حیزبی کۆمۆنیستی تورکیا (مارکسیست-لێنینیست)

لە ئینسایکڵۆپیدیای ئازادی ویکیپیدیاوە
حیزبی کۆمۆنیستی تورکیا (مارکسیست-لێنینیست)
تەکەپە-مەلە
دامەزرێنەرئیبراھیم کایپاککایا
سیکرێتێی گشتی١- ئیبراھیم کایپاککایا
٢- سلێمان جیھان
٣- کازیم چەلیک
٤- مەحمەت دەمیرداغ
٥- نەناسراو (ئێستاکە)
دامەزراندن٢٤ی نیسانی ١٩٧٢
جیابووەتەوە لەپارتی کرێکار و وەرزێرە شۆڕشگێڕەکانی تورکیا
شوێنگەی سەرەکی تورکیا، باکووری کوردستان
ڕۆژنامەکۆمۆنیست
ڕزگاریی کرێکاران و وەرزێران
باڵی سەربازیئەرتەشی ڕزگارکەری کرێکاران و وەرزێرانی تورکیا (تیککۆ)
باڵی ژنانڕێکخراوەی ژنانی کۆمۆنیست
باڵی لاوانیەکێتیی لاوانی مارکسیست-لێنینیستی تورکیا
ئایدۆلۆژیاکۆمۆنیزم
مارکسیزم-لێنینیزم-ماوئیزم
شوێنی سیاسیچەپگری ڕادیکال
ئینتیمای نیشتمانیبزۆتنەوەی شۆڕشی یەکگرتووی گەلان (جاران)[١][٢]
ئینتیمای نێودەوڵەتیکۆبوونەوەی ناونەتەوەییی پارتی و ڕێکخراوە مارکسیست-لێنینیستەکان (ھەواڵنامەی ناونەتەوەیی)
لیوای ئازادیی ناونەتەوەیی
ماڵپەر
tkpml.com
ئاڵای حیزب

حیزبی کۆمۆنیستی تورکیا (مارکسیست-لێنینیست) (بە تورکی: Türkiye Komünist Partisi-Marksist-Leninist, TKP-ML) ناسراو بە تەکەپە-مەلە پارتێکی ماویستی سەربزێو لە تورکیایە کە دژ بە حکۆمەتی ئەو وڵاتە خەریکی شەڕی گەلە. ئەم پارتە لە ساڵی ١٩٧٢دا دامەزراوە و ئیبراھیم کایپاککایا دامەرێنەری بووە. دامەزرێنەرانی حیزبی کۆمۆنیستی تورکیا (مارکسیست-لێنینیست) ئەندامانی پێشووی پارتی شۆڕشگێڕی کرێکاران و وەرزێرانی تورکیا بوون کە بڕوایان بە خەباتی چەکدارانی بوو.

حیزبی کۆمۆنیستی تورکیا (مارکسیست-لێنینیست) ئەندامی کۆبوونەوەی ناونەتەوەییی پارتی و ڕێکخراوە مارکسیست-لێنینیستەکان (ھەواڵنامەی ناونەتەوەیی)یە. حکۆمەتی تورکیا ئەم پارتیە لە پێڕستی ڕێکخراوە تێرۆریستییەکانی خۆی داناوە.

ڕێکخستن[دەستکاری]

تیککۆ
TİKKO
ئەرتەشی ڕزگارکەری کرێکاران و وەرزێرانی تورکیا
بەشدار لە تۆندوتێژیی سیاسی لە تورکیا (٨٠-١٩٧٦)، سەربزێویی ماوئیستی لە تورکیا، شەڕی ناوخۆیی سووریا
ئایدۆلۆژیاکۆمۆنیزم
مارکسیزم-لێنینیزم-ماوئیزم
سەرکردەکانعەلی حەیدەر ییلدیز (سەرکردە)
نووبار ئۆزانیان 
ناوچەی
ئۆپەراسیۆنەکان
تورکیا، ڕۆژاوای کوردستان
بەشێکە لەحیزبی کۆمۆنیستی تورکیا (مارکسیست-لێنینیست)
ھاوپەیمانان بزۆتنەوەی شۆڕشی یەکگرتووی گەلان
دوژمنان تورکیا
سوپای ئازادی سووریا (پشتیوانیکراوی تورکیا)
دەوڵەتی ئیسلامی لە عێراق و شام
جەنگەکان/شەڕەکانسەربزێویی ماوئیستی لە تورکیا
گەمارۆی کۆبانی
شەڕی مەنبج
ھێرشی ئەلھەول ٢٠١٥
ھێرشی شەددادێ ٢٠١٦
ھەڵمەتی ڕەققە ٢٠١٧-٢٠١٦ ھێرشی سەربازیی تورکیا بۆ سەر عەفرین

