پارمێنیدیس: جیاوازیی نێوان پێداچوونەوەکان
ب r2.7.1) (ڕۆبۆت: زێدەکردنی hy:Պարմենիդես |
|||
ھێڵی ٤٤: | ھێڵی ٤٤: | ||
{{یۆنانی کۆن}} |
{{یۆنانی کۆن}} |
||
[[ar:بارمنيدس]] |
|||
[[arz:بارمنيدس]] |
|||
[[az:Parmenid]] |
|||
[[be:Парменід]] |
|||
[[bg:Парменид]] |
|||
[[bn:পার্মেনিদিস]] |
|||
[[bo:ཕཱ་ར་མེ་ནེ་ཌི་ཟི།]] |
|||
[[bs:Parmenid]] |
|||
[[ca:Parmènides d'Elea]] |
|||
[[cs:Parmenidés]] |
|||
[[da:Parmenides]] |
|||
[[de:Parmenides]] |
|||
[[el:Παρμενίδης]] |
|||
[[en:Parmenides]] |
|||
[[eo:Parmenido]] |
|||
[[es:Parménides de Elea]] |
|||
[[et:Parmenides]] |
|||
[[eu:Parmenides]] |
|||
[[ext:Parménidi]] |
|||
[[fa:پارمنیدس]] |
|||
[[fi:Parmenides]] |
|||
[[fo:Parmenides]] |
|||
[[fr:Parménide]] |
|||
[[gd:Parmenides]] |
|||
[[gl:Parménides de Elea]] |
|||
[[he:פרמנידס]] |
|||
[[hr:Parmenid]] |
|||
[[hu:Parmenidész]] |
|||
[[hy:Պարմենիդես]] |
|||
[[id:Parmenides]] |
|||
[[is:Parmenídes]] |
|||
[[it:Parmenide]] |
|||
[[ja:パルメニデス]] |
|||
[[ka:პარმენიდე]] |
|||
[[ko:파르메니데스]] |
|||
[[ky:Парменид]] |
|||
[[la:Parmenides]] |
|||
[[lt:Parmenidas]] |
|||
[[lv:Parmenīds]] |
|||
[[mk:Парменид]] |
|||
[[nl:Parmenides]] |
|||
[[nn:Parmenides]] |
|||
[[no:Parmenides]] |
|||
[[pl:Parmenides]] |
|||
[[pt:Parmênides de Eleia]] |
|||
[[ro:Parmenide]] |
|||
[[ru:Парменид]] |
|||
[[sh:Parmenid]] |
|||
[[simple:Parmenides]] |
|||
[[sk:Parmenides (filozof)]] |
|||
[[sl:Parmenid]] |
|||
[[sr:Парменид]] |
|||
[[sv:Parmenides från Elea]] |
|||
[[tr:Parmenides]] |
|||
[[tt:Парменид]] |
|||
[[uk:Парменід]] |
|||
[[vi:Parmenides]] |
|||
[[zh:巴门尼德]] |
وەک پێداچوونەوەی ١٤:١٥، ٨ی ئازاری ٢٠١٣
پارمێنیدس Parmenides Παρμενίδης | |
---|---|
سەردەم | سەرەتای فەلسەفەی سوقراتی |
ناوچە | فەلسەفەی ڕۆژئاوایی |
بایەخی داوە بە | مێتا فیزیا، زانستی بوون |
بیرۆکە گرنگەکان | فەلسەفەی چارەنووسی، ڕاستی بنچینەیی |
پارمێنیدس (بە ئینگلیزی: Parmenides) لە دوو سەدەی (٥-٦) ی پێش زایینیدا ژیاوە و فەیلەسوفێکی یۆنانیە و سەر بە فێرگەی ئیلیاییەکانە، بنچینەی فەلسەفەکەی لەسەر (ڕەھەندی ڕاستیەتی) بیناکرد، کە ئەم ڕەھەندەش پێی وایە کە کە جیھان نەگۆڕە و ھەبوونیش ڕاستیەکە ھەتاھەتایە نەگۆڕە، بۆ ڕەھەندی بەرامبەریش (واتە ڕەھەندی بیروڕا) کە ھێراکایتس و ھاوڕێیانی بیردۆزەکانی خۆیان سەبارەت بە ئەستێرەناسی و سروشت و میتۆلۆژیا خستەڕوو، بەدیدی پارمێنیدس سروشت لە دوو توخمەوە سەرچاوە دەگرا، کە یەکەمیان بریسکەدار و چالاک و گڕدارە و ئەویتریان کز و تاریکە و بەمەش فەیلەسوفانەی دی و پاش شیکردنەوەی فەلسەفەکەیان، پارمێنیدس وەک باوکی میتافیزیکا لە یۆنانی کۆندا دەخەمڵێنن.
پارمێنیدس بوون بە شتێکی ھەمەکی دادەنێت و پێی وایە نەگۆڕەو نەجوڵاوە، چونکە کاتێک بوون دەگۆڕێت، دەبێت لەفۆڕمێکەوە بۆ فۆڕمێکی تر بێت وەک گەرمکردنی ئاو و بوونی بە ھەڵم، کاتێک ئەویش دەڵێت کە بوون ناگۆڕێت، ئەگەر بێت و بگۆڕێت دەبێت ببێت بە شتێک کە بەدەربێت لەبوون، گریمان ببێت بە نەبوون، بەڵام ئەو باوەڕی بە نەبوون نییە کەواتە گۆڕانەکە بەبوونەوە بۆ بوونە و ئەمەش گۆڕان نییە، ئەو بوونەی کە پارمینیدز باسی دەکات لە بوونێکی ھەمەکیەو ھەموو بابەتێکی ھەمەکیش تەنیا لەڕێگەی ھۆشەوە پەی دەزانرێت و ھەست پەی پێنابات و نایدۆزێَتەوە، چونکە ئەم فەیلەسوفە بەھەموو شێوەیەک ھەستەکان ڕەتدەکاتەوە و بە بڕوای ئەو (ھەبوون ھەیەو ناتوانیت بڵێیت نییە، نەبوونیش نییە و ناتوانیت بڵێیت ھەیە و بیری لێبکەیتەوە).کەواتە ئەوان کاتێک کە ھەست ڕەتدەکەیتەوە بڕواشیان بەھیچ گۆڕانێکی ڕادیکاڵی و ئەبستراکتی و ڕیشەی نییە و بوون ھەیە و ھەر بەرەو بوون دەڕوات و لەبەرئەوەی نەبوونیشی نییە کەواتە ھەر لەبووندا دەمێنێتەوە.
پارمینیدس باوەڕی وایە بۆ زانین دوو ڕێگا ھەیە:
یەکەمیان ھەستە کە ڕێگای گومانە و پێی ناوترێت زانین. دووەمیشیان ئەقڵە و یەقینە و دەتوانرێت بزانین پشتی پێببەسترێت. ھیراکلیتس گشت ئەو ڕەئانە ڕەتدەکاتەوە کە پێی وایە بوون لەنەبوونەوە دروست دەبێت و نەبوونیش لەنەبوون وە یان نەبوون ھەر نییە ھەروەک دەڵێت (تەنیا یەک ڕێگەمان ماوە کە دەربارەی بدوێین، ئەویش ئەوەیە کە ھەبوون ھەیە و چەند بەڵگە و نیشان بەدەستەوەیە کە ئەو ھەبوونە نەدروست دەبێت و نە دەگۆڕێت و نە تێک دەچێت و نە لەناو دەچێت، چونکە یەک شتە، نابزوێت و، کۆتایی نییە…)