بۆ ناوەڕۆک بازبدە

ئەفریقا

دەستکاریی گرێدانەکان
لە ئینسایکڵۆپیدیای ئازادی ویکیپیدیاوە
(لە ئافریقاەوە ڕەوانە کراوە)
ئەفریقا
بەشێکە لەOstfeste، زەوی، Afro-Eurasia، Afro-Asia
ناو بە زمانی فەرمیAfrica
ناوچەی جوگرافینیوەگۆی باکوور، نیوەگۆی باشوور
پۆتانی شوێن٢١°٥′٣٨″N ٧°١١′١٧″E
بەرزترین خاڵMount Kibo
نزمترین خاڵAfar Triangle
دانیشتووان١٬٥٤٩٬٨٦٢٬٠٣٦
خاوەنیInternational Council of African Museums
ھاوسنوورە لەگەڵیۆڕاسیا، ئاسیا
Has boundaryboundary between Africa and Asia، boundary between Africa and Europe
لێکۆڵینەوە لەلایەنAfrican studies، Africana studies
ڕووبەر٢٩٬٦٤٨٬٤٨١ کیلۆمەتر چوارگۆشە
ھاشتاگafrica
وێنا کراStudy with Allegories of Europe and Africa
جوگرافیای ئەم بابەتەgeography of Africa
‎most populous urban areaلاگۆس
ئابووری بابەتeconomy of Africa
دیمۆگرافیای بابەتdemographics of Africa
ناسنامەی زاراوەی NCIC26272
Map

ئەفریقا، لە دوای ئاسیاوە لە ڕووی گەورەیی و ئاپۆرەوە دووھەمین کیشوەری جیھانە. ئەگەر دوورگە دراوسێیەکانیشی ھەژمار بکەین بە نزیکەی ٣٠٫٢ ملیۆن کیلۆمەتر چوارگۆشە، ٦٪ی گشت ڕووبەری زەوین و٢٣٪ی گشت ڕووبەری وشکایییەکانی داپۆشیوە.[١]

کیشوەری ئەفریقا لە یەک ڕوانگەدا ژمارەی دەوڵەتەکان: ٥١ دەوڵەتی سەربەخۆ

ڕووبەر: ٣٠٬٣٧٠٬٠٠٠ کم٢

ژمارەی دانیشتووان: بەپێی دووەم سەرژمێری ساڵی ٢٠١٦ نزیکەی ١٬٢٢٥٬٠٨٠٬٥١٠ کەسە

چڕی دانیشتووان: ٣٦٫٤/کم٢

بەرزترین لووتکە: کلیمانگارۆ لە تانزانیا (٥٨٩٥ م)

درێژترین ڕووبار: ڕووباری نیل (٦٦٩٥ کم)

گەورەترین وڵاتی لە ڕووبەردا: سوودان (٨١٣٬٥٠٥٬٢ کم٢)

گەورەترین وڵاتی لە دانیشتوواندا: نێجیریا(١٣٠)ملیون

گەورەترین شار: قاھیرە (١٢ ملیۆن کەس)

گەورەترین وڵاتی لە ناردنی نەوتدا: لیبیا

گرنگترین بەرھەمە کشتوکاڵییەکان: گەنم، گەنمەشامی، زەیتون، ترێ، قامیشی شەکر، خورما، ترشەمەنییەکان، پاقلەی سوودانی، مۆز، لۆکە و لاستیک.

سەروەتە کانزایی و کانییەکان: بەترۆل، خەڵوز، ئاسن، مس، ئاڵتوون، ئەڵماس، فۆسفات، کۆباڵت، کڕۆم و تەنەکە.

ھەرێمی ئاو و ھەوا:

  1. ھەرێمی کەمەرەیی
  2. ھەرێمی خولگەیی
  3. ھەرێمی بیابانی گەرم
  4. ھەرێمی دەریای ناوەڕاست
  5. ھەرێمی ئاووھەوای دەریای شێدار
  6. ھەرێمی ئەسیوبی (حەبەشە)

مێژوو

[دەستکاری]

مێژوو لە ئەفریقا

[دەستکاری]