باڵی چەکداری ئەم پارتیە ناوی ئەرتەشی ڕزگارکەری کرێکاران و وەرزێرانی تورکیا (بە تورکی: Türkiye İşci ve Köylü Kurtuluş Ordusu, TİKKO) یە.

ڕێکخراوەی لاوانی پارتیەکەیش یەکێتیی لاوانی مارکسیست-لێنینیستی تورکیا (بە تورکی: Türkiye Marksist Leninist Gençlik Birliği, TMLGB) یە.

مێژوو[دەستکاری]

بەدوای خۆتێوەردانی سەربازیی ساڵی ١٩٧١ لە تورکیا، حکۆمەتی تورکیا دەستیکرد بە سەرکوتکردنی بزووتنەوەی کۆمۆنیستی لە ئەو وڵاتەدا. کایپاککایا و چەند کەس لە ھاوکارانی دەستبەسەر کران. لە ساڵی ١٩٧١ کایپاککایا لە زیندانی ئامەد و لە ژێری ئەشکەنجەدا کوژراو و دەمودەزگای پارتیەکە لە کار کەوت.

حیزبی کۆمۆنیستی تورکیا (مارکسیست-لێنینیست) لە نێوان ساڵانی ١٩٧٣ تا ١٩٧٨ لەنوێ رێکخراو. یەکەمین کۆنگرەی تەکەپە-مەلە لە ساڵی ١٩٧٨ و دووھەمین کۆنگرەیش لە ساڵی ١٩٨١ بەستراو. بەدوای کۆنگرەی دووھەم پارتیەک بە ناوی پارتی بۆلشێڤیک (تورکیا و باکووری کوردستان) لقخواردنەوەی خۆی ڕایگەیاند.

ئەمە نە یەکەمین و نە دواھەمین لقخواردنەوە لەم پارتیە بوو. پارتی کۆمۆنیستی تورکیا/مارکسیست-لێنینیست - بزووتنەوە (تەکەپە/مەلە-بزووتنەوە) لە ساڵی ١٩٧٦ و لە دەورەی نوێسازی لەم پارتیە لقیخواردبوو. لقخواردنەوەکانی دیکە بەدوای کۆنگرەی دووھەم بریتین لە: پارتی کۆمۆنیستی تورکیا/مارکسیست-لێنینیست - پرۆلتاریای شۆڕشگێڕ (١٩٨٧)، پارتی کۆمۆنیستی تورکیا/مارکسیست-لێنینیست - ناوەندی پارتی ماویست (١٩٨٧)، و ھەروەھا پارتی کۆمۆنیستی ماویست (١٩٩٤).

لە ساڵی ٢٠٠٧دا، بەپێی فەرمانگەی ئۆپراسیۆنەکان و دژەتیرۆریسمی بەڕێوەبەرایەتیی گشتیی ئاسایش، ناوی حیزبی کۆمۆنیستی تورکیا (مارکسیست-لێنینیست) لە پێڕستی ١٢ ڕێکخراوی تیرۆریست لە تورکیا زێدە کرا.[٣]

چالاکییەکان[دەستکاری]

پەڕگە:1. -Mai-Demonstration Berlin 2005 (3).jpg
مانشێتی تەکەپە-مەلە لە خۆپیشاندانی ڕۆژی جیھانیی کرێکاران لە بەرلین، ١ی ئایاری ٢٠٠٥.

