوسمانی و ھەنگارییەکان توانیان لە ماوەیکی کەمدا فەتحی چەندین قەڵا بکەن، و نەمسا بۆ ئەوەی وا لە ھەنگارییەکان بکات دەست لە عوسمانییەکان بەربدەن، دابەزی لە ھەموو خاکەکانی مەجارستان (ھانگاریا) بۆیان و دانی نا بە فەرمانڕەواکەیان وەک پاشای مەجەڕ و ئەمیری ترانسلڤانیا، بەمەش توانیان ھاریکاری مەجەڕی لەگەڵ عوسمانییەکان بوەستێنن، و لەبەر ناجێگیری بارودۆخی ناوخۆ و سەرقاڵبوونی سوپای عوسمانی لە بەرەی ڕۆژھەڵاتەوە لەگەڵ ئێراندا، عوسمانییەکانی ناچار کرد ڕێبکەوێت لەگەڵ نەمسادا کە بەمە نەمسا ڕزگاری بوو لەو جزیە ساڵانەی ئەیدا بە دەوڵەتی عوسمانی.

بەڵام فەڕەنسا تایبەتمەندییەکانی بۆ تازە کرایەوە و گەیشتە سەروو تایبەتمەندییەکانی ئینگلیز و بوندقییەکان، و حەقی پاراستنی مەسیحییەکانی قودس و دەوروبەری درا بە پاشای فەڕەنسا.

ھۆڵەندا توتن و ڕێگەکانی بەکارھێنانی بردە ناو دەوڵەتی عوسمانییەوە لە سەردەمی سوڵتان ئەحمەدی یەکەم، فەتوا درا بە حەرامکردنی، و ئینکیشارییەکان ھەستان بە شۆڕش و خەلیفەیان لابرد و موستەفای یەکەمیان لە جێگەی دانا.

لە سەردەمەکەییدا شەڕی دەریایی کەوتەوە لە نێوان کەشتییە عوسمانی و ئەوروپییەکاندا، و لە زۆربەی جارەکاندا بە بەرژەوەندی ئەورووپا کۆتایی ئەھات.

بیناسازی لەسەردەمی ئەحمەدی یەکەم

لەم سەردەمەدا یە کێک لە دیارترین ھێماکانی خەلافەتی عوسمانی بنیاتنرا کە مزگەوتی سوڵتان ئەحمەدە، و لە ڕۆژاوا بە مزگەوتی شین ناسراوە لەبەر نەخشە شینەکانی تیایەتی؛ و مزگەوتێکی سەرسوڕھێنەرە لە بیناسازییدا و لە ڕووناکییەکانی لە شەودا و بە یەکێک لە گرنگترین و گەورەترین مزگەوتەکانی تورکیا و جیھانی ئیسلامی ھەژمار دەکرێت.

