توێکاری: جیاوازیی نێوان پێداچوونەوەکان

ناوەڕۆکی سڕاو ناوەڕۆکی زیادکراو

نێوھێڵ

وەک پێداچوونەوەی ‏٢١:٤٥، ٢٣ی ئایاری ٢٠١٣

توێکاری (بە ئینگلیسی: Anatomy)، بەشێکە لە زانستی ژیناسی (زینەوەرناسی) کە دەپەرژێتە سەر لێکدانەوە و ناسینی پێکھاتەکانی لەشی گیاندار و پێوەندی نێوانیان.

یەکێک لە گەورەترین لقەکانی ، توێکاری مرۆڤە، کە بنەڕەتی زانستی پزیشکییە.

کاری لێکدانەوەی جەستەی گیانەوەران و چۆنیەتی پێوەندی نێوانیان بە لەشکۆڵی ( ئینگلیسی: dissection) ئەنجام ئەدرێت. ژێرپەلەکانی ئەم زانستە دوو زانستی توێکاری گیانەوەری و توێکاری روەکییە.

شڕۆڤەیەکی باشتر بۆ توێکاری: ناسینی بەشە جۆراوجۆرەکانی لەش و پێوەندی پێکھاتەیی نێوانیان.

پۆلێن

توێکاری بە چەن جۆر و ھەرکام لە ڕوانگەیەکی تایبەتەوە پۆلێن دەکرێ؛ بۆ وێنە:

لە ڕوانگەی ڕوانین و بەکارھێنانی ئامێری یاریدەرەوە بە دوو بەشی توێکاری ماکرۆسکۆپی و توێکاری میکرۆسکۆپی دابەش دەبێت. توێکاری میکرۆسکۆپی خۆی بە دوو لقی شانەناسی و تۆلناسی دابەش دەبێت.

جۆرێکی تر لە پۆلێن ، لە سەر بنەمای پاژ و ھێمانەکانی توێکارییە؛ بە زمانێکی سادەتر ھێمانەکانی توێکاری بریتین لە: ئێسک ، جومگە ، ماسوولکە و ھەناو؛ کەواتە توێکاری بە چوار بەشی ئێسک ناسی ، جومگەناسی، ماسوولکەناسی و ھەناوناسی دابەش دەبێ.

ھەناو بریتییە لە: کۆئەندامی دەمار، کۆئەندامی خوێن، کۆئەندامی ھەرس، کۆئەندامی ھەناسە، کۆئه‌ندامی زاوزێ-میز و کۆئه‌ندامی لیمفی.^[٢]

دیاگرامی جەستەی ژن
دیاگرامی جەستەی پیاو
توێکاری جەستەی باڵندەیەک
توێکاری ماسولکەکانی پشیلە

وتارە پێوەندیدارەکان

توێکاری مرۆڤ

پەراوێزەکان

^ Rembrandt,From Wikipedia, the free encyclopedia
^ pocket atlas of human anatomy : heinz feneis.thieme inc,new york,1985,p:VIII

سەرچاوەکان

فەرهەنگی فارسی-کوردی (میانی)، ماجد مەردۆخ رۆحانی- زانکۆی کوردستان-سنە١٣٨٨، لاپەڕەی ١٠٦٩،٤٢٥، ٦٠٨
فرهەنگی پزیشکی، ئینگلیزی-عەرەبی-کوردی، د.ئەوڕەحمان عەبدوڵڵا، دەزگای ئاراس، هەولێر٢٠٠٩- لاپەڕەی ١٢٥،١٥٨
pocket atlas of human anatomy : heinz feneis.thieme inc,new york,1985,p:VIII
فەرهەنگی توێکاری مرۆڤ، ئینگلیزی-کوردی-عەرەبی، د.ئومێد فایەق-د.هادی محەمەد، زانستی سەردەم، دەزگای چاپ و پەخشی سەردەم، سلێمانی-٢٠٠٩.