بەپێی گەردوونناسی ئەفریقی، ھۆشیاری مێژوویی ئەفریقی گۆڕانکاری مێژوویی و بەردەوامی، ڕێکخستن و ئامانجی لە چوارچێوەی مرۆڤ و ژینگەکەی، خوداوەندەکان و باوباپیرانیدا دەڕوانی و ئەویش پێیوابوو خۆی بەشێکە لە بوونێکی ڕۆحی گشتگیر.[٢] لە کۆمەڵگا ئەفریقییەکاندا، پرۆسەی مێژوویی تا ڕادەیەکی زۆر پرۆسەیەکی کۆمەڵایەتییە، لەگەڵ گێڕانەوەی شایەتحاڵەکان، بیستراوەکان، بیرەوەرییەکان و ناوبەناو بینین و خەون و خەونەکان کە لە نەریتی زارەکی گێڕانەوەدا دروستکراون کە لە ڕێگەی نەوەکانەوە ئەنجام دەدرێن و دەگوازرێنەوە:[٣] ١٢٫١٢ : ٤٨ لە نەریتە زارەکییەکاندا کات ھەندێک جار ئەفسانەیی و کۆمەڵایەتییە و باوباپیران بە ئەکتەری مێژوویی ھەژمار دەکران.[ئ] :. ٤٣–٥٣ عەقڵ و یادەوەری نەریتەکان لە قاڵب دەدەن، چونکە ڕووداوەکان بە تێپەڕبوونی کات چڕ دەبنەوە و دەکریستاڵ دەبن بۆ کلیشە:[٥] ١١ نەریتی زارەکی دەتوانێت دەرەکی یان ڕازی بێت. بەپێی تێگەیشتنیان لەگەڵ مرۆڤەکاندا قسە دەکات، بەپێی تواناکانیان پەردە لەسەر خۆی لادەدات:[٦] ١٦٨ لە زانستناسی ئەفریقیدا، سوژەی زانستی "ئەزموونی ئۆبژەی زانستی دەکات لە تێگەیشتنێکی ھەستیار، سۆزداری، ئینتێستیڤ، ئەبستراکت، نەک لە ڕێگەی ئەبستراکتەوە بە تەنیا، وەک ئەوەی لە ئیپیستمۆلۆژیای ڕۆژئاوادا ڕوودەدات "بۆ گەیشتن بە "زانینێکی تەواو"، و بەم شێوەیە نەریتی زارەکی، مۆسیقا، پەند و ھاوشێوەکانی لە پاراستن و گواستنەوەی زانیندا بەکارھێنران.[٧]

پێش مێژوو

[دەستکاری]
لوسی، ئێسکەپەیکەرێکی ئاوسترالۆپیتێکۆس ئافارێنسیس کە لە سێگۆشەی عەفەری ئەسیوپیا لە ساڵی ١٩٧٤ دۆزرایەوە

ئەفریقا لەلایەن زۆربەی زانایانی ئەنترۆپۆلۆژیای کۆن بە کۆنترین خاکی دانیشتوو دادەنرێت لەسەر زەوی، جۆری مرۆڤیش لە کیشوەرەکەوە سەرچاوەی گرتووە.[٨] لە ناوەڕاستی سەدەی بیستەمدا، مرۆڤناسەکان زۆر بەردبوو و بەڵگەی داگیرکردنی مرۆڤیان دۆزیەوە ڕەنگە ھەر لە حەوت ملیۆن ساڵ لەمەوبەرەوە (پێش ئێستا، بی پی). پاشماوەی بەردبووی چەندین جۆری مرۆڤی سەرەتایی ھاوشێوەی مەیموون کە وا بیردەکرێتەوە پەرەیان سەندووە بۆ مرۆڤی مۆدێرن، وەکو Australopithecus afarensis بە شێوەیەکی تیشکپێوەر مێژووەکەی نزیکەی ٣٫٩–٣٫٠ بووە ملیۆن ساڵ پێش زایین، Paranthropus boisei (نزیکەی ٢٫٣–١٫٤ ملیۆن ساڵ پێش زایین) و ھۆمۆ ئێرگاستەر (نزیکەی ١٫٩ ملیۆن-٦٠٠٬٠٠٠ ساڵ پێش زایین) دۆزراونەتەوە.[٩]

دوای پەرەسەندنی ھۆمۆ ساپیێنس نزیکەی ٣٥٠٬٠٠٠ بۆ ٢٦٠٬٠٠٠ ساڵ پێش زایین لە ئەفریقا، کیشوەرەکە بە شێوەیەکی سەرەکی دانیشتووانی کۆمەڵێک ڕاوچی-کۆکەرەوە بوو. ئەم یەکەم مرۆڤە مۆدێرنانە ئەفریقایان بەجێھێشت و لە کاتی کۆچی دەرەوەی ئەفریقای دووەمدا کە مێژووەکەی دەگەڕێتەوە بۆ نزیکەی ٥٠٬٠٠٠ ساڵ پێش زایین، لە کیشوەرەکە دەرچوون یان بەسەر بابل مەندەب بەسەر دەریای سووردا، گەرووی جبل طارق لە مەغریب،[١٠][١١] یان ئیستموسی سوێز لە ساڵی ١٩٩٩دا میسر.[١٢]

