ھەسارە: جیاوازیی نێوان پێداچوونەوەکان

ناوەڕۆکی سڕاو ناوەڕۆکی زیادکراو

نێوھێڵ

وەک پێداچوونەوەی ‏٠٨:٣٨، ٢٦ی ئایاری ٢٠١٩

ھەسارە یان ئەستێرەی گەڕۆک یان گەڕەستێر، (بە ئینگلیزی: Planet) تەنێکە بە دەوری ئەستێرەیەکدا دەگەڕێت و لە خۆیەوە ڕووناکیی نییە. لە کۆمەڵەی خۆردا چەند ھەسارەیەک ھەیە وەکوو: بارام، زەوی و ھتد.

ھێمای ھەسارەکان لە ٢٠٠٦- ئێستا
١ زاوە	٢ ڤینۆس	٣ زەوی	٤ بارام	٥ ھورمز	٦ کەیوان	٧ ئورانوس	٨ نێپتۆن

رێژەی گەڕەستێر لە گەلەستێرەی خۆمان

لە تازەترین لێدوانەکانی فەلەکناسانی پسپۆڕانی لە بواری دۆزینەوەی ھەسارە دەرەکییەکان دەربارەی ھەسارەکانی دەرەوەی سیستەمی خۆردا ھاتووە کەوا دەرەنجامی لێکۆڵینەوەو رووماڵکردنەکان لە رێگای تەلەسکۆبی ئاسمانی کێپلەر ی زۆر پێشکەوتوودا ئاماژە بە بوونی نزیکەی ٥٠ میلیارد ھەسارە دەدات، نەوەک لە گەردووندا، بەڵکو تەنھا لە نێو خودی گەلەستێرەمان (رێی کاکێشان) و لەنێو گەردوونیشدا نزیکەی ٢٠٠ میلیارد گەلەستێرە ھەیەو نزیکەی ٥٠٠ میلیۆن لەو ھەسارانە دەکەونە شوێن و ناوچەی ناسراو بە (ناوچە گەرمییە مامناوەندییەکان)، واتە رووی ئەو ھەسارانە نە زۆر گەرمن یان زۆر ساردن و بەمەش ئەگەرەکانی بوونی ژیان تێیاندا بەدوور نازانرێت. ئەم لێدوانەی زانایان بە دۆزینەوە تازەکانی تەلەسکۆبی ئاسمانی کێپلەر ەوە پشت ئەستوور بووەو لەسەرووی ھەموو ئەو پسپۆڕانەش، سەرۆکی پڕۆسیسە زانستییەکانی تەلیسکۆپی ئاسمانی کێپلەر (ویلیام بوروکی) گوتوویەتی: "لە دەستپێکدا زانایان دەستیان کردبوو بە ئەژماردنی ئەو ھەسارانەی کە لە ساڵی یەکەمی گەڕان و روماڵکردندا دۆزرابوونەوە، ئەوەش تەنھا لە ناوچەیەکی زۆر بچووکی دەستنیشانکراوی بۆشایی ئاسمانی نێو گەلەستێرەمان بوو، پاشان بەشێوەیەکی نزیککراوەیی یان پێشبینی بۆکراوی ئەگەری بوونی ھەسارەکان لەنێو تەواوی گەلەستێرەماندا ئەژمارکرا" تاوەکو ئێستا تەلەسکۆبی ئاسمانی کێپلەر ١٢٤٨ ھەسارەی دۆزیوەتەوە و٥٤ یان کەوتوونەتە نێو ناوچەی پلەی گەرمیی مامناوەندی. بەو پێیە رەنگە بە شێوەیەکی رێژەیی ھەر ئەستێرەیەک دوو ھەسارەی بە دەوردا بخولێتەوەو رەنگە ھەندێکیشیان زیاتر لە دوو ھەسارە بەدەوەریاندا بخولێنەوەو لە نێو خودی گەلەستێرەشماندا نزیکەی ١٠٠ میلیارد ئەستێرە ھەیە، بەڵام ھەندێکی دیکە ئەم ژمارەیە بۆ ٣٠٠ میلیارد ئەستێرە مەزەندە دەکەن. ھەردوو حاڵەت راستی بیرو بۆچوونی فەلەکناسی ناوداری کۆچکردوو کارل سەیگن مان دێنێتەوە یاد کە بەر لە چەندین ساڵ پێشبینی بوونی چەندین ھەسارەو بگرە شێوازی جۆراوجۆری ژیان و جیھانی دیکەی جگە لە زەوی لە نێو گەلەستێرەو گەردووندا کردبوو و ئێستاش بەشێک لەو پێشبینیانەی ھاتوونەتە دی.

سەرچاوەکان

ویکیپیدیای ئینگلیزی؛ Planet

ئەم وتارە کۆلکەیەکە. دەتوانیت بە فراوانکردنی یارمەتیی ویکیپیدیا بدەیت.

