بەرەی پێشکەوتنخوازی نیشتمانیی (عێراق)

بەرەی پێشکەوتنخوازی نیشتمانیی
دامەزران	١ی کانوونی دووەمی ١٩٧٤
دامەزرێنەر	ئەحمەد حەسەن بەکر
وڵات	عێراق
ئایدۆلۆژیای سیاسی	ناسیۆنالیزمی عەرەبی
شوێنی بارەگاکان	بەغدا
کۆتاییھاتن	١ی کانوونی دووەمی ٢٠٠٣
لە ویکیدراوە دەستکاریی زانیارییەکان بکە

بەرەی پێشکەوتنخوازی نیشتمانیی بەرەیەکی جەماوەری عێراقی بوو، لە ١٦ی تەممووزی ١٩٧٣ ڕاگەیەندرا و لە ساڵی ١٩٧٤ پێکھێنرا، بەڕواڵەت لە چوارچێوەی "بەرنامەی کاری ھاوبەش" بۆ دامەزراندنی ھاوپەیمانییەک لە نێوان پارتی سۆسیالیستی بەعسی عەرەبی، حزبی شیوعی عێراقی، پارتی شۆڕشگێڕی کوردستان، بەشێکی لایەنگری حکوومەت لە پارتی دیموکراتی کوردستان، و کەسانی سەربەخۆی جۆراوجۆر پێکھێنرا. حیزبی شیووعیی عێراق لە ساڵی ١٩٧٩ لە حیزبی دیموکراتی نیشتمانی دوورخرایەوە، لە کاتێکدا سەددام حوسێن لە دوای ساڵی ١٩٧٩ دەسەڵاتی گرتە دەست پارتی دیموکراتی کوردستانی تووشی کۆت و بەند کرا. دامەزراندنی بەرە گەرەنتی ڕۆڵی پێشەنگی بەعس لە دەوڵەت و کۆمەڵگادا لە ھەمان کاتدا ڕێگەی بە ئۆتۆنۆمی سنووردار بۆ لایەنە بەشداربووەکانی دیکەی لایەنگری حکوومەت دا. سەددام حوسێن سەرۆک کۆماری عێراق جارێک باسی لەوە کرد کە "یەکێکە لە شێوەکانی بنەڕەتی دەربڕینی ویستی خۆمان و قووڵکردنەوەی دیموکراسی و بەشداری سیاسی گەل و ھێزە نیشتمانییەکان لە بنیاتنانی ئەزمونێکی نوێ لە ھەموو بوارەکاندا". لەلایەن بەعسەوە کۆنترۆڵکرابوو و لەگەڵ ھەموو ھێزە سیاسییە یاساییەکانی دیکە کە لەژێر کۆنترۆڵی ئەودا کاریان دەکرد.

سەرچاوەکەی دەگەڕێتەوە بۆ مانگی تەممووزی ساڵی ١٩٧٠ کاتێک حکوومەتی سەردەمی ئەحمەد حەسەن ئەلبەکر لە نێوان شەڕی لەگەڵ حیزبی شیووعیی عێراق (فەرماندەیی ناوەندی) و مامەڵەکردن لەگەڵ جوداخوازانی کورد، پێکھێنانی بەرە بۆ توێژە میانڕەوە کۆمۆنیستە عێراقییەکان کرد لەژێر ھەلومەرجێکدا کە ھەژموونی بەعسییەکان لەسەر دەوڵەت و تایبەتمەندی سیاسی لەناو ھێزە چەکدارەکاندا مسۆگەر بکات. بۆ نەھێشتنی ھەستی جوداخوازی کورد، لە ساڵی ١٩٧٠ ڕێککەوتنی ئۆتۆنۆمی کرا بۆ دروستکردنی کوردستانی عێراق، ھاوکات ھەوڵدرا پارتی دیموکراتی کوردستان لە ماوەی ساڵانی ١٩٧٣ تا ١٩٧٤ بچێتە ناو بەرەکەوە. ئەمەش بووە ھۆی ئەوەی فراکسیۆنی زۆرینە بە سەرۆکایەتی مستەفا بارزانی بەردەوام بێت لە یاخیبوون لە دەوڵەت لە کاتێکدا فراکسیۆنێکی بچووکتر بە سەرۆکایەتی ھاشم عەقراوی و ئەحمەد محەمەد سەعید ئەلئەترووشی پەیوەندی بە بەرەکەوە کرد.

کۆمۆنیستەکانی عێراق سەرەڕای چوونە ناو بەرەکەوە، دەستگیرکردنی ئەندامانی کارگەکان و لەسێدارەدانی ئەندامانی ناو ھێزە چەکدارەکان و سانسۆرکردنی توندی ڕۆژنامەی ڕۆژانەی حیزبی شیووعیی عێراقی بەردەوام بوو. تا ساڵی ١٩٧٩ سەرکردایەتی ڕۆژنامەی ڕۆژانەی حیزبی شیووعیی عێراق دەستگیرکرا یان دوورخرابووەوە، حیزبەکە خۆی تا ساڵی ١٩٨٠ بە فەرمی لە بەرەکە کشایەوە بەھۆی ئەوەی بە ئاشکرا دژایەتی حکوومەتی کرد. لە ساڵی ١٩٩٥ تا ٢٠٠٠ حیزبێکی شیووعیی عێراقی لایەنگری حکوومەت بە سەرۆکایەتی یووسف حەمدان ڕاگەیەنرا و چاوپۆشی لێکرا، ھەرچەندە ئەو ئەندامی فەرمی بەرەکە نەبوو.

دوای پێکھێنانی ئەنجوومەنی نیشتمانیی عێراق لە ساڵی ١٩٨٠، بەرەیەکە ئەرکی ئەوەی پێ سپێردرا کاندید بۆ ھەڵبژاردنەکان دیاری بکات. ئەمینداری گشتی بەرە بە درێژایی بوونی بەرەکە نەعیم حەداد بوو. لە ساڵی ٢٠٠٣ دوای ڕووخانی حکوومەتی بەعس لە شەڕی عێراقدا ھەڵوەشایەوە.