حیزبی کۆمۆنیستی تورکیا (مارکسیست-لێنینیست) لە ڕۆژی ١٧ی ئایاری ١٩٨٥ بەشی ھەواڵی ئێوارەی تلەڤیزیۆنی تورکیای لە کار خست و بە لەبریدانانی دەنگی ھەواڵەکە، پەیامێک بۆ ملیۆنان بینەرانی تلەڤیزیۆن بڵاو کرد.[٤]

لە ڕۆژی ٢٩ی حوزەیرانی ٢٠١٠، دوو گەریلای ئەرتەشی ڕزگارکەری کرێکاران و وەرزێرانی تورکیا (تیککۆ) لە چیاکانی دێرسم بە دەستی ھێزەکانی حکۆمەتی تورکیا کوژراون.

لە ڕۆژی ٢ی شوباتی ٢٠١١، پێنج گەریلای تیککۆ لە دێرسم لە ژێری ھەرەس ماون و کوژراون.[٥][٦]

لە ڕۆژی ٢٦ی تەممووزی ٢٠١٣ گەریلاکانی تیککۆ، باڵەخانەی سەرپەرشتیی کارخانەی ھیدرۆئێلیکتریکی کارەبایان لە پارێزگای دێرسم تەقاند.[٧]

لە ڕؤژی ١٤ی ئازاری ٢٠١٤، گەریلاکانی تیککۆ ھێرشیان برد بۆ وێستگەیەکی پۆلیس لە دێرسم. تەکەپە-مەلە ڕاگەیاند کە ھێرشەکە لە تۆڵەسەندنەوەی مردنی بەرکین ئەلڤان بووە.[٨][٩]

لە ساڵی ٢٠١٦، ڕێکخراوەکە کەسێک بە ناوی ئەرکان دۆغانی ڕفاند و کۆشت.[١٠]

شەڕ دژ بە داعش[دەستکاری]

حیزبی کۆمۆنیستی تورکیا (مارکسیست-لێنینیست) لە ساڵی ٢٠١٤ گرووپێک لە شەروانانی خۆی ڕەوانەی ڕۆژاوای کوردستان کرد تا لە شەڕی دژ بە داعش لە کوردەکان و کەمینەکانی دیکە لە کۆبانی پاڵپشتی بکەن. لەو کاتە، گرووپەکە چالاکانە پەروەردە کراوە و لە کەمینەکان لە شەڕی دژ بە گرووپە توندڕۆەکان پشتیوانی کردووە.

لە ڕۆژی ٢٥ی ئازاری ٢٠١٦، بارەگای فەرماندەریی تەکەپە-مەلە لە سەریکانی بە مۆتۆرسیکلێتێکی بۆمبڕێژکراو تەقیندراو کە بوو بە ھۆکاری برینداربوونی ٢ کەس و زیانلێدان بە دوو بارەگا.[١١][١٢]

لە ڕؤژی ١٤ی ئابی ٢٠١٧، فەرماندەیەکی پارتیەکە بە ناوی نووبار ئۆزانیان لە شەڕی دژ بە داعش کوژراو. ئۆزانیان شەڕوانانی ئینتەرناسییۆنالیستی کورد، تورک، ئەرمەنی، عەرەب، فەلەستینی، یۆنانی، کەنەدایی، سەردینیایی، بەلجیکی و فەڕەنسی دژ بە داعش و گرووپە ئیسلامییەکانی دیکە پەروەردە دەکرد.

لە ساڵی ٢٠١٨، تیرۆریستەکانی داعش ھەوڵیان دا تا بە مینڕێژکردنی جادەکانی بارەگای فەرماندەریی حیزبی کۆمۆنیستی تورکیا (مارکسیست-لێنینیست)، ئەندامانی پارتیەکە بکۆژن، بەڵام زیانێک بە کەسێک نەگەیشت.

بەپێی ھەواڵی چەند سەرچاوە، چەند فەرماندەری بەرجەستەی پارتیەکە لە شەڕی دژ بە داعش لە ساڵی ٢٠١٤ کوژراونەتەوە.

