ئەلێکسی لیۆنۆڤ

ئەلێکسی لیۆنۆڤ
بە ڕووسی: Алексей Архипович Леонов
لەدایکبوون	٣٠ی ئایاری ١٩٣٤ Listvyanka، ڕووسیا
مردن	١١ی تشرینی یەکەمی ٢٠١٩(٢٠١٩-١٠-١١) (٨٥ ساڵ ژیاوە) Burdenko Main Military Clinical Hospital، ڕووسیا
دڵسۆزی	یەکێتیی سۆڤیەت
ھۆی مەرگ	شەکرە
شوێنی ناشتن	Federal Military Memorial Cemetery
ھاوسەر	Svetlana Pavlovna Dozenko
زمانی زگماکی	زمانی ڕووسی
زمانەکانی ئاخاوتن	زمانی ڕووسی
بواری کار	astronautics، Astronautics
پەروەردە	ئەکادیمیای ئەندازیاری هێزی ئاسمانی ژوکۆڤسکی، Kremenchuk flight college of National Aviation University
پلەی ئەکادیمی	Candidate of Technical Sciences
Astronaut mission	Voskhod 2، Soyuz 19
ئەندامی حیزبی	United Russia، پارتی کۆمۆنیستی یەکێتیی سۆڤیەت
پلەی سەربازی	Air Force major general
ئەندامی	fourth Civic Chamber of the Russian Federation، First group of Soviet cosmonauts
ڕووداوە بەرچاوەکان	extra-vehicular activity
دۆخی مافەکانی لەبەرگرتنەوە	ئەو کارانەی کە لە مافی چاپکردن و بڵاوکردنەوە پارێزراون
پێڕست	Q78868501
لە ویکیدراوە دەستکاریی زانیارییەکان بکە

ئەلێکسی ئارخیپۆڤیچ لیۆنۆڤ (بە ئینگلیزی: Alexei Arkhipovich Leonov [a] (٣٠ی ئایاری ١٩٣٤ – ١١ی تشرینی یەکەمی ٢٠١٩) گەردوونناس و فڕۆکەوانی سۆڤیەت و ڕووسی بووە، جەنەڕاڵی ھێزی ئاسمانی، نووسەر و ھونەرمەند بووە. لە ١٨ی ئازاری ١٩٦٥ بووە یەکەم کەس کە پیاسەیەکی بۆشایی ئاسمان ئەنجامدا، لە کاتی ئەرکی ڤۆسخۆد ٢ بۆ ماوەی ١٢ خولەک و ٩ چرکە لە کەپسولەکە دەرچوو. ھەروەھا ھەڵبژێردرا بۆ ئەوەی یەکەم کەسی سۆڤیەت بێت کە لەسەر مانگ بنیشێتەوە ھەرچەندە پڕۆژەکە ھەڵوەشایەوە.

لە تەممووزی ساڵی ١٩٧٥، لیۆنۆڤ فەرماندەیی کەپسوولی سۆیوزی کرد لە ئەرکی ئەپۆلۆ-سۆیوزدا، کە بۆ ماوەی دوو ڕۆژ لەگەڵ کەپسوولی ئەپۆلۆی ئەمریکی لە بۆشایی ئاسمان جێگیر بوو.

لیۆنۆڤ دووجار پاڵەوانی یەکێتی سۆڤیەت بووە (١٩٦٥، ١٩٧٥)، جەنەڕاڵێکی گەورەی فڕۆکەوانی بووە (١٩٧٥)، براوەی خەڵاتی دەوڵەتی یەکێتی سۆڤیەت بووە (١٩٨١)، ئەندامی ئەنجومەنی باڵای پارتی ڕووسیای یەکگرتوو بووە (٢٠٠٢–٢٠١٩).

ژیانی سەرەتایی و خزمەتی سەربازی

لیۆنۆڤ لە ٣٠ی ئایاری ١٩٣٤ لە شاری لیستڤیانکا لە شاری سیبیریای ڕۆژاوا لە SFSR ی ڕووسی لە خێزانێکی ڕووسی لەدایکبووە. باپیرەی بەھۆی ڕۆڵی لە شۆڕشی ساڵی ١٩٠٥ی ڕووسیادا ناچار بوو ڕووی لە سیبیریا کردبوو. ئەلێکسی ھەشتەمی نۆ منداڵ بوو کە لە ژیاندا ماون و لە née یەڤدۆکیای لەدایکبوون سۆتنیکۆڤا و ئارخیپ. باوکی کارەباچی و کانگەر بووە.

