بۆمبارانکردنیی ناوکی ھیرۆشیما و ناگاساکی
| وێرانکردنی ھیرۆشیما | |||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|
 | |||||||
| شاری ھیرۆشیما دوای بۆمبارانەکە | |||||||
| |||||||
| شەڕکەرەکان | |||||||
 ویلایەتە یەکگرتووەکان
|
 ژاپۆن
| ||||||
بۆمبارانکردنیی ناوکی ھیرۆشیما و ناگاساکی یان وێرانکاریی ھیرۆشیما و ناگاساکی تەقینەوەی بۆمبێکی ناوکی بوو لەلایەن ویلایەتە یەکگرتووەکانی ئەمریکاوە لە شاری ھیرۆشیما لە ژاپۆن لە ماوەی شەڕی جیھانی دووەمدا لە ٦ی ئابی ١٩٤٥، بۆ سەر ھەردوو شاری ھیرۆشیما و ناگاساکی.
ھۆکارەکان
[دەستکاری]لە میانەی شەڕی جیھانی دووەمدا و بەھۆی خۆڕاگری و کۆڵنەدانی جەنگاوەرە ژاپۆنییەکان و خۆنەدانیان بەدەستەوە کە بوو بووە ھۆی کەوتنەوەی زیانی گیانی لە ڕیزەکانی سەربازە ئەمریکییەکاندا، لەبەر ئەوە ئەمریکا ویستی پەیامێک بنێرێت بۆ شکاندنی ئەم کۆڵنەدانە و پەیامە ئەمریکییەکەش بریتی بوو لە بۆمبی ھیرۆشیما و بەڵام ژاپۆنییەکان چۆکیان دانەدا تا دوای بۆمبی ناگاساکی، پاشان ژاپۆن ناچار بوو بێ مەرج مل کەچ بکات.
ھەڵبژاردن
[دەستکاری]پێش ئەوەی دوو بۆمبە ئەتۆمییەکە بتەقێنرێنەوە دەزگای زانیاری ئەمریکی لیستێک لە ئامانجەکانی دا بە کۆشکی سپی کە بە ئامانجی زیندوو دادەنران، ئەوانیش؛ کیۆتۆ، ھێرۆشیما، یۆکوھاما، کوکورا، نیگاتا، و لە نێو ئەو لیستەشدا شاری ھیرۆشیما ھەڵبژێردرا و شاری تۆکیۆیان گۆڕی بە ناگاساکی و ھەڵیانبژارد بۆ تەقینەوەکە، لەبەرئەوەی ھەرییەک لەو دوو شارە (ھیرۆشیما و ناگاساکی) ناوەندی پەیوەندی جووڵەی سوپای ژاپۆنی بوو و ھەروەھا لەبەرئەوەی ھیچ بەندیخانەیەکیان لە خۆ نەئەگرت کە بەندە ئەمریکییەکانی تێدا بێت ھاوکات ئەم شارانەی کارگەی سەربازی یان سەربازگەی گەورەی ژاپۆنی تێدا نەبوو.
دروستکردنی بۆمب
[دەستکاری]ھەردوو بۆمبەکە لە وڵاتە یەکگرتووەکانی ئەمریکا دروست کران و بە ھاوکاری زاناکانی شانشینی یەکگرتوو و کەنەدا لەگەڵ زانا ئەمریکییەکانیاندا لە دروستکردنی بۆمبەکاندا، ناوی نھێنی پڕۆژەکە پڕۆژەی مانھاتن بوو و یەکەم بۆمب تاقی کرایەوە لە ناوچەی ئالامۆگۆردۆ لە ویلایەتی نیومەکسیکۆ لە وڵاتە یەکگرتووەکان.
بڕیاری وەشاندنی بۆمبەکان دەرکرا لەلایەن سەرۆکی ئەمریکی ئەو کاتە ھاری ترۆمان.