کۆچەکانی تری مرۆڤە مۆدێرنەکان لە ناو کیشوەری ئەفریقادا بۆ ئەو سەردەمە دەگەڕێتەوە، بەڵگەی نیشتەجێبوونی سەرەتایی مرۆڤ لە باشووری ئەفریقا، باشووری ڕۆژھەڵاتی ئەفریقا، باکووری ئەفریقا و سەحرا دۆزرایەوە.[١٣]

وڵاتەکان

[دەستکاری]
وڵات
(کم٢)		 دانیشتووان ساڵ چڕی
(لە ھەر کم٢)		 پایتەخت
باکووری ئەفریقا
 جەزائیر ٢٬٣٨١٬٧٤٠ ٣٤٬١٧٨٬١٨٨ ٢٠٠٩ ١٤ جەزائیر
 Canary Islands (Spain) ٧٬٤٩٢ ٢٬١١٨٬٥١٩ ٢٠١٠ ٢٢٦ Las Palmas de Gran Canaria,
Santa Cruz de Tenerife
 Ceuta (Spain) ٢٠ ٧١٬٥٠٥ ٢٠٠١ ٣٬٥٧٥ —
 میسر ١٬٠٠١٬٤٥٠ ٨٢٬٨٦٨٬٠٠٠ ٢٠١٢ ٨٣ قاھیرە
 لیبیا ١٬٧٥٩٬٥٤٠ ٦٬٣١٠٬٤٣٤ ٢٠٠٩ ٤ تەرابلوس
 Madeira (Portugal) ٧٩٧ ٢٤٥٬٠٠٠ ٢٠٠١ ٣٠٧ Funchal
 Melilla (Spain) ١٢ ٦٦٬٤١١ ٢٠٠١ ٥٬٥٣٤ —
 مەغریب ٤٤٦٬٥٥٠ ٣٤٬٨٥٩٬٣٦٤ ٢٠٠٩ ٧٨ ڕەبات
 سوودان ١٬٨٦١٬٤٨٤ ٣٠٬٨٩٤٬٠٠٠ ٢٠٠٨ ١٧ Khartoum
 توونس ١٦٣٬٦١٠ ١٠٬٤٨٦٬٣٣٩ ٢٠٠٩ ٦٤ توونس
  Western Sahara ٢٦٦٬٠٠٠ ٤٠٥٬٢١٠ ٢٠٠٩ ٢ El Aaiún
Horn of Africa
 جیبووتی ٢٣٬٠٠٠ ٩٤٢٬٣٣٣ ٢٠١٦ ٢٢ Djibouti
 ئێریتریا ١٢١٬٣٢٠ ٥٬٦٤٧٬١٦٨ ٢٠١٦ ٤٧ Asmara
 ئیتیۆپیا ١٬١٢٧٬١٢٧ ١٠٢٬٤٠٣٬١٩٦ ٢٠١٦ ٧٥ Addis Ababa
 سۆماڵیا ٦٣٧٬٦٥٧ ١٤٬٣١٧٬٩٩٦ ٢٠١٧ ١٥ Mogadishu
ڕۆژھەڵاتی ئەفریقا
 بوروندی ٢٧٬٨٣٠ ٨٬٩٨٨٬٠٩١ ٢٠٠٩ ٣٢٣ Bujumbura
 دوورگەکانی قەمەر ٢٬١٧٠ ٧٥٢٬٤٣٨ ٢٠٠٩ ٣٤٧ Moroni