سەرچاوەکان

سایتی ئیسلام ئۆن لاین

@@ ھێڵی ٣: / ھێڵی ٣: @@
 |ناوی تەواو          = سوڵتان ئەحمەدی یەکەم کوڕی محەمەدی سێیەم
 |وێنە              = Sultan I. Ahmet.jpg
-|وێنەی ئیمزا         =
+|وێنەی واژوو         =
 |لێدوان             = سوڵتان ئەحمەدی یەکەم
-|ماوەی حوکم        =[[١٦٠٣]] - [[١٦١٧]]
+|ماوەی حوکم        =١٦٠٣ - ١٦١٧
 |پێش خۆی          = [[محەمەدی سێیەم]]
 |دوای خۆی          =[[موستەفای یەکەم]]
 |باوک              = [[محەمەدی سێیەم]]
-|دایک              = هاندان سوڵتان
+|دایک              = ھاندان سوڵتان
-|مێژووی لە دایکبوون   = [[١٥٩٠]]
+|مێژووی لە دایکبوون   = ١٥٩٠
 |شوێنی لە دایکبوون   =
-|مێژووی مردن        = [[١٦١٧]]
+|مێژووی مردن        = ١٦١٧
 |شوێنی مردن       =
 |}}
-'''ئەحمەدی یەکەم''' کوڕی [[محەمەدی سێیەم]] کوڕی [[موڕادی سێیەم]]، لە نێوان ساڵانی [[١٥٩٠]] بۆ [[١٦١٧]] ژیاوە، چواردەیەم سوڵتانی عوسمانییە، شاعیر بوو و دیوانیکی چاپکراوی هەیە، لە ساڵی ١٦٠٣ز دەسەڵاتی گرتە دەست لە دوای مردنی باوکی، سەردەمەکەی سەردەمی شەڕ و یاخیبوون و شۆرشەکان بوون دژ بە دەوڵەتەکەی.
+'''ئەحمەدی یەکەم''' کوڕی [[محەمەدی سێیەم]] کوڕی [[موڕادی سێیەم]]، لە نێوان ساڵانی ١٥٩٠ بۆ ١٦١٧ ژیاوە، چواردەیەم سوڵتانی عوسمانییە، شاعیر بوو و دیوانیکی چاپکراوی ھەیە، لە ساڵی ١٦٠٣ز دەسەڵاتی گرتە دەست لە دوای مردنی باوکی، سەردەمەکەی سەردەمی شەڕ و یاخیبوون و شۆرشەکان بوون دژ بە دەوڵەتەکەی.
-==پەیوەندییەکانی لەگەڵ ڕۆژهەڵات==
+== پەیوەندییەکانی لەگەڵ ڕۆژھەڵات ==
-حوکمی گرتە دەست لە تەمەنی ١٤ ساڵیدا، ئاگری شەڕ هەڵگیرسا بوو لەگەڵ دراوسێ ئێرانییەکاندائەمەش هانی ئەوانەی دا کە ئەیانویست هەستن بە شۆڕش لەوانە بزوتنەوەی جان پۆلاد کە تێکشکا و ڕایکرد بۆ [[ئیتالیا]] و فەخرەددین دوڕزی، سەدڕی ئەعزەم موڕاد پاشا هەستا بە دەستگرتن هەموو یاخی بووەکاندا. شا عەباشی سەفەوی هەستا بە داگیرکردنی ژمارەیەک شاری سەر بە [[دەوڵەتی عوسمانی]]، وەک [[تەبرێز]] و [[پارێزگای وان|وان]]، و ئەحمەدی یەکەم ناچار بوو ڕێبکەوێت لەگەڵ [[سەفەوییەکان]]، بە تایبەت دوای مردنی سەدری ئەعزەم موڕاد پاشا، و یەکێک لە مەرجەکانی ڕێکەوتنەکە ئەوەبووکە عوسمانیەکان هەموو ئەوانە بگێڕنەوە لەو خاکانەی کە [[سوڵتان سولەیمان قانونی]] غەزووی کردبوون کە [[بەغدا]]شیان تێدا بوو.
+حوکمی گرتە دەست لە تەمەنی ١٤ ساڵیدا، ئاگری شەڕ ھەڵگیرسا بوو لەگەڵ دراوسێ ئێرانییەکاندائەمەش ھانی ئەوانەی دا کە ئەیانویست ھەستن بە شۆڕش لەوانە بزوتنەوەی جان پۆلاد کە تێکشکا و ڕایکرد بۆ [[ئیتالیا]] و فەخرەددین دوڕزی، سەدڕی ئەعزەم موڕاد پاشا ھەستا بە دەستگرتن ھەموو یاخی بووەکاندا. شا عەباشی سەفەوی ھەستا بە داگیرکردنی ژمارەیەک شاری سەر بە [[دەوڵەتی عوسمانی]]، وەک [[تەبرێز]] و [[پارێزگای وان|وان]]، و ئەحمەدی یەکەم ناچار بوو ڕێبکەوێت لەگەڵ [[سەفەوییەکان]]، بە تایبەت دوای مردنی سەدری ئەعزەم موڕاد پاشا، و یەکێک لە مەرجەکانی ڕێکەوتنەکە ئەوەبووکە عوسمانیەکان ھەموو ئەوانە بگێڕنەوە لەو خاکانەی کە [[سوڵتان سولەیمان قانونی]] غەزووی کردبوون کە [[بەغدا]]شیان تێدا بوو.
-==پەیوەندییەکان لەگەڵ ڕۆژئاوادا==
+== پەیوەندییەکان لەگەڵ ڕۆژئاوادا ==
