ئێسپێرانتۆ

ئاڵای زمانی ئێسپێرانتۆ

ئێسپێرانتۆ بەناوبانگترین و فرەبەکارھێنترین زمانی نێوەنەتەوەیی دەستکردە کە بۆ یەکگرتووکردنی زمانەکان لە نێوان گشت خەڵکی دنیادا دروست کراوە بەئامانجی ئەوەی کە ببێتە زمانێکی دووەمی بۆ ھەمووکەسی جیھان. ئەم زمانە لە ساڵی ١٨٨٧ زایینیدا لە لایەن لودڤیگ زامێنھۆفـی پۆڵەندی بەئاین جولەکە دروستکراوە. زامێنھۆف سەرەتا زمانەکەی ناونا 'La Internacia Lingvo' کە بەواتای (زمانە نێودەوڵەتیەکە)ـدێت بە زمانی ئێسپێرانتۆ، بەڵام ھەرزوو خەڵک دەستیکرد بە ناوھێنانی بە ئێسپێرانتۆ کە بەواتای (ئەو کەسەی کە ھیواخوازە)ـدێت.

قسەکەرانی ئەم زمانە بەسەر ھەموو جیھاندا دابەشبوون کە وڵاتە گەورەکانیش لەخۆدەگرێت، بەڵام ھیچکەس نازانێت کە بەتەواوی چەند کەسن. زۆربەی سەرچاوەکان دەڵێن کە لەنێوان چەند سەد کەس بۆ دوو میلیۆن کەسن. تەنانەت نزیکەی ٢٠٠٠ قسەکەری ڕەسەن ھەن کە زمانی دایکیانە و ھەر لە منداڵیەوە بەم زمانە قسەیان لەگەڵکراوە. بەمەش ئێسپێرانتۆ دەبێتە فرەبەکارھێنەرترین زمانی دەستکرد لەھەموو جیھاندا. ئێسپێرانتۆ خاوەنی ئاڵا و سرودی خۆشیەتی.

ئێسپێرانتۆ ئامانجەکەی ئەوەبوو کە زمانێکی ئاسانبێت تا ھەمووکەس بەکاتێکی کەم فێریبێت و خۆشی لێببینێت، بەم مەبەستەش ڕێزمانێکی ئاسان و جێگیری بۆ دروستکراوە و پیتی ناو وشەکانیشی ھەمیشە ھەمان دەنگیان ھەیە. و وشەکانی بە پێشگر و پاشگر چەندین وشەی تریان لێ دروست دەکرێن. تەنھا بە زانینی ٣٠٠٠ چاوگ دەتوانیت ٢٠٠٠٠ وشەی تر دروستبکەیت کە یەکسانە بەژمارەی ئەو وشانەی کە زۆربەی ئینگلیزە ڕەسەنەکان دەیزانن لەزمانی خۆیاندا. ئاسانی ئەم زمانە بەڕادەیەکە کە فێربوونی پێویستی بە نزیکەی ١٥٠ کاتژمێر ھەیە، ئەمە لەکاتێکدا کە ئینگلیزی ١٥٠٠ و ئەڵمانی ٢٠٠٠ کاتژمێریان دەوێت.

ئەلفبێی ئێسپێرانتۆ لە ٢٨ پیت پێکدێن کە ئەمانەن پیتەکانی a e i o u کە لەسەرەتای وشە ھاتن دەنگی ئـ دێتە پێشیان

	ئەلفبێی ئێسپێرانتۆ	ناوی پیت	دەنگی پیت	نمونەی وشە	چۆنیەتی خوێندنەوەی	واتاکەی
١	Aa	ئا	ـا	arbo	ئاربۆ	دار
٢	Bb	بۆ	ب	banano	بانانۆ	مۆز
٣	Cc	تسۆ	تس	cepo	تسێپۆ	پیاز
٤	Ĉĉ	چۆ	چ	ĉevalo	چێڤالۆ	ئەسپ
٥	Dd	دۆ	د	domo	دۆمۆ	خانوو
٦	Ee	ئە	دەنگی تێکەڵەیەکە لەنێوان (ـە و ـێ)	elefanto	ئێلێفانتۆ	فیل
٧	Ff	فۆ	ف	fenestro	فێنێسترۆ	پەنجەرە
٨	Gg	گۆ	گ	gitaro	گیتارۆ	گیتار
٩	Ĝĝ	جۆ	ج	ĝardeno	جاردێنۆ	باخچە
١٠	Hh	ھۆ	ھ	hundo	ھوندۆ	سەگ
١١	Ĥĥ	خۆ	خ	ĥameleono	خامێلێۆنۆ	قمقمۆکە
١٢	Ii	ئی	یی	infano mi	ئینفانۆ می	منداڵ من
١٣	Jj	یۆ	ی	jes	یەس	بەڵێ
١٤	Ĵĵ	ژۆ	ژ	ĵazo	ژازۆ	جاز
١٥	Kk	کۆ	ک	kafo	کافۆ	قاوە
١٦	Ll	لۆ	ل	lakto	لاکتۆ	شیر
١٧	Mm	مۆ	م	mano	مانۆ	دەست
١٨	Nn	نۆ	ن	ne	نە	نەخێر
١٩	Oo	ئۆ	ۆ	ombrelo	ئۆمبڕێلۆ	چەتر
٢٠	Pp	پۆ	پ	pomo	پۆمۆ	سێو
٢١	Rr	ڕۆ	ڕ (ڕ بەقورسی مەڵێ بەس با لە ر ـش نەچێ)	rizo	ڕیزۆ	برنج
٢٢	Ss	سۆ	س	seĝo	سێجۆ	کورسی
٢٣	Ŝŝ	شۆ	ش	ŝafo	شافۆ	مەڕ
٢٣	Tt	تۆ	ت	tempo	تێمپۆ	کات
٢٥	Uu	ئو	وو	urso	ئورسۆ	ورچ
٢٦	Ŭŭ	وۆ	و	aŭto	ئاوتۆ	ئۆتۆمبێل
٢٧	Vv	ڤۆ	ڤ	violono	ڤیۆلۆنۆ	کەمانچە
٢٨	Zz	زۆ	ز	zebro	زێبرۆ	کەرەکێوی

تێبینی بکە وشەکان بە ۆ کۆتاییھاتوون، چونکە لە ئێسپێرانتۆ ھەموو ناوێک بە ۆ کۆتاییدێت.

سەرچاوەکان

• ویکیپیدیای ئینگلیزی
• ویکیپیدیای ئینگلیزی سادە
• Esperanto Explained [Youtube]
• Esperanto Alphabet And Pronounciation [Youtube]

بەستەری دەرەکی

ویکیپیدیا، ئینسایکڵۆپیدیای ئازاد بە ئێسپێرانتۆ