ئێسپێرانتۆ

ئاڵای زمانی ئێسپێرانتۆ

ئێسپێرانتۆ بەناوبانگترین و کارامەترین زمانی نێوەنەتەوەیی دەستکردە کە بۆ یەکگرتووکردنی زمانەکانی هەموو خەڵکی دنیادا درووست کراوە بە ئامانجی ئەوەی کە ببێتە زمانێکی دووەهەم بۆ ھەموو کەس لە جیھاندا. ئەم زمانە لە ساڵی ١٨٨٧ زایینیدا لە لایەن لودۆڤیگ لازارۆس زامێنھۆفـی پۆڵەندی بە ئایین جولەکە دروستکراوە. زامێنھۆف سەرەتا زمانەکەی ناونا 'La Internacia Lingvo' کە بەواتای (زمانە نێودەوڵەتیەکە) بوو، بەڵام ھەر زوو خەڵک بە ناوی ئێسپێرانتۆ ناسیان کە بەواتای (ئەو کەسەی کە ھیواخوازە)یە.

ئاخێوەرانی ئەم زمانە بەسەر ھەموو جیھاندا دابەشبوون کە وڵاتە گەورەکانیش لەخۆ دەگرێت، بەڵام ھیچکەس ژمارەی ڕاستەقینەی ئێسپێڕانتۆزانەکان نازانێت. زۆربەی سەرچاوەکان دەڵێن کە لە نێوان چەند سەد کەس بۆ دوو میلیۆن کەسن. تەنانەت نزیکەی ٢٠٠٠ ئاخێوەری ڕەسەن ھەن کە زمانی دایکیانە و ھەر لە منداڵییەوە بەم زمانە قسەیان لەگەڵ کراوە. بەمەش ئێسپێرانتۆ دەبێتە زمانێکی دەستکرد کە زۆرترین بەکارهێنەری لە ھەموو جیھاندا هەیە. ئێسپێرانتۆ خاوەنی ئاڵا و سروودی خۆشیەتی.

ئێسپێرانتۆ ئامانجەکەی ئەوەبوو کە زمانێکی ئاسان بێت تا ھەموو کەس بە ترخان کردنی کاتێکی کەم فێر یبێت و چێژی لێ ببینێت، بەم مەبەستەش ڕێزمانێکی ئاسان و جێگیری بۆ دروست کراوە و پیتی ناو وشەکانیشی ھەمیشە ھەمان دەنگیان ھەیە و وشەکانی بە پێشگر و پاشگر چەندین وشەی تریان لێ دروست دەکرێن. تەنھا بە زانینی ٣٠٠٠ چاوگ دەتوانیت ٢٠٠٠٠ وشەی تر دروست بکەیت کە یەکسانە بە ژمارەی ئەو وشانەی کە زۆربەی ئینگلیزە ڕەسەنەکان لە زمانی خۆیاندا دەیزانن. ئاسانی ئەم زمانە تا ئەو ڕادەیەکە کە بۆ فێربوون، نزیکەی ١٥٠ کاتژمێر پێویستە، ئەمە لە کاتێکدایە کە ئینگلیزی ١٥٠٠ و ئەڵمانی ٢٠٠٠ کاتژمێریان دەوێت.

ئەلفبێی ئێسپێرانتۆ لە ٢٨ پیت پێکدێن کە ئەمانەن پیتەکانی a e i o u کە لەسەرەتای وشە ھاتن دەنگی ئـ دێتە پێشیان
	ئەلفبێی ئێسپێرانتۆ	ناوی پیت	دەنگی پیت	نمونەی وشە	چۆنیەتی خوێندنەوەی	واتاکەی
١	Aa	ئا	ـا	arbo	ئاربۆ	دار
٢	Bb	بۆ	ب	banano	بانانۆ	مۆز
٣	Cc	تسۆ	تس	cepo	تسێپۆ	پیاز
٤	Ĉĉ	چۆ	چ	ĉevalo	چێڤالۆ	ئەسپ
٥	Dd	دۆ	د	domo	دۆمۆ	خانوو
٦	Ee	ئە	دەنگی تێکەڵەیەکە لەنێوان (ـە و ـێ)	elefanto	ئێلێفانتۆ	فیل
٧	Ff	فۆ	ف	fenestro	فێنێسترۆ	پەنجەرە
٨	Gg	گۆ	گ	gitaro	گیتارۆ	گیتار
٩	Ĝĝ	جۆ	ج	ĝardeno	جاردێنۆ	باخچە
١٠	Hh	هۆ	ھ	hundo	ھووندۆ	سەگ
١١	Ĥĥ	خۆ	خ	ĥameleono	خامێلێۆنۆ	قمقمۆکە
١٢	Ii	ئی	یی	infano mi	ئینفانۆ می	منداڵ من
١٣	Jj	یۆ	ی	jes	یێس	بەڵێ
١٤	Ĵĵ	ژۆ	ژ	ĵazo	ژازۆ	جاز
١٥	Kk	کۆ	ک	kafo	کافۆ	قاوە
١٦	Ll	لۆ	ل	lakto	لاکتۆ	شیر
١٧	Mm	مۆ	م	mano	مانۆ	دەست
١٨	Nn	نۆ	ن	ne	نە	نەخێر
١٩	Oo	ئۆ	ۆ	ombrelo	ئۆمبڕێلۆ	چەتر
٢٠	Pp	پۆ	پ	pomo	پۆمۆ	سێو
٢١	Rr	ڕۆ	ڕ (ڕ بەقورسی مەڵێ بەس با لە ر ـش نەچێ)	rizo	ڕیزۆ	برنج
٢٢	Ss	سۆ	س	seĝo	سێجۆ	کورسی
٢٣	Ŝŝ	شۆ	ش	ŝafo	شافۆ	مەڕ
٢٣	Tt	تۆ	ت	tempo	تێمپۆ	کات
٢٥	Uu	ئو	وو	urso	ئوورسۆ	ورچ
٢٦	Ŭŭ	وۆ	و	aŭto	ئاوتۆ	ئۆتۆمبێل
٢٧	Vv	ڤۆ	ڤ	violono	ڤیۆلۆنۆ	کەمانچە
٢٨	Zz	زۆ	ز	zebro	زێبرۆ	کەرەکێوی

تێبینی بکە وشەکان بە ۆ کۆتاییھاتوون، چونکە لە ئێسپێرانتۆ ھەموو ناوێک بە ۆ کۆتاییدێت.

سەرچاوەکان[دەستکاری]

بەستەری دەرەکی[دەستکاری]