ئادەم و حەوا
ئادەم و حەوا بەپێی ئەفسانەی دروستبوونی[١] ئایینە ئیبراھیمییەکان،[٢][٣] یەکەم ژن و پیاو بوون لەسەر زەوی. ئەوان ناوەندی ئەو باوەڕەن کە مرۆڤایەتی لە بنەڕەتدا یەک خێزانە، کە ھەموو کەسێک لە یەک جووت باوباپیرانی ڕەسەنەوە ھاتووە.[٤] ھەروەھا بنەمای بیرۆکەی کەوتنی مرۆڤ و گوناھی ڕەسەنن کە بیروباوەڕی گرنگن لە ئایینی مەسیحییەتدا بەڵام لە ئایینی جوولەکە و ئیسلامدا ئەم پرسە جۆرێکی ترە.
لە سەرەتای بەدیھێنانی کتێبی پیرۆزی عیبریدا، بەشی یەکەم تا پێنجەم، دوو گێڕانەوەی دروستبوون ھەیە کە دوو دیدگای جیاوازیان ھەیە. لە یەکەمیاندا ئادەم و حەوا ناویان نەھاتووە. بەڵکو خودا مرۆڤی لە وێنای خودا دروست کردووە و ڕێنمایی کردووە کە زۆربن و بەڕێوەبەر بن بەسەر ھەموو ئەو شتانەی تر کە خودا دروستی کردوە لەوێ (زەوی). لە گێڕانەوەی دووەمدا خودا ئادەم لە خۆڵەوە دروست دەکات و لە باخی عەدەن دای دەنێت. بە ئادەم دەوترێت کە دەتوانێت بە ئازادی لە ھەموو دارەکانی ناو باخچەکە بخوات، تەنھا درەختی زانینی چاکە و خراپە نەبێت. دواتر حەوا لە یەکێک لە بڕبڕەکانی ئادەمەوە دروست دەبێت بۆ ئەوەی ببێتە ھاودەمی. بێتاوان و بێ شەرمن لە ڕووتی خۆیان؛ بەڵام مارێک حەوا ڕازی دەکات کە میوەی دارە قەدەغەکراوەکە بخوات و ئەویش بەشێک لە میوەکە دەدات بە ئادەم. ئەم کردەوانە نەک ھەر زانیاری زیاتریان پێدەبەخشێت، بەڵکو توانای جادووکردنی چەمکە نەرێنی و تێکدەرەکانی وەک شەرمەزاری و خراپەیان پێدەبەخشێت. خودا دواتر سەرزەنشتی مار و زەوی دەکات. خودا بە ژن و پیاوەکە دەڵێت کە دەرئەنجامی گوناھەکەیان چی دەبێت کە سەرپێچییان کردوە. پاشان لە باخی عەدەن دەریان دەکات.
گێڕانەوەی کتێبی پیرۆزی عیبری
[دەستکاری]
بەشەکانی سەرەتای کتێبی سەرەتای بەدیھێنان مێژوویەکی ئەفسانەیی لەبارەی دزەکردنی خراپە بۆ ناو جیھان دەخاتە ڕوو.[٥] خودا یەکەم ژن و پیاو (ئادەم و حەوا) لە باخی عەدەنەکەی خۆیدا دادەنێت، لەوێشەوە دەر دەکرێن؛ کوشتنی یەکەم بەدوایدا دێت، بڕیاری خوداش بۆ لەناوبردنی جیھانە و ڕزگارکردنی نوحی ڕاستگۆ و خێزانەکەیەتی؛ پاشان مرۆڤایەتییەکی نوێ لەمانە دادەبەزێت و بەسەر جیھاندا بڵاودەبێتەوە، بەڵام لە جیھانی نوێ وەک جیھانی کۆن گوناھ ھەر ھەیە، بەڵام خودا بڕیاریداوە جارێکی دیکە جیھان بە لافاو لەناو نەبات، و گەلی ھەڵبژێردراوی خودا، ئیسرائیلییەکان لێیەوە دێتە خوارەوە (بۆ جیھانە نوێیەکە).[٥]
باسکراوە ئیبراھیمییەکان
[دەستکاری]جوویەتی
[دەستکاری]ھەروەھا لە ئایینی جوویەتی دێریندا دان بەوەدا نراوە کە دوو گێڕانەوەی جیاواز ھەیە بۆ دروستکردنی مرۆڤ. لە گێڕانەوەی یەکەمدا دەڵێت «نێر و مێ [خودا] دروستی کردوون»، لەکاتێکدا لە گێڕانەوەی دووەمدا ھاتووە کە خودا حەوای دروست کردووە دوای دروستکردنی ئادەم.[٦]
مەسیحییەت
[دەستکاری]
ھەندێک لە باوکانی سەرەتاییی کەنیسەی مەسیحییەت حەوایان بە بەرپرسیار زانی لە کەوتنی مرۆڤ و ھەموو ژنانی دواتر کە گوناھباری یەکەم بن چونکە حەوا ئادەمی تووشی ڕاڕایی و گومان کرد تا تابۆکە ئەنجام بدات.