-حکومەتی نەمسای [[کاسۆلیکی]] هەستا بە توندکردنەوە لەسەر هەنگارییە [[ئەرسەدۆکسی]]یەکان، ئەمەش وایکرد هەنگارییەکان بنێرن بۆ لای [[دەوڵەتی عوسمانی]] [[موسڵمان]] و داوای دادپەروەرییەکەی بکەن و ڕزگاریان بکات لە دەستی [[نەمسا]]، و هەنگارییەکان ئەمیرێکیان بۆ خۆیان هەڵبژارد، حکومەتی عوسمانی ئەمەی پێ باش بوو، یارمەتی دان بە هێزی سەربازی بۆ ڕووبەڕوو بوونەوەی نەمسا و هێزە عوسمانی و هەنگارییەکان توانیان لە ماوەیکی کەمدا فەتحی چەندین قەڵا بکەن، و نەمسا بۆ ئەوەی وا لە هەنگارییەکان بکات دەست لە عوسمانییەکان بەربدەن، دابەزی لە هەموو خاکەکانی [[مەجارستان]] (هانگاریا) بۆیان و دانی نا بە فەرمانڕەواکەیان وەک پاشای مەجەڕ و ئەمیری ترانسلڤانیا، بەمەش توانیان هاریکاری مەجەڕی لەگەڵ عوسمانییەکان بوەستێنن، و لەبەر ناجێگیری بارودۆخی ناوخۆ و سەرقاڵبوونی سوپای عوسمانی لە بەرەی ڕۆژهەڵاتەوە لەگەڵ [[ئێران]]دا، عوسمانییەکانی ناچار کرد ڕێبکەوێت لەگەڵ نەمسادا کە بەمە نەمسا ڕزگاری بوو لەو جزیە ساڵانەی ئەیدا بە دەوڵەتی عوسمانی.
+حکومەتی نەمسای [[کاسۆلیکی]] ھەستا بە توندکردنەوە لەسەر ھەنگارییە [[ئەرسەدۆکسی]]یەکان، ئەمەش وایکرد ھەنگارییەکان بنێرن بۆ لای [[دەوڵەتی عوسمانی]] [[موسڵمان]] و داوای دادپەروەرییەکەی بکەن و ڕزگاریان بکات لە دەستی [[نەمسا]]، و ھەنگارییەکان ئەمیرێکیان بۆ خۆیان ھەڵبژارد، حکومەتی عوسمانی ئەمەی پێ باش بوو، یارمەتی دان بە ھێزی سەربازی بۆ ڕووبەڕوو بوونەوەی نەمسا و ھێزە عوسمانی و ھەنگارییەکان توانیان لە ماوەیکی کەمدا فەتحی چەندین قەڵا بکەن، و نەمسا بۆ ئەوەی وا لە ھەنگارییەکان بکات دەست لە عوسمانییەکان بەربدەن، دابەزی لە ھەموو خاکەکانی [[مەجارستان]] (ھانگاریا) بۆیان و دانی نا بە فەرمانڕەواکەیان وەک پاشای مەجەڕ و ئەمیری ترانسلڤانیا، بەمەش توانیان ھاریکاری مەجەڕی لەگەڵ عوسمانییەکان بوەستێنن، و لەبەر ناجێگیری بارودۆخی ناوخۆ و سەرقاڵبوونی سوپای عوسمانی لە بەرەی ڕۆژھەڵاتەوە لەگەڵ [[ئێران]]دا، عوسمانییەکانی ناچار کرد ڕێبکەوێت لەگەڵ نەمسادا کە بەمە نەمسا ڕزگاری بوو لەو جزیە ساڵانەی ئەیدا بە دەوڵەتی عوسمانی.
 بەڵام [[فەڕەنسا]] تایبەتمەندییەکانی بۆ تازە کرایەوە و گەیشتە سەروو تایبەتمەندییەکانی ئینگلیز و بوندقییەکان، و حەقی پاراستنی مەسیحییەکانی [[قودس]] و دەوروبەری درا بە پاشای فەڕەنسا.
-[[هۆڵەندا]] توتن و ڕێگەکانی بەکارهێنانی بردە ناو دەوڵەتی عوسمانییەوە لە سەردەمی سوڵتان ئەحمەدی یەکەم، فەتوا درا بە حەرامکردنی، و ئینکیشارییەکان هەستان بە شۆڕش و خەلیفەیان لابرد و [[موستەفای یەکەم]]یان لە جێگەی دانا.
+[[ھۆڵەندا]] توتن و ڕێگەکانی بەکارھێنانی بردە ناو دەوڵەتی عوسمانییەوە لە سەردەمی سوڵتان ئەحمەدی یەکەم، فەتوا درا بە حەرامکردنی، و ئینکیشارییەکان ھەستان بە شۆڕش و خەلیفەیان لابرد و [[موستەفای یەکەم]]یان لە جێگەی دانا.
 [[پەڕگە:Sultan Ahmed Mosque, Istambul.jpg|thumb|240px|وێنەیەکی مزگەوتی سوڵتان ئەحمەد، ئیستەنبوڵ]]
-لە سەردەمەکەییدا شەڕی دەریایی کەوتەوە لە نێوان کەشتییە عوسمانی و ئەوروپییەکاندا، و لە زۆربەی جارەکاندا بە بەرژەوەندی [[ئەورووپا]] کۆتایی ئەهات.
+لە سەردەمەکەییدا شەڕی دەریایی کەوتەوە لە نێوان کەشتییە عوسمانی و ئەوروپییەکاندا، و لە زۆربەی جارەکاندا بە بەرژەوەندی [[ئەورووپا]] کۆتایی ئەھات.
-==بیناسازی لەسەردەمی ئەحمەدی یەکەم==
+== بیناسازی لەسەردەمی ئەحمەدی یەکەم ==
+لەم سەردەمەدا یە کێک لە دیارترین ھێماکانی خەلافەتی عوسمانی بنیاتنرا کە [[مزگەوتی سوڵتان ئەحمەد]]ە، و لە ڕۆژاوا بە مزگەوتی شین ناسراوە لەبەر نەخشە شینەکانی تیایەتی؛ و مزگەوتێکی سەرسوڕھێنەرە لە بیناسازییدا و لە ڕووناکییەکانی لە شەودا و بە یەکێک لە گرنگترین و گەورەترین مزگەوتەکانی تورکیا و جیھانی ئیسلامی ھەژمار دەکرێت.
+== سەرچاوەکان ==
-لەم سەردەمەدا یە کێک لە دیارترین هێماکانی خەلافەتی عوسمانی بنیاتنرا کە[[ مزگەوتی سوڵتان ئەحمەد]]ە، و لە ڕۆژئاوا بە مزگەوتی شین ناسراوە لەبەر نەخشە شینەکانی تیایەتی. و مزگەوتێکی سەرسوڕهێنەرە لە بیناسازییدا و لە ڕووناکییەکانی لە شەودا و بە یەکێک لە گرنگترین و گەورەترین مزگەوتەکانی تورکیا و جیهانی ئیسلامی هەژمار دەکرێت.
+* سایتی ئیسلام ئۆن لاین
-==سەرچاوەکان==
-*سایتی ئیسلام ئۆن لاین
 {{سوڵتانە عوسمانییەکان}}