[1] Rembrandt,From Wikipedia, the free encyclopedia

[2] t atlas of human anatomy : heinz feneis.thieme inc,new york,1985,p:VIII

[١]

[٢]

@@ ھێڵی ١: / ھێڵی ١: @@
 [[پەڕگە:The Anatomy Lesson.jpg|thumb|left|260px|تابلۆی "وانەی توێکاری . دکتۆر (Nicolaes Tulp)ی [[رامبڕانت]]<ref>[http://en.wikipedia.org/wiki/Rembrandt Rembrandt,From Wikipedia, the free encyclopedia]</ref> - [[ئامستردام]] ١٦٣٢ی زایینی ]]
-'''توێکاری''' (بە [[زمانی ئینگلیسی|ئینگلیسی]]: Anatomy)، پەلێکە لە زانستی [[زینەوەرناسی]] ([[ژیناسی]]) کە کاری لێکدانەوەی جەستەی گیانەوەران و چۆنیەتی پێوەندی پاژگەلی جیاوزیان پێکەوە، کە بە [[لەشکۆڵی]] (بە [[زمانی ئینگلیسی|ئینگلیسی]]: dissection) ئەنجام ئەدرێت. ژێرپەلەکانی ئەم زانستە دوو زانستی [[توێکاری گیانەوەری]] و [[توێکاری روەکی]]یە.
+'''توێکاری''' (بە [[زمانی ئینگلیسی|ئینگلیسی]]: Anatomy)، بەشێکە لە زانستی [[ژیناسی]] ([[زینەوەرناسی]]) کە دەپەرژێتە سەر لێکدانەوە و ناسینی پێکھاتەکانی لەشی گیاندار و پێوەندی نێوانیان.
+یەکێک لە گەورەترین لقەکانی ، [[توێکاری مرۆڤ]]ە، کە بنەڕەتی زانستی پزیشکییە.
+کاری لێکدانەوەی جەستەی گیانەوەران و چۆنیەتی پێوەندی نێوانیان بە [[لەشکۆڵی]] ( [[زمانی ئینگلیسی|ئینگلیسی]]: dissection) ئەنجام ئەدرێت. ژێرپەلەکانی ئەم زانستە دوو زانستی [[توێکاری گیانەوەری]] و [[توێکاری روەکی]]یە.
-شڕۆڤەیەکی باشتر بۆ توێکاری: ناسینی بەشە جۆراوجۆرەکانی لەش و پێوەندی پێکھاتەیی ئەوان لەگەڵ یەکتریدا.
+شڕۆڤەیەکی باشتر بۆ توێکاری: ناسینی بەشە جۆراوجۆرەکانی لەش و پێوەندی پێکھاتەیی نێوانیان.
-== پاژەکان ==
-پاژکردنی جۆرەکانی توێکاری بە چەن شێواز ئەکرێ کە ھەر کامێکیان لە روانگەیەکی تایبەتەوە ئاراستە ئەکرێ. بۆ نموونە ئەتوانین باسی جۆرەکانی توێکاری لە روانگەی (روانین)ەوە بکەین. لەم دابەشکاریەدا توێکاری ئەکرێتە دوو بەشی [[توێکاری ماکرۆسکۆپی]] و [[توێکاری میکرۆسکۆپی]]، ئەم ناولێنانە لەسەر بنەمای بەکار ھێنانی ئامڕازە یاریدەدەرەکان بۆ [[لەشکاری]]. توێکاری میکرۆسکۆپی خۆی بەسەر دوو بەشی تر دا دابەش ئەکرێ [[تۆلناسی]](یان [[ئاوڵەمەزانی]]،[[پزناسی]]) و [[شانەزانی]] (تەنراوناسی).
+==پۆلێن==
-[[پەڕگە:Cestey-mirov.jpg|thumb|left|260px|ئۆرگانەکانی جەستەی مرۆف (شڕۆڤە بە کوردی)]]
+توێکاری بە چەن جۆر و ھەرکام لە ڕوانگەیەکی تایبەتەوە پۆلێن دەکرێ؛ بۆ وێنە:
