ئیبن سیدە
ئەبولحەسەن عەلی کوڕی ئیسماعیل ناسراو بە ئیبن سیدەی مورسی (بە عەرەبی: أبو الحسن علي بن إسماعيل) زمانەوانێکی ئەندەلوسی، خاوەنی پەرتووکی «المحكم والمحيط الأعظم» کە یەکێکە لە فەرھەنگە کۆکەرەوەکانی زمانی عەرەبی.
ژیان
[دەستکاری]ئیبن سیدە لە مورسییە بە نابینایی لەدایکبووە وەکو باوکی. زانستەکانی زمان لای باوکی فێربوو، پاشان لای ساعدی بەغدادی و (أبو عمر الطلمنکی) و بێجگە لەوانیش.[١] ئیبن سیدە شارەزابوو لە زانستەکانی زمانی عەرەبی، لە کۆشکی موجاھیدی عامری بووە خاوەنی دانیە[٢] کە گرنگی بە زانستەکانی قورئان و زمان دەدا. ئیبن سیدە زۆر بەرھەم و پەرتووکی داناوە لە زانستەکانی زمان، ماوەیەکی خەریکی شیعر داڕشتن بووە.[٣] لە بەرھەمەکان و پەرتووکەکانی: «المخصص» و «المحكم والمحيط الأعظم» و «الأنيق» ئەمەش شەرحی دیوانی (الحماسة) ئەبوو تەمام و «شرح إصلاح المنطق» و «شرح ما أشكل من شعر المتنبي» و «العلام في اللغة على الأجناس» و «العالم والمتعلم» و «الوافي في علم أحكام القوافي» و «العويص في شرح إصلاح المنطق» و «شرح كتاب الأخفش» و «السماء والعالم»[٤] و «العالم في اللغة» و «شواذ اللغة».[٥]
حومەیدی دەربارەی ئیبن سیدە وتویەتی: «پێشەوایەکە لە زمان و زمانی عەرەبی، پارێزەریان بوو سەرەڕای ئەوەی نابینا بوو، لەسەرە ئەمە زۆری کۆکردووەتەوە، ھەروەھا شتێکیشی لە شیعردا ھەیە».
(ابن قاضی شھبة) وتویەتی: «و ھەر کەسێ لەسەر وتاری پەرتووکی (المحکم) دا بوەستێت دەزانێت کە ئەم یەکێکە لە گەورەکانی زانستە عەقڵییەکان، و وتاری کتێبەکەی لە زماندا نووسیوە کە باش بوو ببێتە وتاری پەرتووکی شیفای ئیبن سینا».[٦]
لە دانیە کۆچی دوایی کردووە لە ٢٦ ڕەبیعولئاخیری ساڵی ٤٥٨ کۆچی، تەمەنی دەوری ٦٠ ساڵ بوو.[٧]
پەراوێزەکان
[دەستکاری]- ^ ابن بشكوال 1989, p. 607
- ^ الحميدي 1966, p. 493
- ^ الزركلي ج4 2002, p. 263
- ^ المقري ج3 1968, p. 192
- ^ «المكتبة الإسلامية - سير أعلام النبلاء » الطبقة الرابعة والعشرون » ابن سيده». لە ڕەسەنەکە لە ١٥ی حوزەیرانی ٢٠١٦ ئەرشیڤ کراوە. لە ٥ی شوباتی ٢٠١٩ ھێنراوە.
{{cite web}}: horizontal tab character لە|سەردێڕ=لە 38 (یارمەتی) - ^ ياقوت الحموي 1993, p. 1649
- ^ ابن خلكان ج3 1972, p. 330
سەرچاوەکان
[دەستکاری]- الزركلي، خير الدين (2002). الأعلام. دار العلم للملايين.
- ابن خلكان، أبو العباس أحمد بن محمد بن إبراهيم بن أبي بكر (1972). وفيات الأعيان وأنباء أبناء الزمان. دار الكتب العلمية، بيروت.
- ابن بشكوال، أبو القاسم خلف بن عبد الملك (1989). الصلة. دار الكتاب المصري، القاهرة - دار الكتاب اللبناني، بيروت. ISBN 977-1876-19-8.
- الحميدي، أبو عبد الله محمد بن أبي نصر فتوح (1989). جذوة المقتبس في ذكر ولاة الأندلس. الدار المصرية للتأليف والترجمة.
- المقري، أبو العباس أحمد بن محمد بن أحمد (1988). نفح الطيب من غصن الأندلس الرطيب. دار صادر، بيروت.
- الحموي، ياقوت (1993). إرشاد الأريب إلى معرفة الأديب. دار الغرب الإسلامي.
