ئەپۆلۆ ١٧
| ئەپۆلۆ ١٧ | |
|---|---|
| بە ئینگلیزی: Apollo 17 | |
 | |
| بەشێکە لە | بەرنامەی ئەپۆلۆ |
| ناو بە زمانی فەرمی | Apollo 17 |
| وڵات | ویلایەتە یەکگرتووەکانی ئەمریکا |
| لە پێش | Apollo 16 |
| ڕووداوە بەرچاوەکان | rocket launch، orbital activity، Moon landing، surface exploration، splashdown |
| خاڵی دەستپێک | Kennedy Space Center Launch Complex 39A |
| کەشتی | Apollo 17 Command and Service Module، Challenger |
| مووشەکی بەکارھاتوو | Saturn V |
| کارپێکەر | ناسا |
| ئەندامانی تیمی فڕۆکەوانی | یوجین سێرنان، Ronald Evans، Harrison Schmitt |
| بەرواری دەستپێکردن | ٧ی کانوونی یەکەمی ١٩٧٢ |
| Location of landing | ئۆقیانووسی ئارام |
| بەرواری نیشتنەوە | ١٩ی کانوونی یەکەمی ١٩٧٢ |
| Type of orbit | lunar orbit |
| Recovered by | USS Ticonderoga |
ئەپۆلۆ ١٧ یازدەیەمین گەشتبوو کە تێیدا مرۆڤ لەژێر بەرنامەی ئەپۆلۆدا چووە سەر مانگ و ھێشتا ئەم گەشتە دواھەمیین گەشتی مرۆڤە بۆ سەر مانگ. ئەم ئەرکە بە سامانێکی زۆری زانیاری زانستی و کۆکردنەوەی نزیکەی ١١٠ کیلۆگرام لە خاک و بەردی مانگ تەرخان کرابوو، تاوەکو یارمەتی زانایان بدا لە تێگەیشتنیان لە سروشتی مانگ لە ڕووی بنەچەیی و پەیوەندی بە زەوییەوە. ئەم فڕینەی ئەپۆلۆ ١٧ چەندین چاڵاکی ناوازەی تۆمارکرد وەک: درێژترین ڕێکردنی مانگ بە درێژایی ٢٣ کیلۆمەتر، گەورەترین بەکارھێنانی چڕی گالیسکەی مانگی و بەکارھێنانی لە جووڵەدا لەسەر مانگ بۆ کۆکردنەوەی نموونە و ناردنی بۆ زەوی لە ڕێگەی سێ گەشتی مانگی دەستکردەوە، گەڕانەوە بە گەورەترین بڕی نموونەی خاک و بەردی مانگ بە نزیکەی ٥٠ کیلۆگرام و درێژترین مانەوەی مرۆڤ لەسەر مانگ.[١]
دەستەی ئەپۆلۆ ١٧
[دەستکاری]
لە ١٣ ی ئابی ١٩٧١ دا پاش ماوەیەکی کورت لە کۆتایی ھاتنی گەشتی ئەپۆلۆ ١٥، ناسا ئەندامانی گەشتی ١٧ ی ئەپۆلۆی ناساند. بەپێی سیستەمی ھەڵبژاردنی دەستەی فڕینی ئەپۆلۆی ناسا، وا بڕیار درا دەستەی پشتیوانی ئەپۆلۆ ١٤، گەشتی ئەپۆلۆ ١٧ ئەنجام بدەن، ھاریسۆن شمیت، کاپتنی تاقمی ئەپۆلۆ ١٥، بە کاپتنی کەشتی ئاسمانی مانگی (شاللینگەر) دادەنرا. شمیت یەکێک بوو لە ئاسمانییە ھەڵبژاردراوەکانی ناسا لە ساڵی ١٩٦٥ دا، کە ھیچ کام لەو کەسانەی تا ئەو کاتە بەشداری گەشتە ئاسمانیەکانی ئەپۆلۆیان نەکردبوو. زانایانی ناسا جەختیان لەوە کردەوە کە شمیت یاوەری دوایین گەشتی ئەپۆلۆ دەکات لە جیاتی ئەنگل بۆ ئەوەی دەرفەتێک بدات بە توێژینەوەی زانستی بۆ دۆزینەوە و خوێندنی پێکھاتە و بنەچەی مانگ.[٢]
دەستەی یەدەگ
[دەستکاری]- ستیوارت ڕۆزا - گەورەی کەشتی سەرەکی
- چارڵز دیۆک - گەورەی مانگی دەستکرد
- جۆن یۆنگ - سەرکردە
ئەوان ئەندامی گەشتی ١٦ ی ئەپۆلۆن لە جیاتی ئەندامانی ئەپۆلۆ ١٥ بەھۆی ئابڕووچوونێک کە پێی دەگوترێت " ئابڕووچوونی پولی دارایی " کە ناسا پێی داون و ناوبانگیانی تێکدا.