جێبەجێکردن
[دەستکاری]فڕۆکەوان پۆل تبیتس Paul Tibbets کە فڕۆکەیەکی لە جۆری B-29 دەبرد بەڕێوە ڕاسپێردرا بە وەشاندنی بۆمبی ئەتۆمی ناونراو بە (کوڕی بچووک) لەسەر شاری ھیرۆشیما، و بەپێی سەرچاوە ئەمریکییەکان فڕۆکەوانەکە نەیزانیوە کە بۆمبی ئەتۆمی ھەڵگرتووە. بڕیاری دانانی ئەو فڕۆکەیە لە مۆزەخانەی فڕۆکە جەنگییەکانی ئەمریکادا لەلایەن زۆربەی لایەنەکانەوە ناڕەزایی لێکەوتەوە.
ناوەندی سەرەکی پەیوەندییەکان لە تۆکیۆ زانی کە کێشە ھەیە لە پەیوەندییەکانیدا لەگەڵ ھیرۆشیما کە ھەموو پەیوەندییەکانیان پچڕابوو لەگەڵ شارەکە، سەرکردایەتییەکی ژاپۆنی نارد لە کۆمەڵێک فڕۆکە پێک ھاتبوون تا بزانن چی ڕوویداوە دوای ٢٠ خوڵەک، فڕۆکەوانە ژاپۆنییەکان ھەورێکی چڕیان بینی لەسەر شارەکە لە دووری ١٦٠کم و سەرکردایەتی ژاپۆنی درێژەی ڕووداوەکەیان نەزانی تا دوای ١٦ سەعات کاتێک سەرۆکی ئەمریکی ھاری ترۆمان وتاری دا لەسەر وەشاندنی بۆمبە ئەتۆمییەکە لەلایەن کۆشکی سپییەوە.
کمیسیاری قربانیانی بومبی ئەتۆمی - ABCC
[دەستکاری]کمیسیاری قربانیانی بومبی ئەتۆمی (کۆمسیۆن بۆ قوربانیانی بومبی ئەتۆمی) لە ساڵی ١٩٤٦ دامەزرابوو بە پەیوەندی بە ڕێنمایییەکەی سەرۆکی ئەمریکا، ھەری ئێس. ترومان. ئامانجی یەکەمی ئەم کۆمسیۆنە ئەنجامدانی لێکۆلینەوە بەرەوپیشکەوتوو بوو لەبارەی ئەو کەسانەی بومبی ئەتۆمیان تێدا مەندووە، چونکە دەستنیشان کرا کە ئەو شایەتییان دواتر ئەوپەڕی نەکرێت تەنھا تاکو جیھانی شەری دووەم ھەڵدەبەزێتەوە.[١][٢]
بەھۆی ئەوەوە، ئەم کۆمسیۆنە تەنیا توندروویەتیی ناسایەکان و بەخەندانی ھیوای بەرزبوونەوەی ھێندێکی نەخۆشی بەرەنجامی بومبی ئەتۆمی تاقی کرد. ھەرچۆنە کە ھیچ چارەنووسی نەبوو بۆ پەیوەندییەکان.[١][٣][٤][٥]
کۆمسیۆنی ABCC بە تایبەتی سەبارەت بە ناوچەی نیشیاما لە ناگاساکی سەردانی کرد. نێوان ناوەڕاستی بومەکان (ھیپۆسەنتەر) و نیشیاما، چیاکان بوون، کە ھۆی ئەوە بووە ڕووناکی و گرمای تێکەڵەکان بە شێوەیەکی ڕاستەوخۆ بۆ نیشیاما نەگەیشتن، و ھیچ زیانی ڕاستەوخۆش نەگێرا؛ بەڵام بەھۆی خاکستەر و بارانی ڕادەزەیییەوە، دواتر دەستنیشانی کرا کە ڕەشەبەر وەردەبن و ئاستی ڕووناکی بەرھەمھێناوە. بەرزبوونی ڕووناکی ھەسترا. بەپەی ئەم ھۆکارەوە، دواتر لە پاش شەڕ، تاقیکردنەوەی تەندروستی جێبەجێ کرا، بێ ئەوەی بەرزەوە بەرھەمی ھۆیەتییەکەی گەیشتن.[٦]
لە سەرەتادا، ئەم تاقیکردنەوەکان لە نیشیاما بە جێبەجێ بوونە لەلایەن سەربازانی ئەمریکا، بەڵام دواتر ئەوە پەیوەست بە ABCC بووە.
