بۆ ناوەڕۆک بازبدە

ئیتیۆپیا

لە ئینسایکڵۆپیدیای ئازادی ویکیپیدیاوە
(لە ئەتیۆپیاەوە ڕەوانە کراوە)
کۆماری دیموکراتی فیدراڵی ئیتۆپیا
የኢትዮጵያ ፌዴራላዊ
ዲሞክራሲያዊ ሪፐብሊክ

ye-Ītyōṗṗyā Fēdēralāwī Dīmōkrāsīyāwī Rīpeblīk
سروود: Wodefit Gesgeshi, Widd Innat Ityopp'ya
("March Forward, Dear Mother Ethiopia")
شوێنی ئیتۆپیا
پایتەخت
و گەورەترین شار
ئادیس ئابابا
9°1.8′N 38°44.4′E / 9.0300°N 38.7400°E / 9.0300; 38.7400
زمانە فەرمییەکان ئەمھاری[١]
زمانە ناوچەییەکان زمانە فەرمییەکان و گرووپە ڕەگەزییەکانی تر بەپێی ناوچەکان.
گرووپە ڕەگەزییەکان 
  • ئۆرۆمۆ ٣٤٫٥٪
  • ئەمھارا ٢٦٫٩٪
  • سۆماڵی ٦٫٢٪
  • تیگرایی ٦٫١٪
  • سیداما ٤٫١ ٪
  • گوراگی ٢٫٥٪
  • وێلایتا ٢٫٣٪
  • ھادییە ١٫٧٪
  • ئافار ١٫٧٪
  • گامۆ ١٫٥٪
  • گیدیۆ ١٫٣٪
  • ھیتر ١١٫٣٪[٢]
  • ناوی هاووڵاتی ئیتۆپی
    دەوڵەت Federal پەڕلەمانی فیدراڵی1
     -  سەرۆک گیرما وۆلدێ-جیۆرجس
     -  سەرۆک وەزیران مێلیس زێناوی
    دامەزراندن
     -  شانشینی ئاخووم ٩٨٠ پێش‌زایین 
     -  ئیپمراتۆری ئیتۆپیا ١١٣٧ 
     -  ڕەوشی ئێستا ١٩٩١ 
    ڕووبەر
     -  سەرجەم ١٬١٠٤٬٣٠٠ کیلۆمەتری چوارگۆشە (27th)
    ٤٢٦٬٣٧١ مایلی چوارگۆشە 
     -  ئاو (%) ٠٫٧
    ژمارەی دانیشتوان
     -  بەراوردی ٢٠١١ 82,101,998[٣] (14th)
     -  سەرژمێریی ٢٠٠٧ ٧٣٬٩١٨٬٥٠٥ 
     -  چڕی ٧٤ کەس لە کیلۆمەتری چوارگۆشە (123rd)
    ١٩٤کەس لە مایلی چوارگۆشە
    GDP (PPP) بەراوردی ٢٠١١
     -  سەرجەم $94.598 billion[٤] 
     -  سەرانە $1,089[٤] 
    GDP (nominal) بەراوردی ٢٠١٠
     -  سەرجەم $29.717 billion[٤] 
     -  سەرانە $350[٤] 
    Gini (١٩٩٩–٠٠) ٣٠ (medium
    HDI (٢٠١٠) increase 0.328 (low) (١٥٧th)
    دراو بیڕ (ETB)
    ناوچەی کاتی EAT (UTC+٣)
     -  ھاوین (DST) not observed (UTC+٣)
    لای لێخوڕین ڕاست
    پاوانی ئینتەرنێت .et
    کۆدی تەلەفۆن ٢٥١
    1 According to The Economist in its Democracy Index, Ethiopia is a "hybrid regime", with a dominant-party system led by the Ethiopian People's Revolutionary Democratic Front.
    2 Rank based on 2005 population estimate by the United Nations.