دەستەی پاڵپشتی
[دەستکاری]
- ڕۆبێرت بارکەر: زانا لەدەستەی پاڵپشتیکارانی زانستی.
- گۆردن فۆلەرتن ئاسمانەوانی ھێزە ئاسمانییەکانی ئەمریکا.
- ڕۆبێرت ئاوفرمایەر:سەرھەنگی ئاسمانی لە ھێزە ئاسمانییەکانی ئەمریکا.
ئامادەکاری بۆ گەشت
[دەستکاری]لە نێوان تشرینی یەکەمی ١٩٧٠ تا حوزەیرانی ١٩٧١، مووشەکی ساتۆن ٥ لە کارگەکانییەوە گەیشتە سەنتەری بۆشایی ئاسمانی کەنەدی. کۆماندۆمۆدی CSM - 114، بە ناوی ئەمریکا، ھەروەھا لە ساڵی ١٩٧٢ لەگەڵ گالیسکەی مانگی - ١٢ گەیشتە سەنتەرەکە بە ناوی Challenger.
لە ٢٨ ی ئابی ١٩٧٢، ساتۆڕن ٥ لەسەر ئەو ئاسنە زەبەلاحەی کە وەک داڕێژە بۆی سازکرابوو دامەزرا
دەستەی پەیوەندی ڕاستەوخۆ لەلایەن ناوەندی کاپکۆم بۆ بۆشایی ئاسمانی لەگەڵ ئاسمانەوانەکان دەستنیشانکرا، لەکاتی فڕیندا سێ کەشتیوانی بەئەزموون یۆنگ و دیۆک و ڕۆزا لەگەڵ ھاوڕێیانی دەستەی یەدەگ کە پێک ھاتبوون لە، پارکەر، فولەرتۆن و ئۆفەر مایەری تیمی پشتگیری. ھەروەھا ئالان شپاردی ئەپۆلۆ ١٤، کین ماتینگلی لە ئەپۆلۆی ١٦ و جۆزێف ئالانی دەستەی پاڵپشتی زانستی دەستنیشان کران.[٣]
گەشتەکە
[دەستکاری]
دەرچوون لە ناوەندی کەنەدی بۆ بۆشایی ئاسمانی
[دەستکاری]لە ٧ی کانوونی یەکەمی ١٩٧٢ کاتژمێر ٥:٣٣ خولەک. یو تی سی، مووشەکی ساتۆڕن ٥ بە ھاوەڵی ئاسمانیناسان یوجین سێرنان، ڕۆناڵد ئیڤانس و ھاریسۆن شمیت دەستی پێکرد. بەپێی پلانەکە، وابڕیار بوو کە ساتۆڕن ٥ گەشتی ئەپۆلۆ١٧ لە کاتژمێر ٢:٥٣ UTC دەست پێ بکات، بەڵام ژماردنەوەکە بۆ ماوەی ٣٠ چرکە ڕاگیرا پێش ئەوەی کار بکات بەھۆی کارپێنەکەری کۆمپیوتەر، کە دەبوایە فشارەکانی ناو تانکی سووتەمەنی شللەی قۆناغی سێیەمی مووشەکەکەی بەرز بکردبایەوە ئەمەش بۆ چاککردنەوەی زیانەکان دوو کاتژمێر و نیو لە کارپێکردنی ئەو کارە دواخرا. دواتر ساتۆرن ٥ گەشتەکەی بۆ سەر مانگ دەستپێکرد، ئەم گەشتە یەکەم گەشت بوو کە لە کاتی گەشتەکانی ئەپۆلۆدا دەست پێکردنی دوا بکەوێت.