 کینیا ٥٨٢٬٦٥٠ ٣٩٬٠٠٢٬٧٧٢ ٢٠٠٩ ٦٦ Nairobi
 ماداگاسکار ٥٨٧٬٠٤٠ ٢٠٬٦٥٣٬٥٥٦ ٢٠٠٩ ٣٥ Antananarivo
 مالاوی ١١٨٬٤٨٠ ١٤٬٢٦٨٬٧١١ ٢٠٠٩ ١٢٠ Lilongwe
 مۆریس ٢٬٠٤٠ ١٬٢٨٤٬٢٦٤ ٢٠٠٩ ٦٣٠ Port Louis
 Mayotte (France) ٣٧٤ ٢٢٣٬٧٦٥ ٢٠٠٩ ٤٩٠ Mamoudzou
 مۆزامبیک ٨٠١٬٥٩٠ ٢١٬٦٦٩٬٢٧٨ ٢٠٠٩ ٢٧ Maputo
 Réunion (France) ٢٬٥١٢ ٧٤٣٬٩٨١ ٢٠٠٢ ٢٩٦ Saint-Denis
 ڕواندا ٢٦٬٣٣٨ ١٠٬٤٧٣٬٢٨٢ ٢٠٠٩ ٣٩٨ Kigali
 سیشێل ٤٥٥ ٨٧٬٤٧٦ ٢٠٠٩ ١٩٢ Victoria
 سوودانی باشوور ٦١٩٬٧٤٥ ٨٬٢٦٠٬٤٩٠ ٢٠٠٨ ١٣ Juba
 تانزانیا ٩٤٥٬٠٨٧ ٤٤٬٩٢٩٬٠٠٢ ٢٠٠٩ ٤٣ Dodoma
 ئووگاندا ٢٣٦٬٠٤٠ ٣٢٬٣٦٩٬٥٥٨ ٢٠٠٩ ١٣٧ Kampala
 زامبیا ٧٥٢٬٦١٤ ١١٬٨٦٢٬٧٤٠ ٢٠٠٩ ١٦ Lusaka
 زیمبابوی ٣٩٠٬٥٨٠ ١١٬٣٩٢٬٦٢٩ ٢٠٠٩ ٢٩ Harare
ئەفریقای ناوەند
 ئەنگۆلا ١٬٢٤٦٬٧٠٠ ١٢٬٧٩٩٬٢٩٣ ٢٠٠٩ ١٠ Luanda
 کامیروون ٤٧٥٬٤٤٠ ١٨٬٨٧٩٬٣٠١ ٢٠٠٩ ٤٠ Yaoundé
 کۆماری ئەفریقای ناوەندی ٦٢٢٬٩٨٤ ٤٬٥١١٬٤٨٨ ٢٠٠٩ ٧ Bangui
 چاد ١٬٢٨٤٬٠٠٠ ١٠٬٣٢٩٬٢٠٨ ٢٠٠٩ ٨ N'Djamena
 کۆماری کۆنگۆ ٣٤٢٬٠٠٠ ٤٬٠١٢٬٨٠٩ ٢٠٠٩ ١٢ Brazzaville
 کۆماری دیموکراتیی کۆنگۆ ٢٬٣٤٥٬٤١٠ ٦٩٬٥٧٥٬٠٠٠ ٢٠١٢ ٣٠ Kinshasa
 گینێی ئیستوایی ٢٨٬٠٥١ ٦٣٣٬٤٤١ ٢٠٠٩ ٢٣ Malabo
 گابۆن ٢٦٧٬٦٦٧ ١٬٥١٤٬٩٩٣ ٢٠٠٩ ٦ Libreville
 ساوتۆمێ و پرینسیپی ١٬٠٠١ ٢١٢٬٦٧٩ ٢٠٠٩ ٢١٢ São Tomé
باشووری ئەفریقا