دەروازە گەردوون

@@ ھێڵی ٢٨: / ھێڵی ٢٨: @@
 [[پەڕگە:Planets2013.jpg|283px|وێنۆک|چەپ|هەموو هەسارەکان بەرامبەر خۆر]]
-'''ھەسارە''' یان '''ئەستێرەی گەڕۆک'''، (بە [[ئینگلیزی]]: Planet) [[تەنی فیزیکی|تەنێکە]] بە دەوری [[ئەستێرە|ئەستێرەیەکدا]] دەگەڕێت و لە خۆیەوە [[ڕووناکی]]ی نییە. لە [[کۆمەڵەی خۆر]]دا چەند ھەسارەیەک ھەیە وەکوو: [[بارام (گەڕەستێرە)|مەریخ]]، [[زەوی]] و ھتد.
+'''ھەسارە''' یان '''ئەستێرەی گەڕۆک''' یان '''گەڕەستێر'''، (بە [[ئینگلیزی]]: Planet) [[تەنی فیزیکی|تەنێکە]] بە دەوری [[ئەستێرە|ئەستێرەیەکدا]] دەگەڕێت و لە خۆیەوە [[ڕووناکی]]ی نییە. لە [[کۆمەڵەی خۆر]]دا چەند ھەسارەیەک ھەیە وەکوو: [[بارام (گەڕەستێرە)|بارام]]، [[زەوی]] و ھتد.
 {| class="wikitable" style="margin:1em auto 1em auto;margin:10px"
@@ ھێڵی ٣٤: / ھێڵی ٣٤: @@
 |+ ھێمای ھەسارەکان لە ٢٠٠٦- ئێستا
 |- style="font-size:smaller; text-align:center;"
-| ١<br/>عەتارد<br/>[[File:Mercury symbol.svg|14px|{{unicode|☿}}]] || ٢<br/>زوھرە<br/>[[File:Venus symbol.svg|14px|{{unicode|♀}}]] || ٣<br/>زەوی<br/>[[File:Earth symbol.svg|10px|{{unicode|⊕}}]] || ٤<br/>مەریخ<br/>[[File:Mars symbol.svg|14px|{{unicode|♂}}]] || ٥<br/>موشتەری<br/>[[File:Jupiter symbol.svg|14px|{{unicode|♃}}]] || ٦<br/>کەیوان<br/>[[File:Saturn symbol.svg|14px|{{unicode|♄}}]] || ٧<br/>ئورانوس<br/>[[File:Uranus symbol.svg|14px|{{unicode|♅}}]] || ٨<br/>نێپتۆن<br/>[[File:Neptune symbol.svg|14px|{{unicode|♆}}]]
+| ١<br/>زاوە<br/>[[File:Mercury symbol.svg|14px|{{unicode|☿}}]]|| ٢<br/>ڤینۆس<br/>[[File:Venus symbol.svg|14px|{{unicode|♀}}]]|| ٣<br/>زەوی<br/>[[File:Earth symbol.svg|10px|{{unicode|⊕}}]] || ٤<br/>بارام<br/>[[File:Mars symbol.svg|14px|{{unicode|♂}}]]|| ٥<br/>ھورمز<br/>[[File:Jupiter symbol.svg|14px|{{unicode|♃}}]]|| ٦<br/>کەیوان<br/>[[File:Saturn symbol.svg|14px|{{unicode|♄}}]] || ٧<br/>ئورانوس<br/>[[File:Uranus symbol.svg|14px|{{unicode|♅}}]] || ٨<br/>نێپتۆن<br/>[[File:Neptune symbol.svg|14px|{{unicode|♆}}]]
 |}
-== رێژەی ھەسارە لە گەکەستێرەی خۆمان ==
+== رێژەی گەڕەستێر لە گەلەستێرەی خۆمان ==
 لە تازەترین لێدوانەکانی فەلەکناسانی پسپۆڕانی لە بواری دۆزینەوەی ھەسارە دەرەکییەکان دەربارەی ھەسارەکانی دەرەوەی سیستەمی خۆردا ھاتووە کەوا دەرەنجامی لێکۆڵینەوەو رووماڵکردنەکان لە رێگای تەلەسکۆبی ئاسمانی [[کێپلەر]] ی زۆر پێشکەوتوودا ئاماژە بە بوونی نزیکەی ٥٠ میلیارد ھەسارە دەدات، نەوەک لە گەردووندا، بەڵکو تەنھا لە نێو خودی گەلەستێرەمان (رێی کاکێشان) و لەنێو گەردوونیشدا نزیکەی ٢٠٠ میلیارد گەلەستێرە ھەیەو نزیکەی ٥٠٠ میلیۆن لەو ھەسارانە دەکەونە شوێن و ناوچەی ناسراو بە (ناوچە گەرمییە مامناوەندییەکان)، واتە رووی ئەو ھەسارانە نە زۆر گەرمن یان زۆر ساردن و بەمەش ئەگەرەکانی بوونی ژیان تێیاندا بەدوور نازانرێت.
 ئەم لێدوانەی زانایان بە دۆزینەوە تازەکانی تەلەسکۆبی ئاسمانی [[کێپلەر]] ەوە پشت ئەستوور بووەو لەسەرووی ھەموو ئەو پسپۆڕانەش، سەرۆکی پڕۆسیسە زانستییەکانی [[تەلیسکۆپ]]ی ئاسمانی [[کێپلەر]] (ویلیام بوروکی) گوتوویەتی: "لە دەستپێکدا زانایان دەستیان کردبوو بە ئەژماردنی ئەو ھەسارانەی کە لە ساڵی یەکەمی گەڕان و روماڵکردندا دۆزرابوونەوە، ئەوەش تەنھا لە ناوچەیەکی زۆر بچووکی دەستنیشانکراوی بۆشایی ئاسمانی نێو گەلەستێرەمان بوو، پاشان بەشێوەیەکی نزیککراوەیی یان پێشبینی بۆکراوی ئەگەری بوونی ھەسارەکان لەنێو تەواوی گەلەستێرەماندا ئەژمارکرا"