بەکارھێنەر:ڤیکتۆریا

لە ئینسایکڵۆپیدیای ئازادی ویکیپیدیاوە

تاعون ==== (مردنی رەش)[دەستکاری]

(مردنی ره‌ش) كه‌ له‌سه‌ده‌كانی پێشودا زیاتر له‌ (100) ملیۆن كه‌سی كوشتوه‌. نه‌خۆشی په‌تای  له‌ ساڵانی (541-542) له‌ ناچه‌كانی ده‌وروبه‌ری نیل و میسر بڵاوبوه‌وه‌ و بوه‌هۆی كوشتنی زیاتر له‌ (50) ملیۆن كه‌س و له‌ ساڵانی (1347) بۆ (1352) له‌ وڵاتانی ئه‌وروپا بڵاوبوه‌وه‌ جارێكی تر زیاتر له‌ (50) ملیۆن كه‌سی كوشته‌وه‌. - وای دۆزینه‌وه‌ی جۆرێكی نوێی به‌كتریا به‌ناوی (Yersinia pestis) و به‌كتریای (جه‌ستنیان) - مه‌ترسی دوباره‌ گه‌ڕانه‌وه‌ی ئه‌و نه‌خۆشیه‌ ده‌كرێت به‌هۆی ئه‌وه‌ی ئه‌و به‌كتریا نوێیانه‌ی دۆزراونه‌ته‌وه‌ درێژكراوه‌ی هه‌مان به‌كتریای ن و سه‌ر به‌ یه‌ك خێزانن. - پرۆفیسۆر دیڤید فاگنه‌ر، پسپۆڕی بۆماوه‌ییه‌ میكرۆبیه‌كان له‌ زانكۆی ویلایه‌تی ئه‌ریزۆنای باكور له‌ ویلایه‌ته‌ یه‌كگرتوه‌كانی ئه‌مه‌ریكا كه‌ سه‌رپه‌رشتی لێكۆڵینه‌وه‌كه‌ی كردوه‌، رایگه‌یاندوه‌: سه‌لمێنراوه‌ كه‌ به‌كتریای (یرسینا) جیاواز و دابڕاو نییه‌ له‌و به‌كتریایه‌ی كه‌ سه‌ده‌ی شه‌ش سه‌ده‌ له‌مه‌وبه‌ر له‌ ئیمپراتۆریه‌تی بیزه‌نتی بڵاوبه‌وه‌، به‌ڵكو به‌كتریای بڵاوبونه‌وه‌ی یه‌ك نه‌خۆشین و له‌كۆتایشدا سه‌ر به‌ یه‌ك خێزانی به‌كتریان. - ه‌پێی گێڕانه‌وه‌ مێژوییه‌كان بڵاوبونه‌وه‌ی په‌تای  له‌ ئیمپراتۆریه‌تی رۆمانیه‌كان رۆژانه‌ (10) هه‌زار كه‌سی كوشتوه‌ و دواتر به‌ وڵاتانی ئه‌وروپادا بڵاوبونه‌وه‌ و دواتر گه‌یشتوه‌ته‌ وڵاتی شام و دورگه‌ی عه‌ره‌بی. 

په‌تاكه‌ كه‌ به‌مه‌رگی ره‌ش ناسراوه‌ زۆربه‌ی وڵاتانی جیهانی گرتوه‌ته‌وه‌ و به‌پێی چه‌ند سه‌رچاوه‌یه‌كی مێژویی زیاتر له‌ (100) ملیۆن كه‌س له‌سه‌رانسه‌ری جیهاندا و له‌و ماوه‌یه‌دا به‌و په‌تایه‌ مردون. -