پەرینەوە بەرەو مانگ
[دەستکاری]لە ماوەی گەشتی ساتۆرن ٥ بۆ سەر مانگ، ئاسمانەوانەکان وێنەی بەناوبانگی زەوییان «کەلا شینەکە» گرت، کە نزیکەی ھەموو کیشوەری ئەفریقا و سەری جەمسەرەکانی زەوی پیشان دا.
نیشتنەوە لەسەر مانگ
[دەستکاری]
کەناری باشووری ڕۆژھەڵاتی دەریای سیریتیای سەر مانگ وەک شوێنی نیشتنەوەی تایبەت بۆ گالیسکەی مانگی ھەڵبژێردرا، نزیک بوو لە مۆنتێس تاوروس لە باشووری خۆراوا؛ کە نیشاندەری پەڵەیەکی ڕەنگ تاریکە لە نێوان سێ چیای بەرز، بەردە وەرگیراوەکان لە ناوچەیەک دا پێی دەڵێن تاوروس-لێترۆ گەشتەکانی پێشوو وێنەی وردی ئەو ناوچە تایبەتەیان پیشان دا و بەردی نزیک ئەو چیایانەی پیشان دا و زانایانی ناسا دەیانویست نموونە وەرگرن کە بتوانن پێکھاتە جیۆلۆجییەکانی ئەو شاخە مانگییانە ئاشکرا بکەن. ھەروەھا کەندەڵانێکی تاریک ھەیە کە باوەڕ وابوو گرکانێک بێت.
گالیسکەی مانگی
[دەستکاری]
گەشتی ئەپۆلۆ ١٧ گەشتێکی مانگی ی -J-class ە واتە کەشتییە ئاسمانییەکان یارمەتیان دەدەن بە شێوەیەکی ئازادانەتر لەسەر مانگ بجوڵێن و یارمەتیان بدەن لە ھەڵگرتنی ئامێرە قورسەکان و پاشکۆکانیان، ھەروەھا گەشتی دوورتر لەوەی کە کەشتییە ئاسمانییەکان دەتوانن بە پێ ئەنجامی بدەن ئەرکەکە توانی سێ ئەرکی گەڕان لەسەر مانگ تەواو بکات کە ٧٫٢ و ٧٫٦ و ٧٫٣ کاتژمێری خایاند و ئەرکی ئەپۆلۆ ١٧ نموونەی خاکی مانگی بە بڕی ١١٠٫٥ کیلۆیی ھێنایەوە بۆ سەر زەوی.
شمیدت و سێرنان لە ماوەی سێ ھەڵمەتیاندا نزیکەی ٥٠ کیلۆ لە نموونەی خاک و بەردی مانگیان کۆکردەوە و لە ناوچەی دۆڵی تاوروس- لێترو و لە ٣٤ کم لە ئۆتۆمبێلی مانگیی خۆیان دوورکەوتنەوە و خۆڵی پرتەقاڵییان دۆزییەوە، ھاوکات ئەو ئەرکە بە ئامێری گەورەی زانستی لەسەر مانگ جێبەجێ کرا وەک گالیسکەی مانگی کە تاوەکو ئێستا لەسەر مانگ ماوەتەوە. ئەپۆلۆ ١٧ دوا گەشتی مرۆڤ بوو بۆ سەر مانگ، وەبەرھێنانێک لە ئەنجامی چوار گەشتی کۆتایی ئەپۆلۆ و سێ گەشتەکەی سکایلاب، ھەروەھا ئەرکی تاقیکردنەوەی زانستیی ASTP ی ساڵی ١٩٧٥ بوو.