 بۆتسوانا ٦٠٠٬٣٧٠ ١٬٩٩٠٬٨٧٦ ٢٠٠٩ ٣ Gaborone
 لیسۆتۆ ٣٠٬٣٥٥ ٢٬١٣٠٬٨١٩ ٢٠٠٩ ٧٠ Maseru
 نامیبیا ٨٢٥٬٤١٨ ٢٬١٠٨٬٦٦٥ ٢٠٠٩ ٣ Windhoek
 ئەفریقای باشوور ١٬٢١٩٬٩١٢ ٥١٬٧٧٠٬٥٦٠ ٢٠١١ ٤٢ Bloemfontein, Cape Town, Pretoria
 ئێسواتینی ١٧٬٣٦٣ ١٬١٢٣٬٩١٣ ٢٠٠٩ ٦٥ Mbabane
ڕۆژاوای ئەفریقا
 بێنین ١١٢٬٦٢٠ ٨٬٧٩١٬٨٣٢ ٢٠٠٩ ٧٨ Porto-Novo
 بورکینافاسۆ ٢٧٤٬٢٠٠ ١٥٬٧٤٦٬٢٣٢ ٢٠٠٩ ٥٧ Ouagadougou
 کەیپڤەرد ٤٬٠٣٣ ٤٢٩٬٤٧٤ ٢٠٠٩ ١٠٧ Praia
 کۆتدیڤوار ٣٢٢٬٤٦٠ ٢٠٬٦١٧٬٠٦٨ ٢٠٠٩ ٦٤ Abidjan, Yamoussoukro
 گامبیا ١١٬٣٠٠ ١٬٧٨٢٬٨٩٣ ٢٠٠٩ ١٥٨ Banjul
 گانا ٢٣٩٬٤٦٠ ٢٣٬٨٣٢٬٤٩٥ ٢٠٠٩ ١٠٠ Accra
 گینێ ٢٤٥٬٨٥٧ ١٠٬٠٥٧٬٩٧٥ ٢٠٠٩ ٤١ Conakry
 گینێ بیساو ٣٦٬١٢٠ ١٬٥٣٣٬٩٦٤ ٢٠٠٩ ٤٣ Bissau
 لیبێریا ١١١٬٣٧٠ ٣٬٤٤١٬٧٩٠ ٢٠٠٩ ٣١ Monrovia
 مالی ١٬٢٤٠٬٠٠٠ ١٢٬٦٦٦٬٩٨٧ ٢٠٠٩ ١٠ Bamako
 مۆریتانیا ١٬٠٣٠٬٧٠٠ ٣٬١٢٩٬٤٨٦ ٢٠٠٩ ٣ Nouakchott
 نیجەر ١٬٢٦٧٬٠٠٠ ١٥٬٣٠٦٬٢٥٢ ٢٠٠٩ ١٢ Niamey
 نێجیریا ٩٢٣٬٧٦٨ ١٦٦٬٦٢٩٬٠٠٠ ٢٠١٢ ١٨٠ Abuja
 Saint Helena, Ascension and Tristan da Cunha (United Kingdom) ٤٢٠ ٧٬٧٢٨ ٢٠١٢ ١٣ Jamestown
 سێنیگال ١٩٦٬١٩٠ ١٣٬٧١١٬٥٩٧ ٢٠٠٩ ٧٠ داکار
 سیەرالیۆن ٧١٬٧٤٠ ٦٬٤٤٠٬٠٥٣ ٢٠٠٩ ٩٠ فریتاون
 تۆگۆ ٥٦٬٧٨٥ ٦٬٠١٩٬٨٧٧ ٢٠٠٩ ١٠٦ لۆمێ
  Africa Total ٣٠٬٣٦٨٬٦٠٩ ١٬٠٠١٬٣٢٠٬٢٨١ ٢٠٠٩ ٣٣