ھونەری مەسیحییەت لە سەدەکانی ناوەڕاست زۆرجار مارەکەیان وەک ژنێک وێنا دەکرد، بەم شێوەیە ھەم جەختی لەسەر ڕاڕایی مارەکە دەکردەوە و ھەمیش لەسەر پەیوەندییەکەی بە حەوا.
ئیسلام
[دەستکاری]
لە ئیسلامدا ئادەم (بە عەرەبی: آدم)، کە ڕۆڵی باوکی مرۆڤایەتییە، لەلایەن موسڵمانەوە بە ڕێزەوە سەیر دەکرێت. حەوا (بە عەرەبی: حواء) «دایکی مرۆڤایەتییە». لە قورئاندا ئاماژە بە دروستکردنی ئادەم و حەوا کراوە، ھەرچەندە لێکدانەوە جیاوازەکانی قورئان بۆچوونی جیاواز دەدەن لەسەر چیرۆکی ڕاستەقینەی دروستبوون (قورئان، سورەتی نیسا، ئایەتی یەکەم).
لە تەفسیری ئەلقومی لەسەر باخی عەدەن، شوێنێکی لەو جۆرە بە تەواوی زەوی نەبووە. بەپێی قورئان، ھەردوو ئادەم و حەوا لە عەدەنێکی ئاسمانیدا میوەی قەدەغەکراویان خواردووە. لە ئەنجامدا ھەردووکیان وەک نوێنەری خودا ڕەوانەی خوارەوە کران بۆ سەر زەوی. ھەر کەسێکیان ڕەوانەی لووتکەی شاخێک کران: ئادەم لە سەفا، و حەوا لە مەڕوا. لەم نەریتە ئیسلامییەدا، ئادەم بۆ ماوەی ٤٠ ڕۆژ گریاوە تا تۆبەی کرد، دوای ئەوە خودا بەردێکی ڕەشی دابەزاند، فێری حەجی کرد. بەپێی فەرموودەیەکی پێغەمبەر، ئادەم و حەوا لە دەشتی عوکینە، نزیک مەککە یەکتریان گرتەوە.[٧] چەندین منداڵیان ھەبوو، بەتایبەتی، قابیل و ھابیل.[٨] ھەروەھا ئەفسانەیەک ھەیە کە باس لە کوڕێکی بچووکتر دەکات، ناوی ڕۆکایلە.[٩]
پێشانگا
[دەستکاری]-
وێناکردنی سەرەتایی مەسیحی بۆ ئادەم و حەوا لە کاتاکۆمبی مارسێلینۆس و پەترۆس -
وردەکاری پەنجەرەیەکی شووشەیی ڕەنگاوڕەنگ (سەدەی ١٢) لە کاتدراڵی سانت جولیان - لیمانس، فەڕەنسا -
وێناکردنی کەوتن لە کونستاڵ ھامبۆرگ، لەلایەن بێرترام، ١٣٧٥–١٣٨٣ -
ئادەم و حەوا، نەخشاندنی ئەلبرێشت دویرەر، ١٥٠٤ (پێشانگای نیشتمانیی ھونەر). -
ئادەم و حەوا لە نووسینی ئەلبرێشت دویرەر، ١٥٠٧ -
ئادەم و حەوا لە بەھەشتدا (کەوتن)، حەوا میوەی قەدەغەکراو دەدات بە ئادەم، لەلایەن لوکاس کراناشی گەورە، ١٥٣٣ -
ئادەم و حەوا لە کۆپییەکی فەلنەما (کتێبی نیشانەکان) کە دەگەڕێتەوە بۆ جەعفەر سدیق، نزیکی ١٥٥٠، شانشینی سەفەوی -
ئادەم و حەوا لەلایەن تیتیانەوە، ١٥٥٠ -
ئادەم و حەوا لە نووسینی مارتن ڤان ھیمسکێرک، ١٥٥٠ -
ئادەم و حەوا لە بەھەشت دوورخراونەتەوە لە نووسینی جەیمس تیسۆت، نزیکەی ١٨٩٦–١٩٠٢ -
ئادەم و حەوا لە دیوارەکێشانێکدا لە کڵێسای ئەبرھا وا ئەتسبەھا لە ئیتیۆپیا وێنا کراون -
وێنەی ١٨٩٦ کە حەوا میوەی قەدەغەکراو دەداتە ئادەم -
ئادەم و حەوا لە نووسینی فرانک یوجین، ١٨٩٨ -
"ئادەم و حەوای پیر" لە نووسینی ئی جەی سولیڤان، ١٨٩٨، بۆ سارتۆر ڕێسارتوس لە نووسینی تۆماس کارلایل -
ژن و پیاو و مار لە نووسینی بیام شاو، ١٩١١ -
ئادەم و حەوا لە نووسینی فرانز ستۆک، ١٩٢٠
