یاسای ڕاکێشانی گەردوونی: جیاوازیی نێوان پێداچوونەوەکان
ب robot guhêrandin: ml:ഐസക് ന്യൂട്ടന്റെ ഗുരുത്വാകർഷണ നിയമം |
Xqbot (لێدوان | بەشدارییەکان) ب روبوت: تغييرات تجميلية |
||
ھێڵی ١: | ھێڵی ١: | ||
[[پەڕگە:NewtonsLawOfUniversalGravitation.svg| |
[[پەڕگە:NewtonsLawOfUniversalGravitation.svg|وێنۆک|چەپ|300px]] |
||
'''یاسای ڕاکێشانی گەردوونی نیوتن''' دەڵێت کە ھەر شتێک لە [[گەردوون]]دا ھەر شتێکی تر لە ڕێگای [[ |
'''یاسای ڕاکێشانی گەردوونی نیوتن''' دەڵێت کە ھەر شتێک لە [[گەردوون]]دا ھەر شتێکی تر لە ڕێگای [[ھێز (فیزیک)|ھێز]]ێکەوە ڕادەکێشێت، کە ئەو ھێزە ڕاستەوخۆ ھاوڕێژەیە لەگەڵ [[بارست]]کانی ئەو دوو شتە و بە پێچەوانەوە ھاوڕێژەیە لەگەڵ مەودای نێوانیاندا دووجا. ئەمە [[یاسای فیزیکی|یاسایەکی فیزیکی]] گشتییە کە لە [[ڕوانین]]ە ئەزموونییەکان <ref>Empirical Observations</ref> بە دەست ھاتووە، بە ھۆی ئەو شتەوە کە [[ئیساک نیوتن|نیوتن]] پێی وتووە [[ھەڵھێنجان]]. ئەم یاسایە بەشێکە لە [[میکانیکی کلاسیک]] و لە پەڕتووکەکەی نیوتن، [[پرەنسیپە بیرکارییەکانی فەلسەفەی سروشتی]]دا، کە یەکەمجار ساڵی ١٦٨٧ بڵاوبۆتەوە، فورمووڵرێژی کراوە. |
||
بە زمانی مۆدێرن، یاساکە ئەمەیە: |
بە زمانی مۆدێرن، یاساکە ئەمەیە: |
||
ھەر [[ |
ھەر [[ھەرژەی نوقتەیی]]یەک <ref>Point Mass</ref> ھەر بارستی نوقتەیییەکی تر لە رێگای ھێزێکەوە کە دەکەوێتە درێژایی ئەو ھێڵە کە دوو نوقتەکە پێکەوە دەلکێنێت، ڕادەکێشێت. ھێزەکە ڕاستەوخۆ ھاورێژەیە لەگەڵ بەرھەمی لێکدانی دوو بارستکە و بەپێچەوانەوە ھاورێژەیە لەگەڵ دووجای مەودای نێوانیاندا: |
||
وەک پێداچوونەوەی ٠٨:١٨، ١٥ی شوباتی ٢٠١٠
یاسای ڕاکێشانی گەردوونی نیوتن دەڵێت کە ھەر شتێک لە گەردووندا ھەر شتێکی تر لە ڕێگای ھێزێکەوە ڕادەکێشێت، کە ئەو ھێزە ڕاستەوخۆ ھاوڕێژەیە لەگەڵ بارستکانی ئەو دوو شتە و بە پێچەوانەوە ھاوڕێژەیە لەگەڵ مەودای نێوانیاندا دووجا. ئەمە یاسایەکی فیزیکی گشتییە کە لە ڕوانینە ئەزموونییەکان [١] بە دەست ھاتووە، بە ھۆی ئەو شتەوە کە نیوتن پێی وتووە ھەڵھێنجان. ئەم یاسایە بەشێکە لە میکانیکی کلاسیک و لە پەڕتووکەکەی نیوتن، پرەنسیپە بیرکارییەکانی فەلسەفەی سروشتیدا، کە یەکەمجار ساڵی ١٦٨٧ بڵاوبۆتەوە، فورمووڵرێژی کراوە.
بە زمانی مۆدێرن، یاساکە ئەمەیە:
ھەر ھەرژەی نوقتەیییەک [٢] ھەر بارستی نوقتەیییەکی تر لە رێگای ھێزێکەوە کە دەکەوێتە درێژایی ئەو ھێڵە کە دوو نوقتەکە پێکەوە دەلکێنێت، ڕادەکێشێت. ھێزەکە ڕاستەوخۆ ھاورێژەیە لەگەڵ بەرھەمی لێکدانی دوو بارستکە و بەپێچەوانەوە ھاورێژەیە لەگەڵ دووجای مەودای نێوانیاندا:
- ،
کە تێیدا:
- F گەورەیی ھێزی ڕاکێشانی نێوان دوو بارستکەیە،
- G نەگۆڕی ڕاکێشانە،
- m١ بارستی نوقتەی یەکەمە،
- m٢ بارستی نوقتەی دووھەمە، وە
- r مەودای نێوانی دوو نوقتەکەیە.