دەیڤد ھیلبێرت: جیاوازیی نێوان پێداچوونەوەکان

لە ئینسایکڵۆپیدیای ئازادی ویکیپیدیاوە
ناوەڕۆکی سڕاو ناوەڕۆکی زیادکراو
چاکسازیی نووسە عەرەبییەکان، چاکسازیی ژمارەکان
چاکسازیی نووسە عەرەبییەکان، چاکسازیی ژمارەکان
ھێڵی ٢٩: ھێڵی ٢٩:
لە ساڵی ١٨٩٩ کتێبی «ئەندازەی بنەڕەتی» بڵاو کردەوە، ئامانجی ھیلبێرت لە نووسینی ئەم کتێبە دروستکردنی پەیوەندی نێوان بەڵگەنەویستە ئەندازەییەکان و بەڵگەنەویستە ژمێرەییەکان بوو، لەم کتێبەدا، ئەنجامی توێژینەوەکانی شرۆڤە کردووە.
لە ساڵی ١٨٩٩ کتێبی «ئەندازەی بنەڕەتی» بڵاو کردەوە، ئامانجی ھیلبێرت لە نووسینی ئەم کتێبە دروستکردنی پەیوەندی نێوان بەڵگەنەویستە ئەندازەییەکان و بەڵگەنەویستە ژمێرەییەکان بوو، لەم کتێبەدا، ئەنجامی توێژینەوەکانی شرۆڤە کردووە.
== بەڵگەنەویستەکانی ھیلبێرت ==
== بەڵگەنەویستەکانی ھیلبێرت ==
بەڵگەنەویستەکانی ھیلبێرت چەند بەڵگەنەویستێکی گرینگن لە بواری ئەندازەی نائیقلیدسیدا کە بە ٦ گرووپ دابەش بوونە.
بەڵگەنەویستەکانی ھیلبێرت چەند بەڵگەنەویستێکی گرینگن لە بواری ئەندازەی نائیقلیدسیدا کە بە ٦ گرووپ دابەش بوونە. بۆ نموونە بەڵگەنەویستی ھاوبەربوونی ھیلبێرت، بەڵگەنەویستێکە کە دەتوانرێت لەجیاتی بەڵگەنەویستی پێنجەمی [[ئیقلیدس]] بەکار بھێنرێت.
== ٢٣ کێشە ==
== ٢٣ کێشە ==
{{وتاری سەرەکی|کێشەکانی ھیلبێرت}}
{{وتاری سەرەکی|کێشەکانی ھیلبێرت}}

وەک پێداچوونەوەی ‏٢٠:٤٨، ١٠ی شوباتی ٢٠١٩

دەیڤد ھیلبێرت
دەیڤد ھیلبێرت (١٩١٢)
لەدایکبوون (١٨٦٢-0١-٢٣) ٢٣ی کانوونی دووەمی ١٨٦٢
کۆنیگسبێرگ
مردن١٤ی شوباتی ١٩٤٣(١٩٤٣-٠٢-١٤) (٨١ ساڵ ژیاوە)
Göttingen, ئەڵمانیای نازی
نەتەوەئاڵمانی
بوارەکانماتماتیک, فیزیک و فەلسەفە
دامەزراوەکانزانکۆی کۆنیگسبێرگ
زانکۆی گۆتینگن
خوێندی باڵازانکۆی کۆنیگسبێرگ (PhD)
تێزەکانOn Invariant Properties of Special Binary Forms, Especially of Spherical Functions (١٨٨٥)
ڕاوێژکاری دکتۆراFerdinand von Lindemann[١]
قوتابییەکانی دکتۆراویلیام ئاکێرمان
ھێنریچ بێھمان
ئۆتۆ بلومێنتال<b
Other notable studentsژان ڤۆن نیومان
ناسراوە بەھۆیتیۆرمی سەرەکیی ھیلبێرت
بەڵگەنەویستەکانی ھیلبێرت
کێشەکانی ھیلبێرت
پرۆگرامی ھیلبێرت
Einstein–Hilbert action
بۆشاییی ھیلبێرت
جیاکاری و تەواوکاریی ئێپسیلۆن
گاریگەرییەکانئێمانۆئیل کانت[٢]
خەڵاتە دیارەکانLobachevsky Prize (١٩٠٣)داڕێژە:Citation needed lead
Bolyai Prize (١٩١٠)داڕێژە:Citation needed lead
ForMemRS[٣]
ھاوسەرکەتی ژێرۆچ
منداڵەکانفرانز (b. 1893)

