ئانتۆنی ڤان لیڤنھووک

ئانتۆنیی ڤان لیڤنهووک
لەدایکبوون	٢٤ ی تشرینی یەکەمی ١٦٣٢ دێفت، هۆڵەندا
مەرگ	٣٠ ئابی ١٧٢٣ (لەتەمەنی ٩٠ ساڵیدا) دێفت، هۆڵەندا
نیشتەجێ	هۆڵەندا
نەتەوە	هۆڵەندی
پیشە	كاركردن له‌سه‌ر زينده‌وه‌ره‌ سه‌ره‌تايه‌كان
سەرناو	ليڤنهۆك
ئایین	کڵێسای گۆڕانخوازی هۆڵەندی

ئەنتۆنیی ڤان لیڤنهووک (بەئینگلیزیی: Antonie van Leeuwenhoek‏، ١٦٣٢ بۆ ١٧٢٣ز)، لێکۆڵەرەوەیەکی هۆڵەندیی بوو، و یەکەم کەس بوو کە وردبینی رۆشنایی سادەی دۆزییەوە لەڕێگەی تێروانینیەوە بۆ زیندەوەرۆچکەی ورد لەنێو دڵۆپەی ئاودا، لە پێشەنگی ئەو زانیانەشە کە هاوێنەیان بەکارهێناوە.

ژیان

«ئەنتۆنیی ڤان لیڤنهووک» لە (۲٤ی ئۆکتۆبەری ۱٦۳۲) لە هۆلەندا لەدایک بووە. بنەماڵەکی هەژار بوون و لەڕێگای دروستکردنی سەبەتە و فرۆشتنی ئاوی جۆ بژێوی ژیانی خۆیان دابین دەکرد. ناوبراو دوای مەرگی باوکی، شوێنی لەدایکبونەکەی بەجێهێشت و چوو بۆ ئەمستەردام و لەوشارە لە دوکانێکی خواردەمەنی بوو بە شاگردو دواتر گەڕایەوە شوێنی لەدایکبونەکەی و هاوسەرگیری کرد و دوکانێکی خواردنی دانا و بوو بە سەرایداری شارەوانی . زۆربەی کاتەکان ئەنتۆنی خەریکی دروستکردنی زەڕەبین (لێنز) و ئاوێنە بوو و خەریکی سیقاڵدانی ئەوان بوو تا ئەوەی کە توانی (میکرۆسکۆپێکی) بچووک بەرهەم بێنێت و لەڕێگای ئەوەوە شتە وردیلەکانیشی دەبینی. ناوبراو کۆمەڵێک تاقیکاری لەسەر پێست و تووکی ئاژەڵەکان و سەر و باڵی مێشەکان بەئەنجام گەیاند. لەو کاتانەدا کەسانەی دەورووبەری ئەویان بە شێت؛ناودەبرد بەڵام ئەو سەرنجێکی،بە قسەکانی ئەوان نەدەدا و هەروا خەریکی کارەکەی خۆی بووە. ئەنتۆنی بۆماوەی چەند کاژێرێک دادەنیشت و چاوی لەو (لێنزە) دەکرد کە دروستی کردبوو. ڕۆژێکیاندڵۆئە بارانێکی لە قوڵێکدا هەڵگرتبوو و بەلێنزەکەی چاوی لێکرد، چاوی ببە هێندێک بونەوەری ورد کەوت کەلە ناویدا دەجوڵان، قەبارەکەیان ئەوەندە بچووک بوو کە نەدەکرا باچاو ببینرێن. ئەنتۆنی ئەو بونەوەرە بچوکانەی ناونا "بونەوەرە زیان هێنەرەکان". ئەو لەسەر ئەو باوەڕە بوو کەئەو بوونەوەرانە لە ئاسمانەوە بەرەو زەوی نەهاتوون و بۆ سەلماندنی قسەکەی خۆی دەستی بە تاقیکاریەکانی کرد. دڵۆپە بارانێکی هەڵگرت کەلە قاپێکی خاوێندا بوو بە میکرۆسکۆپەکەی چاوی لێکرد بەڵام ئەو بونەوەرانەی تێدا نەبوو، بۆ ماوەی چەند ڕۆژێک دڵۆپە بارانەکەی لە کەشێکی ئازاددا دانا و دواتر کە تاقیکردەوە ئەو بونەوەرانەی بەرچاو کەوت.