چەندێتی: جیاوازیی نێوان پێداچوونەوەکان

لە ئینسایکڵۆپیدیای ئازادی ویکیپیدیاوە
ناوەڕۆکی سڕاو ناوەڕۆکی زیادکراو
ب روبوت: تغييرات تجميلية
No edit summary
ھێڵی ١: ھێڵی ١:
'''چەندێتی''' جۆرە [[سامان (فەلسەفە)|سامانێکە]] کە بەشێوەی [[گەورەیی (بیرکاری)|گەورەیی]] یان فرەیی بوونی هەیە. چەندێتی یەکێک لە پۆلە بنەڕەتییەکانی شتانە. ئەوانی تر بریتین لە: [[چۆنێتی]]، [[ماک]]، [[گۆڕان]]، وە [[پێوەند]]. هەر شت کە هەیە یان ڕوو دەدا دەچێتە ناو یەکێک لەم پێنج پۆلەوە. وەکوو زاراوەیەکی بنچینەیی، چەندێتی ئاماژە بە هەر جۆرە سامان یان تایبەتمەندییەک دەکا کە شتێک هەیبێ و شیاوی [[پێواندن]] یان [[ژماردن]] بێ (تایبەتمەندیی چەندانە؛ بە ئینگلیزی: quantitative attribute). هەندێک چەندێتی سروشتی دەروونیان هەر وایە (وەک ژمارە)، بەڵام ئەوانی تر وەکوو بار یان حاڵەتی شتەکان (لەوانە: قورس و سووک، درێژ و کورت، بەرین و باریک، بچووک و مەزن، یان زۆر و کەم) خەریکی بەجێهێنانی ئەرکی خۆیانن.
'''چەندێتی''' (ھەروەھا: '''چەندایەتی''') ھەر شتێکە کە بۆی ھەبێت ئەندازەی بگیردرێت. دەکرێت بگوترێت چەندێتی جۆرێک تایبەتمەندییە کە بە شێوەی گەورەیی یان زۆری بوونی ھەیە. چەندێتی یەکێکە لە دەستە بنەڕەتییەکانی شتان؛ ئەوانی تر: [[چۆنێتی]]، [[ماک]]، [[گۆڕان]]، وە [[پێوەندی]].

گەورەیی یان مەزناییی چەندێتییەک بە دوو شێوە بەدەستدێت: لە ڕێگەی [[پێواندن]] یان [[ژماردن]]ەوە.


== لە فیزیکدا ==
== لە فیزیکدا ==
لە [[فیزیک]]دا، دوو جۆر چەندێتی ھەیە: [[پێوانەیی (فیزیک)|چەندێتیی پێوانەیی]] و [[چەندێتیی نوانەیی]]. چەندێتیی پێوانەیی ئەوەیە کە مەزنایییەکەی تەنیا بە ھۆی [[ژمارە]]یەکەوە نیشاندەدرێت. بۆ نموونە: [[کات]]، ، [[درێژایی]]، [[بارستایی]]. چەندێتیی نوانەیی جگە لە مەزنایی، باریشی ھەیە، واتە بارێکیش دەنوێنێت<ref>بۆیە ناوی ''نوانەیی''یە</ref>، بۆ نموونە: [[ھێز (فیزیک)|ھێز]]، [[لەز]]، [[ڕاوەش]].
لە [[فیزیک]]دا، دوو جۆر چەندێتی ھەیە: [[پێوانەیی (فیزیک)|چەندێتیی پێوانەیی]] و [[چەندێتیی ئاراستەدار]]. چەندێتیی پێوانەیی ئەوەیە کە مەزنایییەکەی تەنیا بە ھۆی [[ژمارە]]یەکەوە نیشاندەدرێت. بۆ نموونە: [[کات]]، ، [[درێژایی]]، [[بارستایی]]. چەندێتیی ئاراستەدار جگە لە مەزنایی، ئاراستەشی ھەیە، ، بۆ نموونە: [[ھێز (فیزیک)|ھێز]]، [[لەز]]، [[ڕاوەش]].


=== چەندێتییە سەرەکییەکان ===
=== چەندێتییە سەرەکییەکان ===
لە فیزیکدا، سێ چەندێتی ھەن کە پێیان دەگوترێت ''چەندێتییە سەرەکییەکان''. چەندێتییە سەرەکییەکان بریتین لە: [[کات]]، [[بارست]] و [[درێژایی]].
لە فیزیکدا، سێ چەندێتی ھەن کە پێیان دەگوترێت ''چەندێتییە سەرەکییەکان''. چەندێتییە سەرەکییەکان بریتین لە: [[کات]]، [[بارست]] و [[درێژایی]].

== پەراوێزەکان ==
{{reflist}}


[[پۆل:بیرکاری]]
[[پۆل:بیرکاری]]

وەک پێداچوونەوەی ‏١٠:١٩، ١٢ی تەممووزی ٢٠١٠

چەندێتی جۆرە سامانێکە کە بەشێوەی گەورەیی یان فرەیی بوونی هەیە. چەندێتی یەکێک لە پۆلە بنەڕەتییەکانی شتانە. ئەوانی تر بریتین لە: چۆنێتی، ماک، گۆڕان، وە پێوەند. هەر شت کە هەیە یان ڕوو دەدا دەچێتە ناو یەکێک لەم پێنج پۆلەوە. وەکوو زاراوەیەکی بنچینەیی، چەندێتی ئاماژە بە هەر جۆرە سامان یان تایبەتمەندییەک دەکا کە شتێک هەیبێ و شیاوی پێواندن یان ژماردن بێ (تایبەتمەندیی چەندانە؛ بە ئینگلیزی: quantitative attribute). هەندێک چەندێتی سروشتی دەروونیان هەر وایە (وەک ژمارە)، بەڵام ئەوانی تر وەکوو بار یان حاڵەتی شتەکان (لەوانە: قورس و سووک، درێژ و کورت، بەرین و باریک، بچووک و مەزن، یان زۆر و کەم) خەریکی بەجێهێنانی ئەرکی خۆیانن.

لە فیزیکدا

لە فیزیکدا، دوو جۆر چەندێتی ھەیە: چەندێتیی پێوانەیی و چەندێتیی ئاراستەدار. چەندێتیی پێوانەیی ئەوەیە کە مەزنایییەکەی تەنیا بە ھۆی ژمارەیەکەوە نیشاندەدرێت. بۆ نموونە: کات، ، درێژایی، بارستایی. چەندێتیی ئاراستەدار جگە لە مەزنایی، ئاراستەشی ھەیە، ، بۆ نموونە: ھێز، لەز، ڕاوەش.

چەندێتییە سەرەکییەکان

لە فیزیکدا، سێ چەندێتی ھەن کە پێیان دەگوترێت چەندێتییە سەرەکییەکان. چەندێتییە سەرەکییەکان بریتین لە: کات، بارست و درێژایی.