ئەندامەکانی[دەستکاری]

ئەمانەش ببینە[دەستکاری]

سەرچاوەکان[دەستکاری]

  1. ^ ئاژانسی ھەواڵی فرات: بزووتنەوەیەکی شۆڕشگێڕی گەلان لە پێناوی خەباتی ھاوبەش پێکھات (بە ئینگلیزی)، نووسراو لە ١٢ی ئازاری ٢٠١٦؛ سەردان لە ١٦ی تەممووزی ٢٠١٩.
  2. ^ ڕزگاریی کرێکاران و وەرزێران: ڕاگەیاندنامەی پارتی ئێمە حیزبی کۆمۆنیستی تورکیا (مارکسیست-لێنینیست) سەبارەت بە بۆچوونی پەسەندکراو لەبابەتی «بزۆتنەوەی شۆڕشی یەکگرتووی گەلان»، ڕووی قسە بە ڕێکخراوە و پارتیە برادەرانەی ناونەتەوەییە (بە ئینگلیزی)، نووسراو لە ١٦ی تشرینی دووەمی ٢٠١٧؛ سەردان لە ١٦ی تەممووزی ٢٠١٩.
  3. ^ پۆلیسی تورکیا: ڕێکخراوە تیرۆریستیانەیک کە چالاکیان بەردەوامە؛ سەردان لە ١٦ی تەممووزی ٢٠١٩.
  4. ^ جیھانێک بۆ سەرکەوتن، ١٩٨٥، تەکەپە-مەلە بەشی ھەواڵی ٨ی ئێوارەی بە ھەڵمەتی شەپۆلی ھەوایی لە کار خست.
  5. ^ بۆلتەنی میدیایی: ڕووی قسە بە میدیا و ھزری گشتییە: پێنج ئەندامی حیزبی کۆمۆنیستی تورکیا (مارکسیست-لێنینیست) لە دێرسم شەھید بوون، نووسراو لە نیسانی ٢٠١١؛ سەردان لە ١٦ی تەممووزی ٢٠١٩.
  6. ^ کاساما: تورکیا: پێنج شەڕوانی کۆمۆنیست لە ژێری ھەرەس ماون و کوژراون، نووسراو لە ٢٣ی نیسانی ٢٠١١؛ سەردان لە ١٦ی تەممووزی ٢٠١٩.
  7. ^ بیانێت: ڕێکخەری کارخانەی ھیدرۆئێلیکتریکی کارەبا بە بۆمبێک تەقیندراو (بە ئینگلیزی)، نووسراو لە ٢٣ی تەممووزی ٢٠١٣؛ سەردان لە ١٦ی تەممووزی ٢٠١٩.
  8. ^ بەستانووچە: تیککۆ بۆ بەرکین ئەلڤان تۆڵە دەسینێتەوە (بە تورکی)، نووسراو لە ١٧ی ئازاری ٢٠١٤؛ سەردان لە ١٦ی تەممووزی ٢٠١٩.
  9. ^ کایپاککایاھابەر: تەکەپە-مەلە و تیککۆ بۆ یەکێک لە گەریلاکانیان بە ناوی بەرکین ئەلڤان تۆڵە دەسیننەوە (بە تورکی)، نووسراو لە ١٧ی ئازاری ٢٠١٤؛ سەردان لە ١٦ی تەممووزی ٢٠١٩.
  10. ^ کارار: تیرۆریستەکانی تەکەپە-مەلە و تیککۆ ئەرکان دۆغان کەسەڕفێندراوەکەیان لە دێرسم کوشت (بە تورکی)، نووسراو لە ٢٢ی تەممووزی ٢٠١٦؛ سەردان لە ١٦ی تەممووزی ٢٠١٩.
  11. ^ سیگنال فایەر: دەوڵەتی ئیسلامی بە بۆمب ھێرشی کرد بە بارەگای فەرماندەریی تەکەپە-مەلە و تیککۆ لە سەریکانی (بە ئینگلیزی)، نووسراو لە ٢٨ی ئازاری ٢٠١٦؛ ٢٩ی ئابی ٢٠١٩ لە وەیبەک مەشین، ئەرشیڤ کراوە. سەردان لە ١٦ی تەممووزی ٢٠١٩.
  12. ^ ھاوارنیوز: ھێرش بە بۆمب لەسەری تەکەپە-مەلە و تیککۆ (بە تورکی)، نووسراو لە ٢٦ی ئازاری ٢٠١٦؛ سەردان لە ١٦ی تەممووزی ٢٠١٩.

بەستەرە دەرەکییەکان[دەستکاری]