+* لە ڕوانگەی '''ڕوانین''' و بەکارھێنانی ئامێری یاریدەرەوە بە دوو بەشی [[توێکاری ماکرۆسکۆپی]] و [[توێکاری میکرۆسکۆپی]] دابەش دەبێت. توێکاری میکرۆسکۆپی خۆی بە دوو لقی [[شانەناسی]] و [[تۆلناسی]] دابەش دەبێت.
-شێوازێکی تر لە دابەشکاری لە توێکاریدا لەسەر بنەمای توخمە شیکاریەکانە. توخمە شیکاریەکان لەخۆگری ئەم بەشانەن: [[ئێسک]]ەکان، [[جومگە]]کان، [[ماسولکە]]کان و ئەندامانی ناو زگ ([[چەشگە]]، [[دەروون]]).کەواتە توێکاری بە چوار بەشی [[ئێسکناسی]]، [[جومگەناسی]]، [[ماسولکەناسی]]، [[چەشگەزانی]] دابەش ئەکرێ. مەبەست لە [[چەشگە]]، [[دەمارە ناوەندیەکان]] ([[مێشک و دەمارە شۆکیەکان]]) و دەمارەکانی ناو جەستە، [[دڵ]] و رەگە خوێنییەکان [[سوورەدەمار]] و [[شینەدەمار]](سیاڕەگ)، [[کۆئەندامی ھەرسەک]] (کۆندامێک بریتی لە [[دەم]]، [[گەروو]]، [[گەدە]]، [[ریخۆڵە]]، [[جەرگ]] و [[زراو]] کە [[ھەڵتاوین]]ی خۆراکی لە ئەستۆدایە، [[کۆئەندامی ھەناسەدان]]، [[کۆئەندامی زاوزێ]] (زاوزێ -میزی)، [[کۆئەندامی لیمفی]].<ref>pocket atlas of human anatomy : heinz feneis.thieme inc,new york,1985,p:VIII</ref>
+*جۆرێکی تر لە پۆلێن ، لە سەر بنەمای پاژ و ھێمانەکانی توێکارییە؛ بە زمانێکی سادەتر ھێمانەکانی توێکاری بریتین لە: [[ئێسک]] ، [[جومگە]] ، [[ماسوولکە]] و [[ھەناو]]؛ کەواتە توێکاری بە چوار بەشی [[ئێسک ناسی]] ، [[جومگەناسی]]، [[ماسوولکەناسی]] و [[ھەناوناسی]] دابەش دەبێ.
+ھەناو بریتییە لە: [[کۆئەندامی دەمار]]، [[کۆئەندامی خوێن]]، [[کۆئەندامی ھەرس]]، [[کۆئەندامی ھەناسە]]، [[کۆئه‌ندامی زاوزێ-میز]] و [[کۆئه‌ندامی لیمفی]].<ref>pocket atlas of human anatomy : heinz feneis.thieme inc,new york,1985,p:VIII</ref>
 <gallery>
 Female template with organs.svg|دیاگرامی جەستەی ژن
@@ ھێڵی ٢٥: / ھێڵی ٣١: @@
 == سەرچاوەکان ==
 * فەرهەنگی فارسی-کوردی (میانی)، ماجد مەردۆخ رۆحانی- زانکۆی کوردستان-سنە١٣٨٨، لاپەڕەی ١٠٦٩،٤٢٥، ٦٠٨
-* فرهەنگی پەزیشکی، ئینگلیزی-عەرەبی-کوردی، د.ئەوڕەحمان عەبدوڵڵا، دەزگای ئاراس، هەولێر٢٠٠٩- لاپەڕەی ١٢٥،١٥٨
+* فرهەنگی پزیشکی، ئینگلیزی-عەرەبی-کوردی، د.ئەوڕەحمان عەبدوڵڵا، دەزگای ئاراس، هەولێر٢٠٠٩- لاپەڕەی ١٢٥،١٥٨
 * pocket atlas of human anatomy : heinz feneis.thieme inc,new york,1985,p:VIII
 * فەرهەنگی توێکاری مرۆڤ، ئینگلیزی-کوردی-عەرەبی، د.ئومێد فایەق-د.هادی محەمەد، زانستی سەردەم، دەزگای چاپ و پەخشی سەردەم، سلێمانی-٢٠٠٩.