بۆ ناوەڕۆک بازبدە

جوولەکایەتی

لە ئینسایکڵۆپیدیای ئازادی ویکیپیدیاوە
(لە ئایینی جوولەکەەوە ڕەوانە کراوە)
جوولەکایەتی
لقیmonotheistic religion، ئایینە ئیبراھیمییەکان
دامەزران٥. century BCE
ناو بە زمانی فەرمیיַהֲדוּת‎
نەژادجوو، Samaritan
ناونراوە لەدوایJudah/Judaea
دامەزرێنەرئیبراھیم
جێworldwide
شوێنی دامەزرانمێزۆپۆتامیا
Foundational textتەورات، کتێبی پیرۆزی عیبری، تەلموود
لێکۆڵینەوە لەلایەنJewish studies، sociology of Jewry
ناوچەworldwide
جێبەجێکارJewish leadership، ڕابی، Dayan
Represented byJewish religious community
بەستەری "ستاک ئێکسچەینج"https://judaism.stackexchange.com
پێڕستlist of Jewish communities by country
  ئەم وتارە سەبارەت بە ئایینی جوولەکە نووسراوە. بۆ بینینی وتارە هاوشێوەکان بڕوانە جوولەکە (ڕوونکردنەوە).

جوولەکایەتی یان جوویەتی (بە ئینگلیزی: Judaism، بە عەرەبی: الیهودیة)، لە وشەی Iudaismusی لاتینییەوە، کە داتاشراوە لە وشەی Ioudaïsmosی گریکییەوە، دواجار لە وشەی (יהודה-یەھوداھ)ی عیبرییەوە "یەھوودا")، ئایین، فەلسەفە و ڕێگای ژیانی جوولەکەکانە. وەک لە پەرتووکی پیرۆزی عیبری (ھەروەھا ناویش دەبرێت بە تەناخ) سەرچاوەی گرتووە و دەقەکانی تری دوایی وەکو تەلموود ڕوونی دەکەنەوە، جوولەکایەتی لەلای پیاوانی ئایینی پێناسە دەکرێت بە پەیوەندییەکی پشتاوپشتی لەنێوان خودا و نەوەکانی ئیسرائیلدا. جوولەکایەتیی ڕەبانییەت پێ لەسەر ئەوە دادەگرێت کە خودا فەرمایشتەکانی خۆی بە مووسا لەسەر چیای سینای بەھەردوو ڕێگەی تەوراتی نووسراو تەوراتی زارەکی ڕاگەیاندووە.[١] ئەم جەختکارییە بەدرێژایی مێژوو لەلایەن قەڕاییتەکان و کێبڕکێ کراوە، ئەویش جووڵەیەک بوو کە لە سەدەکانی ناوەڕاستدا دەرکەوت، کە لەئێستادا ھەزاران شوێنکەوتوویان ھەیە، پێشیان وایە کە تەنیا تەوراتی نووسراو دروستە.

مێژووی جوولەکایەتی

[دەستکاری]

سەردەمی مووسا

[دەستکاری]

بەنی ئیسرائیل لە سەردەمی مووسادا لە میسر ڕزگار دەکرێن.[٢] دەگەنە بیابانی سینا [٣] و تا کۆتایی ژیانی مووسا لەوێ سەرگەردان دەبن.

سەردەمی داوود و سولەیمان

[دەستکاری]

لە سەردەمی پێغەمبەرایەتی داووددا جوولەکەکان خاوەن دەوڵەت و پاشایەتییەکی سەربەخۆ دەبن. دوای داوود سولەیمانی کوڕی کوڕی دەبێتە پێغەمبەر و پاشا. لەم کاتەدا ھەیکەلی سولەیمان دادەمەزرێت.

سەرچاوەکان

[دەستکاری]
  1. ^ ماڵپەری torah.org
  2. ^ پەرتووکی پیرۆز «دەرچوون» بەشی ٣ ئایەتی ١٣
  3. ^ پەرتووکی پیرۆز «دەرچوون» بەشی ١٩ ئایەتی ١