ب و د سوڵتانەکانی ئیمپڕاتۆری عوسمانی
عوسمانییەکان · درەختی خێزانیی سوڵتانە عوسمانییەکان ·
عوسمانی یەکەم ئۆرهانی یەکەم موڕادی یەکەم بایەزیدی یەکەم (هەورە بروسکە) · محەممەدی یەکەم مورادی یەکەم محەممەد فاتیح بایەزیدی دووەم سەلیمی یەکەم سولەیمان قانوونی سەلیمی دووەم موڕادی سێیەم محەممەدی سێیەم ئەحمەدی یەکەم مستەفای یەکەم عوسمانی دووەم موڕادی چوارەم ئیبراھیمی یەکەم محەممەدی چوارەم سولەیمانی دووەم ئەحمەدی دووەم مستەفای دووەم ئەحمەدی سێیەم مەحموودی یەکەم عوسمانی سێیەم مستەفای سێیەم عەبدولحەمیدی یەکەم سەلیمی سێیەم مستەفای چوارەم مەحموودی دووەم عەبدولمەجیدی یەکەم عەبدولعەزیزی یەکەم موڕادی پێنجەم عەبدولحەمیدی دووەم محەممەدی پێنجەم محەممەدی شەشەم عەبدولمەجیدی دووەم
داڕێژە پەیوەندیدارەکان: داڕێژە:مێژووی دەوڵەتی عوسمانی