چند مانگ پاش بومبارانی ئەتۆمی، ڕووناکبوونەوەی خوێن ئاستێکی زۆری بەرەوپێشبوونی خانەکەی خەلکی نیشیاما دیاربووە. لە ئاژەڵەکاندا، بەشداربوونی ھەموو بەرگاکان بە دەستنیشانی ڕووناکی ئەوا ھۆی لووکێمیا دەبێت، لە پەی ئەم چالاکییەوە خواستە بزانێت لە مرۆڤیش چی دەبێتە ھۆ. ھەروھا ئوستیۆسارکۆماش کە لە مرۆڤەکاندا دیاری کرا، پاش خواردنی مادە ڕووناکی دا.[٦][٧]
بەپەی ڕاپۆرتێکی نووسراوەی ABCC، خەڵکی نیشیاما کە بەشێوەیەکی ڕاستەوخۆ لە بومبارانی ئەتۆمی نەکراونەوە، ناوچەیەکی بەرەچاو بۆ چاودێریکردنی کاریگەری ڕووناکی ماوە بووە.[٦][٧]
ئەمریکا پەیوەندی بە تاقیکردنەوەکانی کاریگەری ڕووناکیی ماوەی بەرەوپێش برد لە دواکەوتنی سەربەخۆیی ژاپۆن پاش شەڕ، بەڵام ئەنجامەکان ھەرگیز بەرز نەکرانەوە بۆ خەڵکی نیشیاما.[٨] بەھۆی ئەمەوە، خەڵک لە پاش شەڕەوە بە بەرھەمھێنانی کشتوکاڵی دامەزراندنەوە بەردەوام بوون، بەڵام ژمارەی نەخۆشەکانی لووکێمیا زیاد بوو، و زیاتر کەسانی مردن.[٨]
پاش بومبارانی ئەتۆمی، زانایانی ژاپۆنی ھەوڵیان دا بۆ تاقیکردنەوەی چارەیابی بۆ ھێلکانی ھێلبەست (ھیباکوشا) بدەن، بەڵام SCAP ژاپۆنییەکان ڕێگەیان نەدا بۆ تاقیکردنەوەی بەرەوپێش بۆ دەسەڵاتە ئەتۆمییەکان.[٦] بە تایبەتی تا ساڵی ١٩٤٦ یاساکان زۆر بە توندی بوون، کە ھۆی بەردەوامی مردنە بەشێوەی ڕووناکی دانا بوو.[٩]
ئەگەر ھیباکوشا (ھێلکانی ھێلبەست) ڕەتمکردنەوە بۆ تەواوکردنی تاقیکردنەوەی پزیشکی بە ھەڵەکانی ڕێزلەنانەوە، ABCC ھەڵەی تاقیکردنیان بە ھەڵەکانی شەڕێکی ناحەق بەرەوپێش برد. بە زۆری، ئەگەر ھیباکوشا مرد، ئەندامانی ABCC بەرز کرد لە خانەییانەوە و پەیکەرەکانیشیان لە ڕۆی چاودێریکردنەوەی خواردنەوە ھێنا.[١٠] ھەروەھا، ئەو کۆمسیۆنە ھەوڵیان دا پەیکەرەکانی منداڵانی دووانەبە بە شێوەیەکی نادیار بۆ تاقیکردنەوە بخەنەوە.[١١] دەستنیشانی کرا کە بەلایەنی کەم ١٥٠٠ بەرگ دانرا بۆ مۆسەسەی بەرەوپێشبردنی پەیکەرە پەیوەندی بە زەوی نیشتیمانی سەرەکەی ئەمریکا.[١٠]
دەرەنجامەکان
[دەستکاری]- وێرانبوونی %٩٠ی بینا و دامەزراوەکانی شارەکە.