لە ساڵی ١٩٣٦ باوکی دەستگیرکرا و بە «دوژمنی گەل» ناسێندرا. لیۆنۆڤ لە ژیاننامەی خۆیدا نووسیویەتی: «ئەو تەنیا نەبووە: زۆرێک دەستگیر دەکران. ئەوە بەشێک بوو لە ھەوڵێکی ویژدانی دەسەڵاتداران بۆ بنبڕکردنی ھەر کەسێک کە سەربەخۆیی یان ھێزی کارەکتەری زۆری نیشان دابێت. ئەمانە ساڵانی پاکتاوکردنی ستالین بوون. زۆرێکیان لەناو گولاگە دوورەکاندا ون بوون و جارێکی دیکە نەبینرانەوە.»

خێزانەکە لەگەڵ یەکێک لە خوشکە خێزاندارەکانی لە شاری کیمێرۆڤۆ نیشتەجێ بوون. باوکی دوای ئازادکردنی پەیوەندی بە خێزانەکەوە کردەوە لە شاری کێمێرۆڤۆ. قەرەبووی زیندانیکردنی ناڕەوای بۆ کرایەوە. لیۆنۆڤ ھونەری وەک ڕێگەیەک بۆ دابینکردنی خۆراکی زیاتر بۆ خێزانەکە بەکارھێنا. دەستی بە کاری ھونەری کردووە بە کێشانی گوڵ لەسەر فڕنەکان و دواتر دیمەنی سروشتی لەسەر کانڤاسەکان نەخشاندووە.

حکوومەتی سۆڤیەت ھانی ھاووڵاتیانی خۆی دا بچنە پرۆسیای داگیرکراوی سۆڤیەت، بۆیە لە ساڵی ١٩٤٨ خێزانەکەی ڕوویان لە کالینینگراد کرد. لیۆنۆڤ لە ساڵی ١٩٥٣ خوێندنی ناوەندی (ژمارە ٢١)ی تەواو داواکاری پێشکەش کرد بۆ ئەکادیمیای ھونەر لە شاری ڕیگا لە لاتڤیا، بەڵام بەھۆی زۆری تێچووی خوێندنەوە بڕیاریدا بەشداری نەکات. لیۆنۆڤ بڕیاریدا پەیوەندی بە قوتابخانەیەکی ئامادەکاری فڕینی ئوکراینا بکات لە شاری کرێمنجوگ. یەکەم گەشتی تاکەکەسی لە مانگی ئایاری ساڵی ١٩٥٥ ئەنجامدا. لەکاتێکدا لیۆنۆڤ بە خوێندنی نیوەکاتی لە ڕیگا خۆی بە خولیای ھونەردا دەبەخشێت، دەستی بە خولێکی پێشکەوتووی دوو ساڵە کرد بۆ ئەوەی ببێتە فڕۆکەوانی فڕۆکەوانی جەنگی لە قوتابخانەی فڕۆکەوانانی ھێزی ئاسمانی باڵای چوگێڤ لە SSRی ئوکراینا.

لە ٣٠ی تشرینی یەکەمی ١٩٥٧ لیۆنۆڤ بە بڕوانامەی ڕێزلێنانی دەرچووە و وەک نەقیب لە فەوجەکەی ١١٣ی فڕۆکەوانی پەرەشوت دامەزرا، کە بەشێک بوو لە فرقەی ١٠ی فڕۆکەوانی ئەندازیاری لە سوپای ئاسمانی ٦٩ لە کیێڤ. لە ١٣ی کانوونی دووەمی ١٩٥٩ لەگەڵ سڤێتلانا پاڤلۆڤنا دۆزنکۆ ھاوسەرگیری دەکات. ڕۆژی دواتر ڕووی لە ئەڵمانیای ڕۆژھەڵات کرد بۆ ئەرکە نوێیەکەی لەگەڵ فەوجەکەی ٢٩٤ی سیخوڕی لە سوپای ئاسمانی 24.