تێبینییەکان

[دەستکاری]
  1. ↑ In these cases, time's duration is not as it affects the fate of the individual, but the pulse of the social group. It is not a river flowing in one direction from a known source to a known outlet. Generally, traditional African time involves eternity in both directions, unlike Christians who consider eternity to operate in one direction. In African animism, time is an arena where both the group and the individual struggle for their vitality. The goal is to improve their situation, thus being dynamic. Bygone generations remain contemporary, and as influential as they were during their lifetime, if not more so. In these circumstances causality operates in a forward direction from past to present and from present to future, however direct intervention can operate in any direction.[٤](p44, 49)

سەرچاوەکان

[دەستکاری]
  1. ↑ «Africa | History, People, Countries, Regions, Map, & Facts | Britannica». www.britannica.com (بە ئینگلیزی). ١٨ی تەممووزی ٢٠٢٤. لە ٢١ی تەممووزی ٢٠٢٤ ھێنراوە.
  2. ↑ Ajaegbo، D.I. (١٩٩٠). «African Historiographical Traditions from the Earliest Times to the Second World War: An Analytical Survey». Transafrican Journal of History. ١٩: ١٣٩–١٥١. ISSN ٠٢٥١-٠٣٩١. JSTOR ٢٤٣٢٨٦٨٠.
  3. ↑ Vansina، Jan (١٩٨٥). Oral tradition as history. Internet Archive. Madison, Wis. : University of Wisconsin Press. ژپنک ٩٧٨-٠-٢٩٩-١٠٢١٤-٢.
  4. ↑ Hama، Boubou؛ Ki-Zerbo، Joseph (١٩٨١). «The place of history in African society». General History of Africa: Volume 1. UNESCO Publishing.
  5. ↑ Isichei، Elizabeth (١٣ی نیسانی ١٩٩٧). A History of African Societies to 1870 (بە ئینگلیزی). Cambridge University Press. ژپنک ٩٧٨-٠-٥٢١-٤٥٥٩٩-٢.
  6. ↑ Bâ، Amadou (١٩٨١). «The living tradition». General History of Africa: Volume 1. UNESCO Publishing.
  7. ↑ Jimoh، Anselm Kole (٢٠١٧)، Ukpokolo، Isaac E. (ed.)، «An African Theory of Knowledge»، Themes, Issues and Problems in African Philosophy (بە ئینگلیزی)، Cham: Springer International Publishing، لاپەڕە ١٢١–١٣٦، doi:١٠.١٠٠٧/٩٧٨-٣-٣١٩-٤٠٧٩٦-٨_٨، ژپنک ٩٧٨-٣-٣١٩-٤٠٧٩٦-٨، لە ٢٨ی تشرینی دووەمی ٢٠٢٤ ھێنراوە
  8. ↑ Herrera، Rene J.؛ Garcia-Bertrand، Ralph (٢٠١٨). Ancestral DNA, Human Origins, and Migrations. Elsevier Science. لاپەڕە ٦١–. ژپنک ٩٧٨-٠-١٢-٨٠٤١٢٨-٤. لە ٣٠ی ئازاری ٢٠٢١ لە ڕەسەنەکەوە ئەرشیڤ کراوە. لە ١٨ی تشرینی یەکەمی ٢٠٢٠ ھێنراوە.
  9. ↑ Sayre, April Pulley (1999), Africa, Twenty-First Century Books. ISBN 0-7613-1367-2
  10. ↑ «15. Strait of Gibraltar, Atlantic Ocean/Mediterranean Sea». lpi.usra.edu. لە ڕەسەنەکە لە ٢٦ی کانوونی دووەمی ٢٠٢١ ئەرشیڤ کراوە. لە ١٣ی ئایاری ٢٠٢٠ ھێنراوە.
  11. ↑ Fregel، Rosa؛ Méndez، Fernando L.؛ Bokbot، Youssef؛ Martín-Socas، Dimas؛ Camalich-Massieu، María D.؛ Santana، Jonathan؛ Morales، Jacob؛ Ávila-Arcos، María C.؛ Underhill، Peter A.؛ Shapiro، Beth؛ Wojcik، Genevieve؛ Rasmussen، Morten؛ Soares، André E. R.؛ Kapp، Joshua؛ Sockell، Alexandra (٢٦ی حوزەیرانی ٢٠١٨). «Ancient genomes from North Africa evidence prehistoric migrations to the Maghreb from both the Levant and Europe». Proceedings of the National Academy of Sciences. ١١٥ (26): ٦٧٧٤–٦٧٧٩. Bibcode:٢٠١٨PNAS..١١٥.٦٧٧٤F. doi:١٠.١٠٧٣/pnas.١٨٠٠٨٥١١١٥. PMC ٦٠٤٢٠٩٤. PMID ٢٩٨٩٥٦٨٨. {{cite journal}}: |bibcode= length بپشکنە (یارمەتی)
  12. ↑ Derricourt، Robin (٢٠٠٥). «Getting "Out of Africa": Sea Crossings, Land Crossings and Culture in the Hominin Migrations» (PDF). Journal of World Prehistory. ١٩ (2): ١١٩–١٣٢. doi:١٠.١٠٠٧/s١٠٩٦٣-٠٠٦-٩٠٠٢-z. S2CID ٢٨٠٥٩٨٤٩. لە ٢٢ی شوباتی ٢٠١٢ لە ڕەسەنەکەوە ئەرشیڤ کراوە (PDF). لە ٢٦ی کانوونی یەکەمی ٢٠١٣ ھێنراوە.
  13. ↑ Goucher, Candice؛ Walton, Linda (٢٠١٣). World History: Journeys from Past to Present. Routledge. لاپەڕە ٢–٢٠. ژپنک ٩٧٨-١-١٣٤-٧٢٣٥٤-٦. لە ١١ی حوزەیرانی ٢٠٢٠ لە ڕەسەنەکەوە ئەرشیڤ کراوە. لە ٥ی شوباتی ٢٠١٨ ھێنراوە.

بەستەرە دەرەکییەکان

[دەستکاری]
وەرگیراو لە «https://ckb.wikipedia.org/w/index.php?title=ئەفریقا&oldid=1547525»