    ئەسیوبیا یان ئیتیۆپیا، بە فەرمی کۆماری دیموکراتیی فیدراڵی ئیتیۆپیا وڵاتێکە لە کیشوەری ئەفریقا. پایتەختی ئەم وڵاتە شاری ئادیس ئابابایە، وڵاتێکی دەورەدراوە لە قۆچی ئەفریقا، بەرەو باکوور سنووردارە لەگەڵ ئێریتریا و جیبووتی، بەرەو باکووری باکوور سنووردارە لەگەڵ سۆماڵیلاند[ئ][./ئیتیۆپیا#cite_note-6 [lower-alpha 1]]، بەرەو ڕۆژھەڵات سنووردارە لەگەڵ سۆماڵیا، بەرەو باشووور سنووردارە لەگەڵ کینیا، بەرەو ڕۆژاوا لەگەڵ سوودانی باشوور سنووردارە و بەرەو باکووری ڕۆژاوا لەگەڵ سوودان سنووردارە، تەواوی ڕێژەی خاکەکەی ١ ملیۆن و ھەزار کلیۆمەتر چوارگۆشەیە و ١١٧ ملیۆن دانیشتووی ھەیە و یەکێکە لە ١٢ وڵاتە چڕەکانی لە جیھان و دووەم وڵاتە لە ئەفریقا لەڕووی چڕی دانیشتووان.[٦][٧][٨]

    ئایین

    [دەستکاری]

    ٤٣٪ ئۆرسۆدۆکس، ٣٥٪ ئیسلام (سوننە)، ١٨٪ پرۆتێستانت، ٤٪ ئەوانی تر.[٩]

    تێبینیەکان

    [دەستکاری]

    سەرچاوەکان

    [دەستکاری]
    1. ^ «Ethiopian Constitution». Article 5 Ethiopian constitution. APAP. لە ڕەسەنەکە لە ٤ی ئازاری ٢٠١٢ ئەرشیڤ کراوە. لە 3 December 2011 ھێنراوە. {{cite web}}: نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە: |accessdate= (یارمەتی); پارامەتری نەناسراوی |deadurl= چاوپۆشیی لێ کرا (|url-status= پێشنیار کراوە) (یارمەتی) ٤ی ئازاری ٢٠١٢ لە وەیبەک مەشین، ئەرشیڤ کراوە.
    2. ^ CIA – Ethiopia – Ethnic groups ٦ی کانوونی دووەمی ٢٠١٩ لە وەیبەک مەشین، ئەرشیڤ کراوە.. Cia.gov. Retrieved on 2012-03-03.
    3. ^ Central Statistical Agency of Ethiopia. Central Statistical Agency of Ethiopia ١٥ی شوباتی ٢٠١٢ لە وەیبەک مەشین، ئەرشیڤ کراوە.
    4. ^ ئ ا ب پ «Ethiopia». International Monetary Fund. لە 2011-04-21 ھێنراوە.
    5. ^ Adopted by the Security Council at its 6127th meeting (ed.). «Resolution 1872 (2009)» (PDF). UN.{{cite web}}: ڕاگرتنی شێوازی سەرچاوەی ١: ناوە ژمارەیییەکان: editors list (بەستەر)
    6. ^ «Population Projections for Ethiopia 2007–2037». www.csa.gov.et. لە ڕەسەنەکە لە ٣ی ئابی ٢٠٢٠ ئەرشیڤ کراوە. لە 25 September 2020 ھێنراوە. {{cite web}}: زیاتر لە یەک دانە لە |ناونیشانی ئەرشیڤ= و |archive-url= دیاری کراوە (یارمەتی); نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە: |access-date= (یارمەتی)
    7. ^ «"World Population prospects – Population division"». population.un.org. United Nations Department of Economic and Social Affairs, Population Division. لە November 9, 2019 ھێنراوە. {{cite web}}: نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە: |access-date= (یارمەتی)
    8. ^ «"Overall total population" – World Population Prospects: The 2019 Revision» (xslx). population.un.org (custom data acquired via website). United Nations Department of Economic and Social Affairs, Population Division. لە November 9, 2019 ھێنراوە. {{cite web}}: نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە: |access-date= (یارمەتی)
    9. ^ بەختیاری, سەعی (1393 هەتاوی). جوگرافیا. تاران، شەقامی ئینقلاب .: مووسسەی جوگرافیاییو کارتۆگرافی گیتاناسی. pp. ۹۶. ISBN 978-964-342-431-2. {{cite book}}: Check date values in: |year= (help)



    ھەڵەی ژێدەرەکان: تاگەکانی <ref> بۆ گرووپێک بەناوی «kurdish-alpha» ھەن، بەڵام ھیچ تاگێکی ھاوتای <references group="kurdish-alpha"/> نەدۆزرایەوە