_2.jpg)
_-_Google_Art_Project.jpg)
سەرچاوەکان
[دەستکاری]- ^ Myth in this case not meaning a false story, but rather a traditional story which embodies a belief regarding some fact or phenomenon of experience, and in which often the forces of nature and of the soul are personified; a sacred narrative regarding a god, a hero, the origin of the world or of a people, etc.
- ^ Womack، Mari (٢٠٠٥). Symbols and Meaning: A Concise Introduction. Walnut Creek … [et al.]: Altamira Press. لاپەڕە ٨١. ژپنک ٩٧٨-٠-٧٥٩١-٠٣٢٢-١. لە ١٦ی ئابی ٢٠١٣ ھێنراوە.
Creation myths are symbolic stories describing how the universe and its inhabitants came to be. Creation myths develop through oral traditions and therefore typically have multiple versions.
- ^ Leeming، David (2010). Creation Myths of the World: Parts I-II. لاپەڕە ٣٠٣.
- ^ Azra، Azyumardi (٢٠٠٩). «Chapter 14. Trialogue of Abrahamic Faiths: Towards an Alliance of Civilizations». لە Ma'oz, Moshe (ed.). The Meeting of Civilizations: Muslim, Christian, and Jewish. Eastbourne: Sussex Academic Press. لاپەڕە ٢٢٠–٢٢٩. ژپنک ٩٧٨-١-٨٤٥١٩-٣٩٥-٩.
- ^ ئ ا Blenkinsopp 2011.
- ^ Howard Schwartz (September 2004). Tree of Souls: The Mythology of Judaism: The Mythology of Judaism. Oxford University Press. لاپەڕە ١٣٨. ژپنک ٩٧٨-٠-١٩-٥٠٨٦٧٩-٩. لە ٢٧ی کانوونی یەکەمی ٢٠١٤ ھێنراوە.
The myth of Adam the Hermaphrodite grows out of three biblical verses
{{cite book}}: نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە:|ڕێکەوت=(یارمەتی) - ^ Wheeler، Brannon (July 2006). Mecca and Eden: Ritual, Relics, and Territory in Islam – Brannon M. Wheeler – Google Books. University of Chicago Press. لاپەڕە ٨٥. ژپنک ٩٧٨-٠-٢٢٦-٨٨٨٠٤-٠. لە ١٧ی شوباتی ٢٠١٤ ھێنراوە.
{{cite book}}: نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە:|ڕێکەوت=(یارمەتی) - ^ al-Tabari (١٩٨٩). The History of al-Tabari. New York: State University of New York Press. لاپەڕە ٢٥٩. ژپنک ٠-٨٨٧٠٦-٥٦٢-٧.
- ^ Godwin، William (1876). Lives of the Necromancers (بە ئینگلیزی). Chatto and Windus. لاپەڕە ١١٢–١١٣. لە ٢٩ی کانوونی دووەمی ٢٠١٩ ھێنراوە.
بەستەرە دەرەکییەکان
[دەستکاری]- مرۆڤی یەکەم (کتێبخانەی کۆنگرە)
- ڕوانگەی ئیسلام بۆ ئادەم (دەنگی)
- "ئادەم و حەوا" لە ماڵپەڕی ئایکۆنۆگرافیای مەسیحییەت
- ئینسایکلۆپیدیای جوویەتی
| نێونەتەوەیی | |
|---|---|
| نەتەوەیی | |
| ھونەرمەدان | |
| خەڵک | |