دەیڤد ھیلبێرت (بە ئەڵمانی: David Hilbert) لەدایکبووی ٢٣ کانوونی دووەم ١٨٦٢ لە کۆنیگسبێرگ، پرۆسی ڕۆژھەڵات، ماتماتیکزانی ئەڵمانی و یەکێک لە بەناوبانگترین ماتماتیکزانانی سەدەی نۆزدەھەم و سەرەتاکانی سەدەی بیستەمە. ھیلبێرت کاریگەریی زۆری ھەبوو لە پەرەپێدان و داھێنانی مێکانیک کوانتۆمی و تەنانەت بیردۆزی ڕێژەیی و ھەروەھا بەردی بناغەی لقی شیکاریی فانکشنیی دانا و پەرەی پێدا.

ژیاننامە

دەیڤد ھیلبێرت لە ٢٣ کانوونی دووەمی ١٨٦٢ لە شاری کۆنیگسبێرگ، لەدایک بوو و لە ١٤ شوباتی ١٩٤٣ لە شاری گوتینگنی ئالمان کۆچی دوایی کرد. ساڵی ١٨٨٦ تا ١٨٩٥ مامۆستای ماتماتیک بوو لە زانکۆی کۆنیگسبێرگ و باقی ساڵەکانی ژیانی لە ١٨٩٥ تا ١٩٣٠ لە زانکۆی گوتینگن بەسەر برد.ھیلبێرت مناڵی یەکەم و تاقانە مناڵی ئۆتۆ و ماریا بوو.

لە ساڵی ١٨٩٩ کتێبی «ئەندازەی بنەڕەتی» بڵاو کردەوە، ئامانجی ھیلبێرت لە نووسینی ئەم کتێبە دروستکردنی پەیوەندی نێوان بەڵگەنەویستە ئەندازەییەکان و بەڵگەنەویستە ژمێرەییەکان بوو، لەم کتێبەدا، ئەنجامی توێژینەوەکانی شرۆڤە کردووە.

بەڵگەنەویستەکانی ھیلبێرت

بەڵگەنەویستەکانی ھیلبێرت چەند بەڵگەنەویستێکی گرینگن لە بواری ئەندازەی نائیقلیدسیدا کە بە ٦ گرووپ دابەش بوونە. بۆ نموونە بەڵگەنەویستی ھاوبەربوونی ھیلبێرت، بەڵگەنەویستێکە کە دەتوانرێت لەجیاتی بەڵگەنەویستی پێنجەمی ئیقلیدس بەکار بھێنرێت.

٢٣ کێشە

ساڵی ١٩٠٠ زایینی ھیلبێرت لە دووەمین کۆنگرەی نێونەتەوەیی ماتماتیکزاناندا لە پاریس، پێرستێک لە چەندین پرسیاریی ماتماتیکی خستەڕوو.

ئەمانەش ببینە

پەراوێزەکان

  1. ^ دەیڤد ھیلبێرت لە Mathematics Genealogy Project
  2. ^ Richard Zach, "Hilbert's Program", The Stanford Encyclopedia of Philosophy.
  3. ^ Weyl, H. (1944). "David Hilbert. 1862-1943". Obituary Notices of Fellows of the Royal Society. ٤ (١٣): ٥٤٧–٥٥٣. doi:10.1098/rsbm.1944.0006.

سەرچاوەکان