• 
  تیمی ئەپۆلۆ-سۆیوز لە ساڵی ١٩٧٥
• 
  دەستگرتنە مێژوویییەکەی نێوان لیۆنۆڤ و تۆم ستافۆرد
• 
  لیۆنۆڤ (چەپ) لەگەڵ دێک سلایتۆن لە کەشتی ئاسمانی سۆیوز

سەرچاوەی زیاتر

• Burgess، Colin؛ Hall، Rex (٢٠٠٩). The First Soviet Cosmonaut Team: Their Lives and Legacies. Springer Science & Business Media. ژپنک ٩٧٨-٠-٣٨٧-٨٤٨٢٤-٢.
• Dicati، Renato (١٠ی کانوونی دووەمی ٢٠١٧). Stamping the Earth from Space (بە ئینگلیزی). Springer. ژپنک ٩٧٨-٣-٣١٩-٢٠٧٥٦-٨.
• French، Francis؛ Burgess، Colin (٢٠٠٧). Into That Silent Sea: Trailblazers of the Space Era, 1961–1965. University of Nebraska Press. ژپنک ٩٧٨-٠-٨٠٣٢-٢٦٣٩-٥.
• Hall، Rex؛ Shayler، David (٢٠٠٣). Soyuz: A Universal Spacecraft. London: Springer. ژپنک ٩٧٨-١-٨٥٢٣٣-٦٥٧-٨. OCLC ٨٤٠٣٧٩٣٦٥.
• Harland، David M.؛ Catchpole، John E. (٦ی شوباتی ٢٠٠٢). Creating the International Space Station (بە ئینگلیزی). Springer. ژپنک ٩٧٨-١-٨٥٢٣٣-٢٠٢-٠.
• Ritchie، Eleanor H. (١٩٨٤). Astronautics and Aeronautics, 1976: A Chronology. NASA.
• Scott، David؛ Leonov، Alexei (٢٠٠٤). Two Sides of the Moon: Our Story of the Cold War Space Race. with Christine Toomey. New York: St. Martin's Griffin. ژپنک ٩٧٨-٠-٣١٢-٣٠٨٦٦-٧.

زیاتر بخوێنەوە

• Leonov، Alexey Arkhipovich؛ Sokolov، Andreĭ K (١٩٦٧). Zhdite Nas, Zvezdy: The Stars Are Awaiting Us Ждите Нас, Звезды (National government publication) (بە ڕووسی و ئینگلیزی). Мол. Гвардия (Mol. Gvardii︠a︡)Moscow. OCLC ٨٩٦٢١٦٣.
• Rincon، Paul؛ Lachmann، Michael (١٣ی تشرینی یەکەمی ٢٠١٤). BBC News https://web.archive.org/web/20141015060353/http://www.bbc.co.uk/news/special/2014/newsspec_9035/index.html. لە ڕەسەنەکە لە ١٥ی تشرینی یەکەمی ٢٠١٤ ئەرشیڤ کراوە. لە ١٩ی تشرینی یەکەمی ٢٠١٤ ھێنراوە. {{cite web}}: پارامەتری |title= ونە یانیش واڵایە (یارمەتی)
• "Testing of rocket and space technology – the business of my life" Events and facts – A. I. Ostashev, Korolyov, 2001.New Page 1;
• "Rockets and people" – B. E. Chertok, M: "mechanical engineering", 1999. ISBN 5-217-02942-0 (ڕووسی)
• "Bank of the Universe" – edited by Boltenko A. C. , Kyiv, 2014. , publishing house "Phoenix", ISBN 978-966-136-169-9
• A.I. Ostashev, Sergey Pavlovich Korolyov – The Genius of the 20th Century — 2010 M. of Public Educational Institution of Higher Professional Training MGUL ISBN ٩٧٨-٥-٨١٣٥-٠٥١٠-٢.
• S. P. Korolev. Encyclopedia of life and creativity – edited by C. A. Lopota, RSC Energia. S. P. Korolev, 2014 ISBN 978-5-906674-04-3

بەستەرە دەرەکییەکان

• ڤیدیۆیەکی گەشتەکەی بۆ بۆشایی ئاسمان
• ئەرکی ڤۆسخۆد ٢ سەردانی کرایەوە
• ھونەری زانستی خەیاڵی لەلایەن لیۆنۆڤ و سۆکۆلۆڤەوە. گەلەرییەکی بەرفراوان، لەگەڵ تێبینی. (ڕووسی)
• ماڵپەری فەرمی ئیدارەی شار بایکنور – ھاووڵاتیانی فەخری بایکنور
• ئەلێکسی لیۆنۆڤ، گەشتکەری بۆشایی ئاسمان, فیلمی ڤلادیمێر کۆزلۆڤ، فەرەنسا-ڕووسیا، ٢٠١١