گەڕانەوە
[دەستکاری]سێرنان تا ئێستا دوایین مرۆڤە کە لەسەر مانگ پیاسەی کردووە سێرنان و شمیت تابلۆیەکیان بە جێھێشت بۆ یادگاری کە لەسەر نوسرابوو: «ئێستا مرۆڤ یەکەم گەڕانی مانگی ئەنجام دا. کانوونی یەکەمی ١٩٧٢ ئەو ڕۆحە ئاشتییەی کە ھێناومانن بۆ ئێرە لە ھەموو خەڵکی جیھاندا ڕەنگ دەداتەوە".
نیشتنەوە لەسەر زەریای ھێمن
[دەستکاری]ئەپۆلۆ ١٧ وەک باقی فرۆکەکانی ئەپۆلۆی ١٠ی پێشوو، ئەپۆلۆ ١٢، ئەپۆلۆ ١٣ و ئەپۆلۆ ١٤ لە ئۆقیانووسی ھێمن لە نزیک دوورگەی سۆمۆوە نیشتەوە. بە ھەلیکۆپتەرێکی ھێزی دەریایی ئەمریکا ھەڵگیرانەوە و گەیێندرانە کەشتی جەنگی یو ئێس ئێس تیکۆندێرۆگا، پاشان بۆ فڕۆکەخانەی تاڤۆنا لە دوورگەی سۆموا، لەوێ پێشوازییەکی گەرمییان لێکرا پاشان بە فڕۆکەیەکی تایبەت گواسترانەوە و گەیاندرانەوە بۆ ھۆنۆلولو و پاشان بۆ ھیوستن سێرنان ئاڵای چیکۆسلۆڤاکیای لەگەڵ خۆی برد بۆ سەر مانگ کە باوباپیرانی لە بنەڕەتدا خەڵکی چیکۆسلۆڤاکیا بوون و دوای گەڕانەوەی ئەو ئاڵایەی دا بە پەیمانگای فەلەکناسی لە شاری ئۆندرۆڤ کە لە ئێستادا سەر بە کۆماری چیکە.
ئەمانەش ببینە
[دەستکاری]سەرچاوەکان
[دەستکاری]- ^ «Apollo 17 Lunar Surface Journal: Mission Overview». www.hq.nasa.gov. لە ڕەسەنەکە لە ٢٧ی ئەیلوولی ٢٠٢٠ ئەرشیڤ کراوە. لە ٢٣ی نیسانی ٢٠٢١ ھێنراوە.
- ^ «Apollo 17 Landing Site Overview». www.lpi.usra.edu. لە ٢٣ی نیسانی ٢٠٢١ ھێنراوە.
- ^ «Extravehicular Activity». web.archive.org. ١٨ی تشرینی دووەمی ٢٠٠٤. لە ڕەسەنەکەوە ئەرشیڤ کراوە لە ١٨ی تشرینی دووەمی ٢٠٠٤. لە ٢٣ی نیسانی ٢٠٢١ ھێنراوە.
{{cite web}}: ڕاگرتنی شێوازی سەرچاوەی ١: bot: original URL status unknown (بەستەر)
بەستەرە دەرەکییەکان
[دەستکاری]- ئەپۆلۆ ١٧ لە Encyclopedia Astronautica
- ئەپۆلۆ١٧- یادگاریەکانی ئەپۆلۆ ڤیدیۆ
- ئەپۆلۆ ١٧ - زانست و ئەزموون
- شوێنی نیشتنەوەی ئەپۆلۆ لەسەر گوگل موون
- ئەیلوولی ١٩٧٣ وتارێکی ناشنال جوگرافیک
- ئەپۆلۆ ١٧ پەخشی تەلەڤیزیۆنی - ڤیدیۆی ApolloTV.net