- زیاتر لە ٨٠٬٠٠٠ کەس کوژران، و ٩٠٬٠٠٠ کەسی تر بریندار بوون، و بە دەیان ھەزار کەس بێ جێگە و شوێن مانەوە (ساڵی ١٩٤٥ ژمارەی دانیشتووانی شارەکە ٣٥٠٬٠٠٠ کەس بووە).
- نزیکەی ١٤٠٬٠٠٠ کەس بەھۆی بۆمبەکە و کاریگەرییەکانی دواتری بوونە قوربانی.
- %٩٥ قوربانییەکان خەڵکی مەدەنی بوون.
کاردانەوەکان
[دەستکاری]- شارەزایان جیاوازبوون لە ھەڵسانگاندنی ئەم ڕەفتارە ئەمریکییەدا، ھەندێکیان لایەنگری بۆچوونی ئەمریکییان کرد بۆ خێرا کۆتایی ھینان بە جەنگی جیھانی دووەم.
- ئەوانی تر ئەوە تەنھا بە بەھانەیەکی نا لۆژیکی دادەنێن، وای دەبینن کە جەنگەکە گەیشتبووە کۆتایییەکانی، و ماوەکەی لەوە زیاتر درێژ نەدەبوویەوە، و ئەوەی ئەمریکا پێی ھەستاوە تەنھا دەرخستنی پاڵەوانێتی بوو بۆ ئەوەی ھێزی خۆی دەربخات و بۆ دەستگرتن بەسەر جیھاندا.
سەرچاوەکان
[دەستکاری]- ^ ئ ا How a secretive agency discovered the A-bomb’s effect
- ^ The Origins of ‘Hibakusha’ as a Scientific and Political Classification of the Survivor
- ^ How a Secretive U.S. Agency Discovered the A-Bomb’s Effect on People
- ^ For Whom does RERF Exist? －TSS Special Documentary for 75 Years Since the Atomic Bombing－ TSS-TV Co., Ltd.
- ^ Radiation research foundation to apologize for studying but not treating hibakusha
- ^ ئ ا ب پ The Hidden Truth of the Initial A-bomb Surveys (Part 1) NHK
- ^ ئ ا "Recommendations for Continued Study of the Atomic Bomb Casualties", Papers of James V. Neel, M.D. , Ph.D. Manuscript Collection No. 89 of the Houston Academy of Medicine, Texas Medical Center Library.
- ^ ئ ا The Hidden Truth of the Initial A-bomb Surveys (Part 2) NHK
- ^ NHK Special (2023). Atomic bomb initial investigation The hidden truth: Hayakawa Shobo pp. 124–125. (原爆初動調査 隠された真実 (ハヤカワ新書) NHKスペシャル取材班 (著) pp. 124–125.) ISBN 978-4-153-40012-2
- ^ ئ ا プロデュースされた〈被爆者〉たち 岩波書店 柴田 優呼 pp121-122 ISBN 9784000614580
- ^ Hibakusha: 2nd gen. Korean who met pope in Hiroshima vows to pass on A-bomb truth
- ئاسەواری بۆمبی ئەتۆمی لەسەر ھیرۆشیما و ناگاساکی
- دۆسیە لەسەر بڕیاری وەشاندنی بۆمبی ئەتۆمی
- مۆزەخانەی ھیرۆشیما
- چەند وێنەیەکی دەگمەنی ھێرۆشیما دوای تەقینەوەکە
